Bilion euro na europejski plan finansowania działań klimatycznych

Dowiedz się, w jaki sposób Europa planuje finansować walkę ze zmianą klimatu i wspieranie regionów najbardziej dotkniętych skutkami transformacji ekologicznej.

Fotowoltaika
© Shutterstock.com/Franco Lucato

Nieco ponad miesiąc po zaprezentowaniu Europejskiego Zielonego Ładu, w styczniu 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła eurodeputowanym szczegółowy projekt jego finansowania. Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu - nazywany również planem inwestycyjnym na rzecz zrównoważonej Europy - ma na celu przyciągnięcie co najmniej 1 biliona (1000 miliardów) euro inwestycji publicznych i prywatnych w ciągu następnej dekady.

Dlaczego to ważne

Przekształcenie gospodarki UE w neutralną dla klimatu do 2050 r. będzie wymagało ogromnych inwestycji w czyste technologie energetyczne. Według szacunków Komisji Europejskiej, osiągnięcie pośredniego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych o 40% do 2030 roku wymagałoby 260 mld euro dodatkowych inwestycji rocznie.

Dowiedz się więcej o reakcji UE na zmianę klimatu

Skąd będą pochodzić fundusze

Około połowa funduszy powinna pochodzić z wieloletniego budżetu UE poprzez różne programy przyczyniające się do projektów klimatycznych i środowiskowych, takie jak fundusze rolne, Horyzont Europa (program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji) oraz program działań na rzecz środowiska i klimatu LIFE - oraz fundusze regionalne i fundusze spójności, które powinny przeznaczać co najmniej 30% swojego pakietu działań na rzecz klimatu. 

To z kolei przyciągnęłoby dodatkowe współfinansowanie przez państwa członkowskie. Oczekuje się, że dzięki InvestEU i funduszom systemu handlu emisjami (ETS) zmobilizowanych zostanie więcej inwestycji prywatnych i publicznych, a kolejne fundusze powinny zostać przyciągnięte dzięki nowemu mechanizmowi sprawiedliwej transformacji, który ma na celu wsparcie regionów i społeczności, dla których ekologiczna transformacja będzie najtrudniejsza, na przykład regionów silnie uzależnionych od węgla. Wszystko po to, żeby przejście do gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegało w sprawiedliwy sposób i nie pozostawiło nikogo w tyle.

Mechanizm sprawiedliwej transformacji

Mechanizm będzie się opierał na trzech głównych filarach:

  • Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji z nowymi środkami w wysokości 7,5 miliarda euro
  • specjalnym systemie sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU
  • instrumencie pożyczkowym Europejskiego Banku Inwestycyjnego na rzecz sektora publicznego gwarantowanym przez budżet UE

Oczekuje się, że te trzy instrumenty zmobilizują publiczne i prywatne inwestycje, które będą mogły zostać przeznaczone na pomoc pracownikom w zdobyciu nowych umiejętności dla zawodów przyszłości, wsparcie dla firm w tworzeniu nowych możliwości zatrudnienia oraz inwestycje w czystą energię i izolację domów.

I. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

Inwestycje z funduszu mają wesprzeć regiony szczególnie uzależnione od paliw kopalnych, takich jak węgiel, który jest nadal odpowiedzialny za ok. jedną czwartą produkcji energii w UE. Sektor węglowy UE zatrudnia ok. 238 000 osób, w kopalniach i elektrowniach w ponad 100 regionach Europy, od Polski po Hiszpanię. W 2015 r. było 128 kopalni węgla w 12 państwach członkowskich i 207 elektrowni zasilanych węglem w 21 państwach członkowskich.


Prezentując ten projekt posłom do PE 14 stycznia 2020 r., Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej odpowiedzialny za Europejski Zielony Ład Frans Timmermans powiedział: „To wiadomość dla górników z Asturii, Macedonii Zachodniej lub Śląska, dla zbieraczy torfu w środkowej Irlandii, regionów bałtyckich polegających na łupkach bitumicznych i wielu innych. Wiemy, że przed wami jest bardziej stroma droga do neutralności klimatycznej i wiemy, że perspektywa innej przyszłości - bardziej ekologicznej - może być w zasadzie przyjemna, ale na chwilę obecną ścieżka do niej prowadząca wygląda zniechęcająco. Mechanizm na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest obietnicą, że UE będzie przy was podczas tej transformacji”.

W maju 2020 r. Komisja Europejska zmieniła projekt Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) w kontekście Next Generation EU - planu UE na ożywienie gospodarki w walce ze skutkami pandemii koronawirusa.


