Luka płacowa między kobietami a mężczyznami: definicja i przyczyny 

Chociaż zasada „równości wynagrodzeń za taką samą pracę” została wprowadzona już w traktacie rzymskim z 1957 r., zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć nadal się utrzymuje, a w ciągu ostatnich lat sytuacja poprawiła się tylko nieznacznie.

Jak oblicza się lukę płacową?

Luka płacowa ze względu na płeć to różnica pomiędzy średnimi stawkami godzinowymi brutto, które otrzymują kobiety i mężczyźni. Oblicza się ją na podstawie wynagrodzeń wypłacanych bezpośrednio pracownikom przed odliczeniem podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne. Pod uwagę brane są tylko firmy zatrudniające przynajmniej dziesięć osób. Średnia luka pracowa w UE w 2019 r. wyniosła 14,1%.

Niektóre przyczyny zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć mają charakter strukturalny i są związane z różnicami w zatrudnieniu, poziomie wykształcenia i doświadczeniu zawodowym. Jeśli usuniemy te czynniki, to, co pozostanie, jest nazywane skorygowaną różnicą w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn.

Luka płacowa ze względu na płeć w UE

Różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w UE prezentuje się inaczej w różnych państwach członkowskich: w 2019 r., najwyższa była w Estonii (21,7%), Łotwie (21,2%), Niemczech (19,2%), Czechach (18,9%), Słowacji (18,4%) i na Węgrzech (18,2%). Najniższą różnicę w 2019 r. zanotowały Polska (8,5%), Słowenia (7,9%), Belgia (5,8%), Włochy (4,7%), Rumunia (3,3%) i Luksemburg (1,3%).

Interpretacja danych liczbowych jest bardziej skomplikowana, niż wydaje się na pierwsz rzut oka - mniejsza różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w danym kraju niekoniecznie oznacza większą równość między płciami. W niektórych krajach członkowskich, niższe różnice są powiązane z niższym udziałem kobiet w rynku pracy. Duże różnice w wynagrodzeniach są często powiązane z wysokim odsetkiem kobiet pracujących w niepełnym wymiarze godzin lub w ograniczonej liczbie zawodów. Mimo to można zidentyfikować pewne strukturalne przyczyny zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.

Skąd bierze się taka różnica?

Wyliczenia wykazują, że kobiety średnio wykonują więcej pracy nieodpłatnej (takiej jak opieka nad dziećmi lub obowiązki domowe). Taka różnica ze względu na płeć w nieodpłatnych godzinach pracy występuje we wszystkich krajach UE, chociaż waha się między sześcioma-ośmioma godzinami tygodniowo w krajach skandynawskich a 15 godzinami we Włoszech, Chorwacji, Słowenii, Austrii, Malcie, Grecji i na Cyprze, według danych z 2015 roku.

Pozostawia to mniej czasu na płatną pracę: według danych z 2018 r. prawie jedna trzecia kobiet (30%) pracuje w niepełnym wymiarze godzin, w porównaniu do tylko 8% mężczyzn. Gdy weźmie się pod uwagę zarówno pracę nieodpłatną, jak i płatną, kobiety pracują dłużej w tygodniu niż mężczyźni.

Kobiety również znacznie częściej robią przerwy w karierze zawodowej oraz podejmują niektóre decyzje dotyczące kariery zawodowej z powodu obowiązków związanych z opieką nad innymi członkami rodziny.

Kobiety zajmują również mniej stanowisk kierowniczych: mniej niż 10% dyrektorów generalnych czołowych firm to kobiety. Jeśli spojrzymy na różnicę w różnych zawodach, kobiety-menedżerowie są w najbardziej niekorzystnej sytuacji: zarabiają o 23% mniej na godzinę niż menedżerowie-mężczyźni.

Kobiety nadal spotykają się z dyskryminacją w miejscu pracy, np. otrzymują niższe wynagrodzenie niż koledzy płci męskiej o tych samych kwalifikacjach i pracujący w tych samych warunkach i w tych samych kategoriach zawodowych lub otrzymują niższe stanowiska niż wcześniej po powrocie z urlopu macierzyńskiego.

Dlatego kobiety nie tylko zarabiają mniej na godzinę, ale wykonują więcej pracy nieodpłatnej, mniej godzin odpłatnej pracy i są bardziej narażone na bezrobocie niż mężczyźni. Wszystkie te czynniki razem wzięte powodują, że różnica w ogólnych zarobkach kobiet i mężczyzn wynosi prawie 37% w UE (dane z 2018 r.).

Wyrównanie różnic w wynagrodzeniach zwalcza ubóstwo i wzmacnia gospodarkę

Zmniejszenie zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć powoduje większą równość płci, jednocześnie zmniejszając ubóstwo i stymulując gospodarkę.

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć zwiększa się wraz z wiekiem - wraz z rozwojem kariery zawodowej i rosnącymi wymaganiami rodzinnymi - natomiast jest raczej niskie, gdy kobiety wchodzą na rynek pracy. Mniej pieniędzy do oszczędzania i inwestowania powoduje kumulację luk, przez co kobiety są bardziej narażone na ubóstwo i wykluczenie społeczne w starszym wieku. W 2019 r. w UE zróżnicowanie emerytur ze względu na płeć wynosiło około 29%.

Równość płac to nie tylko kwestia sprawiedliwości, ale także pobudzenia gospodarki - im wyższe wynagrodzenie, tym większa siła nabywcza kobiet, więcej do opodatkowania oraz mniejsze obciążenie dla systemów opieki społecznej. Badania wykazują, że zmniejszenie luki w wynagrodzeniach między kobietami a mężczyznami o 1 punkt procentowy spowodowałoby wzrost produktu krajowego brutto o 0,1%.

Działania Parlamentu w walce ze zróżnicowaniem wynagrodzenia ze względu na płeć

21 stycznia 2021 r. europosłowie przyjęli rezolucję w sprawie strategii UE na rzecz równouprawnienia płci, wzywającą Komisję Europejską do opracowania ambitnego nowego planu działania w sprawie zmniejszenia zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć, wyznaczającego jasne cele dla krajów UE na następne pięć lat.

Parlament Europejski chce również ułatwić kobietom i dziewczętom naukę i pracę w sektorach zdominowanych przez mężczyzn, mieć elastyczny czas pracy, a także poprawić płace i warunki pracy w sektorach mocno zdominowanych przez kobiety.

Dowiedz się więcej o działaniach Parlamentu w kwestii zlikwidowania luki płacowej ze względu na płeć i walki o równość płci w UE.