SPRAWOZDANIE zawierającego projekt zalecenia Parlamentu Europejskiego dla Rady w sprawie negocjacji dotyczących umowy ramowej między UE a Libią

13.12.2010 - (2010/2268(INI))

Komisja Spraw Zagranicznych
Sprawozdawczyni: Ana Gomes

PROJEKT ZALECENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DLA RADY

w sprawie negocjacji dotyczących umowy ramowej między UE a Libią

(2010/2268(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając przygotowany przez Anę Gomes w imieniu grupy S&D projekt zalecenia dla Rady w sprawie toczących się negocjacji dotyczących umowy ramowej między UE a Libią (B7-0615/2010),

- uwzględniając konkluzje Rady ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych z dnia 15 października 2007 r. dotyczące otwarcia debaty na temat umowy ramowej między UE i Libią, a także konkluzje Rady Europejskiej z dni 18-19 czerwca i 29-30 października 2009 r. w sprawie polityki migracyjnej,

- uwzględniając protokół ustaleń, który wspólnie podpisali komisarz B. Ferrero-Waldner i sekretarz ds. europejskich Al Obeidi w dniu 23 lipca 2007 r.,

- uwzględniając trwające obecnie negocjacje między UE i Libią dotyczące zawarcia umowy ramowej,

- uwzględniając plan działań przeciwko HIV dla Bengazi zainicjowany w listopadzie 2004 r.,

- uwzględniając obecną praktyczną współpracę między UE a Libią w kwestiach migracji i program współpracy w zakresie migracji podpisany przez Komisję i Libię w dniu 4 października 2010 r.,

- uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r.,

- uwzględniając konwencję genewską z dnia 28 lipca 1951 r. oraz protokół z dnia 31 stycznia 1967 r. w sprawie statusu uchodźców,

- uwzględniając liczne podpisane przez Libię akty dotyczące praw człowieka, takie jak Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (1970), Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (1970), Międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1968), Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1989), Konwencję przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu lub karaniu (1989), Konwencję o prawach dziecka (1993) i Międzynarodową konwencję o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących oraz członków ich rodzin (2004),

- uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (ZO ONZ) 62/149 z dnia 18 grudnia 2007 r. wzywającą do wprowadzenia moratorium na wykonywanie kary śmierci oraz rezolucję ZO ONZ 63/168 z dnia 18 grudnia 2008 r. wzywającą do wdrożenia rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 62/149 z 2007 r.,

- uwzględniając Afrykańską kartę praw człowieka i ludów i jej protokół dotyczący ustanowienia Afrykańskiego Trybunału Praw Człowieka i Ludów, ratyfikowane przez Libię odpowiednio w dniu 26 marca 1987 r. i 19 listopada 2003 r.,

- uwzględniając konwencję Unii Afrykańskiej regulującą szczegółowe aspekty związane z uchodźcami w Afryce z września 1969 r., której Libia jest stroną od dnia 17 lipca 1981 r.,

- uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

- uwzględniając rezolucję z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie kary śmierci dla personelu medycznego w Libii[1] i z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie egzekucji w Libii[2],

- uwzględniając art. 121 ust. 3 i art. 97 Regulaminu,

- uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A7–0368/2010),

A. mając na uwadze, że mimo utrzymujących się rządów autorytarnych i systematycznego naruszania międzynarodowych konwencji dotyczących podstawowych praw i wolności, Libia rozszerza stosunki handlowe i polityczne z państwami członkowskimi UE i jest partnerem UE w regionie śródziemnomorskim i w Afryce w zakresie szeregu kwestii mających wpływ na bezpieczeństwo i stabilność, zwłaszcza migracji, zdrowia publicznego, rozwoju, stosunków handlowych i gospodarczych, zmiany klimatu, energii i dziedzictwa kulturalnego,