Parlament dał zielone światło dla FST 18 maja 2021 r., zatwierdzając porozumienie osiągnięte z Radą w grudniu 2020 r. w sprawie pakietu 17,5 mld euro, w tym 7,5 mld euro z budżetu UE na lata 2021-2027 i 10 mld euro z unijnego narzędzia służącego odbudowie gospodarki .


Aby zapewnić, że nikt nie zostanie w tyle podczas przejścia na bardziej ekologiczną gospodarkę, fundusz zostanie skierowany głównie do regionów najsłabiej rozwiniętych, terytoriów najbardziej oddalonych i wysp.


Dostęp do wsparcia finansowego jest uzależniony od zobowiązania się do realizacji celu neutralności klimatycznej do 2050 roku. Spalanie odpadów i paliwa kopalne są z tego wyłączone.

Dowiedz się więcej o Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

II. Szczególna procedura w ramach programu InvestEU

Program InvestEU ma nadać priorytet finansowaniu na rzecz klimatu i uruchomić łącznie 45 mld euro inwestycji w projekty w ramach sprawiedliwej transformacji w latach 2021-2027, zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej.

Utworzony w 2018 r. InvestEU to sztandarowy program inwestycyjny proponowany przez UE w celu ożywienia europejskiej gospodarki.

Pod koniec maja 2020 r., w ramach Next Generation UE Komisja Europejska zaproponowała zwiększenie budżetu InvestEU i podwojenie środków na zrównoważoną infrastrukturę do 20 mld euro z łącznej kwoty 75 mld euro gwarantowanej z budżetu UE.


The programme will receive €26.2 billion in guarantees from the EU budget and is expected to trigger almost €400 billion in investments. It will support crucial health sectors and sustainable projects that support the EU’s environmental and social objectives - with 38% of the total budget to be allocated to sustainable infrastructure.
Find out how InvestEU will encourage investment in climate action.

W marcu 2021 r. Parlament zatwierdził zasady programu InvestEU, który zmobilizuje inwestycje publiczne i prywatne oraz zagwarantuje uproszczony dostęp do finansowania.

Program otrzyma 26,2 mld euro gwarancji z budżetu UE i oczekuje się, że uruchomi inwestycje w wysokości prawie 400 mld euro. Będzie wspierać kluczowe sektory zdrowia i zrównoważone projekty wspierające cele środowiskowe i społeczne UE - przy czym 38% całkowitego budżetu zostanie przeznaczone na zrównoważoną infrastrukturę.

Dowiedz się, jak InvestEU będzie zachęcać do inwestowania w działania na rzecz klimatu.

III. Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego

Dalsze finansowanie mogłoby pochodzić z instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego - 1,5 mld euro w postaci dotacji z wieloletniego budżetu i do 10 mld euro pożyczek z Europejskiego Banku Inwestycyjnego - z dodatkowymi inwestycjami władz publicznych w wysokości 25-30 mld euro, aby pomóc najbardziej dotkniętym obszarom poradzić sobie z kosztami dekarbonizacji.

Fundusze zostałyby przeznaczone na inwestycje w wielu obszarach - od energii i transportu, po sieci ciepłownicze i transport publiczny.

W czerwcu 2021 r. posłowie zatwierdzili porozumienie osiągnięte w kwietniu między negocjatorami Parlamentu i Rady w sprawie instrumentu pożyczkowego dla sektora publicznego. Zapewnili:

  • zwiększenie finansowania i wsparcia finansowego na etapie przygotowania inwestycji,
  • przepisy gwarantujące, że beneficjenci przestrzegają podstawowych wartości UE, ochrony środowiska i równości płci
  • większe skupienie na regionach słabiej rozwiniętych
  • pierwszeństwo dla projektów beneficjentów posiadających plany dekarbonizacji lub bezpośrednio przyczyniających się do realizacji ambicji klimatyczno-energetycznych Unii

W głosowaniu w listopadzie 2020 r. w sprawie planu inwestycyjnego na rzecz zrównoważonej Europy, dla sfinansowania Zielonego Ładu, posłowie wyrazili obawy, że kryzys COVID-19 może wpłynąć na mobilizację środków na zielone inwestycje. Stwierdzili, że zielona transformacja powinna sprzyjać włączeniu społecznemu i być zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego, przy jednoczesnym zmniejszaniu dysproporcji między państwami członkowskimi, wspieraniu konkurencyjności i tworzeniu trwałych, wysokiej jakości miejsc pracy.