Zarządzanie odpadami w UE: Fakty i liczby (infografika)
Zapoznaj się z infografiką i dowiedz się, w jaki sposób zarządza się odpadami komunalnymi w Unii Europejskiej.
2,2 miliarda ton - tyle odpadów wytwarza się każdego roku w UE. Ponad jedna czwarta (27%) to odpady komunalne, czyli codzienne odpady zbierane i przetwarzane przez gminy, wytwarzane głównie przez gospodarstwa domowe. Ilość odpadów i sposób gospodarowania nimi znacznie się różnią w poszczególnych krajach UE, ale nastąpiła zmiana w kierunku zwiększenia recyklingu i zmniejszenia składowania.
Aby ograniczyć ilość odpadów i ich wpływ na środowisko, UE przyjęła ambitne cele w zakresie ich recyklingu i składowania oraz pracuje nad przepisami w sprawie odpadów opakowaniowych. Celem jest wspieranie przejścia na bardziej zrównoważony model, czyli gospodarkę o obiegu zamkniętym
Jak UE chce osiągnąć gospodarkę o obiegu zamkniętym do 2050 r.?
Wytwarzanie odpadów w Europie wg. krajów
Od 2018 do 2021 r., średnia ilość odpadów komunalnych na mieszkańca w UE wzrosła, jednak w poszczególnych państwach członkowskich są różne tendencje. Na przykład, podczas gdy w większości krajów UE odnotowano wzrost, spadek nastąpił na Malcie, Cyprze, w Hiszpanii i Rumunii.
W wartościach bezwzględnych w przeliczeniu na mieszkańca, najwięcej odpadów komunalnych produkuje się w Austrii, Luksemburgu, Danii i Belgii, a najmniej - w Hiszpanii, na Łotwie, w Chorwacji i Szwecji.
Bogatsze państwa zwykle produkują więcej odpadów na mieszkańca.
Praktyki gospodarowania odpadami w UE
Kraje UE różnie podchodzą do gospodarowania odpadami.
UE chce w jak największym stopniu wspierać zapobieganie powstawaniu odpadów i ponowne wykorzystanie produktów. Jeśli to nie jest możliwe, preferowany jest recykling (w tym kompostowanie), a następnie wykorzystanie odpadów do produkcji energii. Najbardziej szkodliwą opcją dla środowiska i zdrowia ludzi jest składowanie odpadów, np. na składowiskach, choć jest to też jedna z najtańszych opcji.
Mimo że ilość wytwarzanych odpadów na mieszkańca wzrosła, poprawił się sposób, w jaki nimi gospodarujemy - wzrósł recykling i kompostowanie, a zmniejszyło się składowanie.
Trendy w zakresie recyklingu, kompostowania i spalania
Według statystyk z 2021 r., 49,6% wszystkich odpadów komunalnych w UE jest poddawanych recyklingowi lub kompostowaniu. To wzrost o 3,6 punktu procentowego w stosunku do 2017 roku. UE ustanowiła cel do 2030 r. w postaci osiągnięcia ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów komunalnych na poziomie 60%. Niemcy, Bułgaria, Austria i Słowenia już osiągnęły lub przekroczyły ten cel.
Składowanie praktycznie nie występuje w krajach takich jak Belgia, Holandia, Dania, Szwecja, Niemcy, Austria, Luksemburg, Słowenia i Finlandia, gdzie główną rolę obok recyklingu odgrywa spalanie. Litwa, Łotwa, Irlandia, Włochy, Francja, Czechy, Słowacja i Polska również stosują spalanie i wysyłają jedną trzecią (lub mniej) swoich odpadów na składowiska.
Ewolucja składowania w krajach UE
Udział składowisk w UE spadł z 24% w 2017 r. do 18% w 2020 roku. Zgodnie z unijną dyrektywą w sprawie składowania odpadów, do 2035 r. kraje UE muszą ograniczyć ilość odpadów komunalnych wysyłanych na składowiska do 10% lub mniej ogółu wytwarzanych odpadów komunalnych.
Składowanie pozostaje popularne we wschodniej i południowej części Europy. W Bułgarii i na Malcie jego udział to ponad 70%. W Grecji, na Cyprze i w Rumunii ponad 50%, a w Hiszpanii i Portugalii obecnie mniej niż 50%, w porównaniu z 2017 rokiem.
W latach 2017-2020 składowanie na wysypiskach znacznie się zmniejszyło w Chorwacji (31 punktów procentowych), Polsce (31 punktów procentowych), na Słowacji (30 punktów procentowych), Cyprze (30 punktów procentowych), w Grecji (20 punktów procentowych), na Malcie (20 punktów procentowych ) i w Rumunii (20 punktów procentowych).
Wywóz odpadów poza UE
Kraje UE wywożą również część swoich odpadów. W 2021 r. wywóz odpadów z UE do krajów spoza UE wyniósł 33 mln ton. To o 77% więcej niż w 2004 roku.
Większość odpadów wywożonych poza UE to złom metali żelaznych i nieżelaznych oraz odpady papierowe, plastikowe, tekstylne i szklane. Wywożony złom metali żelaznych i odpady szklane z UE trafiają głównie do krajów członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), podczas gdy złom metali nieżelaznych, odpady papierowe, odpady z tworzyw sztucznych i odpady tekstylne trafiają głównie do krajów niebędących członkami OECD.
W 2021 r. 45% odpadów z UE wysłano do Turcji (14,7 mln ton), Indii (2,4 mln ton), Egiptu (1,9 mln ton), Szwajcarii (1,7 mln ton) i Wielkiej Brytanii (1,5 mln ton).
UE chce przeciwdziałać nielegalnemu wywozowi i zapewnić, że kraje docelowe gospodarują odpadami w sposób przyjazny dla środowiska.
Działania Parlamentu w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym
W październiku 2022 r. Parlament zatwierdził zmianę przepisów dotyczących trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) dla zmniejszenia ilości niebezpiecznych chemikaliów w odpadach i procesach produkcyjnych. Nowe przepisy wprowadzą bardziej rygorystyczne limity, zabronią niektórych chemikaliów i zapobiegną recyklingowi zanieczyszczeń.
W lutym 2021 r. posłowie do PE zagłosowali nad nowym planem działania UE dot. gospodarki o obiegu zamkniętym, domagając się podjęcia dodatkowych środków w celu osiągnięcia gospodarki neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, zrównoważonej środowiskowo, wolnej od toksyn i o całkowicie zamkniętym obiegu do 2050 r., w tym bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących recyklingu oraz ustanowienia wiążących celów do 2030 r. w zakresie wykorzystania i konsumpcji materiałów.
W listopadzie 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt nowych unijnych przepisów dotyczących opakowań. Zawiera on propozycje ulepszenia projektowania opakowań, takie jak jasne oznakowanie, aby wspierać ponowne użycie i recykling. Wzywa również do przejścia na tworzywa sztuczne biopochodne, biodegradowalne i kompostowalne.