B.  mając na uwadze, że wiele państw członkowskich UE utrzymuje bliskie stosunki z Libią, wykorzystując firmy krajowe i banki jako narzędzie dla libijskich inwestycji finansowych w Europie, oraz mając na uwadze, że w dniu 30 sierpnia 2008 r. Włochy podpisały porozumienie o przyjaźni z Libią dotyczące stosunków w różnych dziedzinach, w tym współpracy w związku z zarządzaniem migracją i reparacji finansowych za zniszczenia wojenne i kolonialne; mając na uwadze, że w dniu 9 listopada 2010 r. parlament włoski zwrócił się do rządu o dokonanie przeglądu tego traktatu,

C.  mając na uwadze, że negocjowana obecnie umowa ramowa między UE a Libią obejmuje szeroki zakres dziedzin, od nasilenia dialogu politycznego po zarządzanie migracją, rozwój stosunków handlowych i gospodarczych, bezpieczeństwo energetyczne i poprawę współpracy w licznych sektorach; mając na uwadze, że umowa ramowa ma być szansą na zintensyfikowanie dialogu politycznego między Libią a UE,

D. mając na uwadze, że poszanowanie praw człowieka, demokracji i praworządności, a także sprzeciw wobec kary śmierci, należą do podstawowych zasad UE; mając na uwadze, że Parlament jest zdecydowanie zaangażowany w powszechne zniesienie kary śmierci i wielokrotnie nawoływał do uchylenia kar śmierci i uwolnienia pięciu bułgarskich pielęgniarek i palestyńskiego lekarza, którzy byli uwięzieni w Libii przez wiele lat, a także potępiał egzekucje obywateli libijskich i cudzoziemców, które miały w Libii miejsce,

E.  mając na uwadze, że Libia ratyfikowała konwencję Unii Afrykańskiej regulującą szczegółowe aspekty problemów związanych z uchodźcami w Afryce, której art. 8 podkreśla, że konwencja ta jest uzupełnieniem w Afryce konwencji ONZ dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. oraz że jej członkowie współpracują z Wysokim Komisarzem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, mając jednak na uwadze, że Libia nie ratyfikowała konwencji ONZ w sprawie uchodźców z 1951 r. – jedynej międzynarodowej konwencji zawierającej szeroką definicję uchodźców, której towarzyszyć mają wiążące środki ochronne i specjalny mechanizm monitorowania przez biuro Wysokiego Komisarza Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców,

F.  mając na uwadze, że istnieją mocne dowody na praktyki Libii w zakresie powszechnej dyskryminacji pracowników migrujących ze względu na ich narodowość lub pochodzenie etniczne, zwłaszcza dowody na prześladowania rasowe migrujących pracowników afrykańskich, a także mając na uwadze, że Parlament Europejski jest głęboko zaniepokojony przypadkami aktów przemocy seksualnej wobec kobiet,

G.  mając na uwadze, że art. 19 ust. 2 Karty praw podstawowych UE zakazuje usunięcia, wydalenia lub wydania jakiejkolwiek osoby w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko skazania jej na karę śmierci, poddania torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu,

H.  mając na uwadze, że w dniu 13 maja 2010 r. Libia została wybrana do Rady Praw Człowieka ONZ i ratyfikowała wiele instrumentów służących ochronie praw człowieka i mając na uwadze, że w związku z tym Libia ma szczególne międzynarodowe zobowiązania prawne do przestrzegania praw człowieka, ale jak dotąd nie powzięła konkretnych środków w celu poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka i nawiązania rzeczywistej współpracy w ramach specjalnych procedur ONZ i organów traktatowych; mając na uwadze, że prawa człowieka są niepodzielne, a nadal pomimo uzyskania pewnych korzyści gospodarczych i świadczeń socjalnych dzięki dystrybucji przez państwo dochodu narodowego, Libijczycy i cudzoziemcy w Libii nie posiadają większości praw obywatelskich i politycznych, mianowicie swobody wypowiedzi, gromadzenia się i stowarzyszania się, prawa do sprawiedliwego procesu, praw pracowniczych, praw kobiet i prawa do wolnych wyborów, a także mając na uwadze, że często zdarzają się przypadki samowolnych aresztowań, tortur, wymuszonych zaginięć i dyskryminacji, szczególnie wobec migrantów,

I.   mając na uwadze, że wykonywanie uprawnień państwowych w Libii nie opiera się na literze prawa, ani na odpowiedzialności demokratycznej i doprowadziło do arbitralnego i nieprzewidywalnego zachowania w odniesieniu do obywateli i interesów zagranicznych, tak jak to miało niedawno miejsce w przypadku szwajcarskiego przedsiębiorcy i cudzoziemców straconych za przestępstwa powszechne, których tożsamość nie została ujawniona,

1. w związku z trwającymi negocjacjami umowy ramowej kieruje do Rady następujące zalecenia:

a)      odnotowuje niedawną decyzję Rady o ostatecznym zezwoleniu ograniczonej liczbie posłów do Parlamentu na zapoznanie się z mandatem udzielonym Komisji w celu wynegocjowania umowy ramowej między UE a Libią; wyraża jednak ubolewanie z powodu opóźniania tej decyzji i wzywa do przyznania PE dostępu do mandatów wszystkich negocjowanych obecnie umów międzynarodowych, zgodnie z art. 218(10) TFUE, który stanowi, że Parlament ma być natychmiast i w pełni informowany na wszystkich etapach procedury;

b)     z zadowoleniem przyjmuje otwarcie negocjacji między UE a Libią jako krok ku budowaniu nowych stosunków UE w regionie Morza Śródziemnego i w Afryce; uważa współpracę z Libią za przydatną w rozwiązywaniu kwestii takich, jak bezpieczeństwo i stabilność, migracja, zdrowie publiczne, rozwój, handel, zmiany klimatyczne, energia i kultura;

c)      nalega, by Rada i Komisja stanowczo zaleciły Libii ratyfikowanie i wdrożenie konwencji genewskiej w sprawie uchodźców z 1951 r. i jej protokołu z 1967 r., włącznie z pełną współpracą z UNHCR, tak aby zagwarantować właściwą ochronę i prawa migrantom, a także przyjęcie przepisów dotyczących azylu uznających odpowiednio status uchodźców i ich prawa, szczególnie zakaz zbiorowego wydalania i zasadę non-refoulement;

d)     przypomina Radzie i Komisji o ich obowiązku zapewnienia pełnej zgodności zewnętrznej polityki UE z Kartą praw podstawowych, zwłaszcza jej art. 19, który zakazuje zbiorowych wydaleń i potwierdza zasadę non-refoulement;

e)      wzywa Radę i Komisję do zwrócenia się do władz Libii o podpisanie protokołu ustaleń przyznającego UNHCR prawa do przebywania w tym kraju, z mandatem do wykonywania w pełnym zakresie działań związanych z dostępem i ochroną;

f)      usilnie wzywa Radę i Komisję do dopilnowania, by umowa o readmisji z Libią dotyczyła wyłącznie nielegalnych imigrantów, wyłączając tym samym tych, którzy określają się jako ubiegający się o azyl, uchodźcy lub osoby potrzebujące ochrony, i powtarza, że zasada non-refoulement ma zastosowanie do każdej osoby, której grozi kara śmierci, nieludzkie traktowanie czy torturowanie;

g)      wzywa Radę do zaproponowania osiedlenia się uznanym uchodźcom zidentyfikowanym przez UNHCR w Libii zgodnie z ustalonym programem współpracy w zakresie migracji z dnia 4 października 2010 r.;

h)      wzywa Radę i Komisję do zwiększenia wsparcia dla działalności UNHCR polegającej na promowaniu wśród władz libijskich przestrzegania międzynarodowych standardów humanitarnych w odniesieniu do nieudokumentowanych migrantów w tym kraju, w tym systematycznego dostępu UNHCR do ośrodków dla imigrantów;

i)       wzywa Radę i Komisję do zaproponowania Libii, przy współpracy UNHCR, IOM, ICMPD i innych wyspecjalizowanych agencji, pomocy mającej na celu rozwiązanie problemu handlu ludźmi w tym regionie, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony kobiet i dzieci, w tym pomocy w celu integracji legalnych migrantów i poprawy warunków migrantów przebywających w tym kraju nielegalnie; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje umowę dotyczącą programu współpracy w zakresie migracji podpisanego przez komisarzy C. Mälmstrom i Š. Füle i władze libijskie w październiku 2010 r.;

j)      nalega, by Komisja ujawniła Parlamentowi wszystkie szczegółowe informacje dotyczące zewnętrznych instrumentów finansowych wykorzystywanych w ramach umowy o partnerstwie UE-Libia;

k)     usilnie skłania Radę do zachęcania Libii do wprowadzenia moratorium na wykonywanie kary śmierci zgodnie z rezolucjami ZO ONZ przyjętymi w dniach 18 grudnia 2007 r. i 18 grudnia 2008 r. w celu zniesienia kary śmierci, a także do opublikowania statystyk dotyczących wszystkich osób straconych w Libii od 2008 r. oraz do ujawnienia tożsamości odnośnych osób i zarzutów, na podstawie których zostały uznane za winne; wzywa wysoką przedstawiciel/wiceprzewodniczącą Komisji do okazania priorytetu politycznego, jaki UE przyznaje zniesieniu kary śmierci, przez regularne podejmowanie tej kwestii w rozmowach z władzami libijskimi;

l)       zwraca się do Rady, by nalegała na włączenie do umowy ramowej klauzuli dotyczącej Międzynarodowego Trybunału Karnego, skłaniając Libię do rozważenia ratyfikacji statutu rzymskiego;

m)     wzywa Radę do zaproponowania Libii współpracy w związku z programami mającymi na celu zacieśnianie regionalnej synergii w sprawie trwałego rozwoju i kwestii środowiskowych, takich jak zmiana klimatu, niedobory wody i pustynnienie;

n)      wzywa Radę i Komisję do zachęcania Libii podczas negocjacji umowy ramowej do uczestnictwa w partnerstwie euro-śródziemnomorskim oraz działalności i głównych projektach Unii dla Śródziemnomorza;

o)     wzywa Komisję do pełnego przestrzegania swoich zobowiązań wynikających z art. 218 TFUE przez należyte informowanie Parlamentu o staraniach UE w związku ze „współpracą jądrową” z Libią w ramach rozdziału poświęconego energii w negocjacjach umowy ramowej, w tym o wszystkich skutkach politycznych i w zakresie bezpieczeństwa;

p)     wyraża uznanie dla libijskich organów odpowiedzialnych za zdrowie publiczne i pracowników służby zdrowia za znaczną poprawę medycznych i naukowych możliwości zwalczania HIV-AIDS, co osiągnięto za pomocą planu działania dla Bengazi realizowanego wspólnie przez UE i Libię, oraz popiera wnioski o rozszerzenie takiej współpracy na inne choroby zakaźne i inne ośrodki medyczne w Libii; wzywa państwa członkowskie UE do rozszerzenia wyspecjalizowanej opieki zdrowotnej na pacjentów libijskich, w tym przez ułatwianie czasowego leczenia w wyspecjalizowanych ośrodkach w Europie;

q)     uważa, że umowa ramowa powinna obejmować pomoc w zakresie budowania potencjału instytucjonalnego będącego środkiem wzmacniającym struktury społeczeństwa obywatelskiego, wspierającym modernizację, sprzyjającym reformom demokratycznym, niezależnym mediom i niezawisłemu sądownictwu, a także sprzyjać innym staraniom zmierzającym do otwarcia przestrzeni dla przedsiębiorstw, ośrodków akademickich, organizacji pozarządowych i innych zainteresowanych stron w Libii;

r)      wzywa Radę i Komisję do dopilnowania, by programy poświęcone handlowi skupiały się na dostarczaniu rzeczywistego wsparcia dla przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, w celu maksymalizacji ich potencjału eksportowego;

s)      wzywa Radę i Komisję do zachęcania Libii do pełnego wywiązywania się ze zobowiązań podjętych wraz z przystąpieniem do Rady Praw Człowieka ONZ i w związku z tym usilnie skłania Libię do wystosowania stałych zaproszeń dla osób wyznaczonych na mocy specjalnych procedur ONZ, takich jak sprawozdawca specjalny ONZ ds. egzekucji prowadzonych w trybie pozasądowym, przyśpieszonym i arbitralnym, sprawozdawca specjalny ds. tortur i sprawozdawca specjalny ds. wolności wypowiedzi i sprawozdawca specjalny ds. współczesnych form rasizmu, dyskryminacji rasowej, ksenofobii i pokrewnych przejawów nietolerancji, jak również grupa robocza ds. przymusowych lub wymuszonych zaginięć i grupa robocza ds. arbitralnych aresztowań, jak wymaga tego niedawny powszechny okresowy przegląd praw człowieka dotyczący Libii; w tym samym duchu wzywa do zapewnienia nieograniczonego dostępu do kraju celem dokonania niezależnej kontroli ogólnej sytuacji w zakresie praw człowieka;

t)      wzywa Radę do dopilnowania, by wizy Schengen dla Libijczyków były wydawane bez zbędnych opóźnień, do zbadania innych procedur ułatwiania wydawania wiz i do przekonania władz Libii do wprowadzenia ułatwień wizowych dla Europejczyków mieszkających lub prowadzących działalność zawodową w Libii;

u)      zaleca jak najszybsze otworzenie delegatury UE w Trypolisie;

2. zobowiązuje przewodniczącego do przekazania niniejszych zaleceń Radzie i Komisji (do wglądu) oraz rządom państw członkowskich Unii Europejskiej.

• [1]  Dz.U. C 244E z 18.10.2007, s. 208.
• [2]  Teksty przyjęte, P7_TA(2010)0246.

UZASADNIENIE

Europa nie może ignorować Libii ani być obojętna na ewolucję tego kraju. Libia jest strategicznie ważna dla UE, leży na południowym brzegu Morza Śródziemnego i bierze udział w dialogu 5+5. Jako członek Unii Afrykańskiej Libia jest zainteresowana, podobnie jak UE, wdrażaniem wspólnego partnerstwa strategicznego UE-Afryka i propagowaniem zrównoważonego rozwoju w Afryce. Libia odgrywa rolę w bezpieczeństwie regionalnym i światowym, w tym w zwalczaniu rozprzestrzeniania się ekstremizmu i w zarządzaniu przestrzenią morską. Libia liczy 6 mln ludności, posiada największe udokumentowane zasoby ropy naftowej w Afryce i jest trzecim dostawcą całkowitego importu UE w dziedzinie energii (ropa i gaz). Wzajemna zależność ekonomiczna jest faktem: UE jest pierwszym partnerem handlowym Libii, zapewniającym prawie 70% jej ogólnego handlu w roku 2009. Libia jest również głównym krajem tranzytowym dla migrantów i uchodźców, którzy chcą się dostać do Europy. Europa i Libia podzielają zainteresowanie zachowaniem wspólnego dziedzictwa kulturowego. Wiele państw członkowskich UE utrzymuje bliskie stosunki z Libią, wykorzystując firmy krajowe i banki jako narzędzie dla libijskich inwestycji finansowych w Europie. Przynajmniej dwa państwa członkowskie UE podpisały niedawno porozumienia z Libią: Francja w 2008 r. umowę o wykorzystaniu energii jądrowej do celów cywilnych oraz Włochy w 2009 r. traktat o przyjaźni, partnerstwie i współpracy.

W roku 2007 UE i Libia podpisały protokół ustaleń, który przypieczętował uwolnienie przebywających w areszcie w Libii 5 bułgarskich pielęgniarek i lekarza palestyńskiego i uruchomiły plan działania z Bengazi, aby pomóc Libii w walce z HIV-AIDS. Negocjacje w sprawie umowy ramowej rozpoczęły się w roku 2008 na podstawie mandatu przyznanego Komisji przez Radę. Parlament Europejski, pomimo uprawnień nadanych mu na mocy Traktatu z Lizbony, nie miał dotychczas dostępu do treści tego mandatu.

Zaniechanie przez Libię programu dotyczącego energii jądrowej w grudniu 2003 r. i zgoda na wypłacenie odszkodowań ofiarom katastrofy nad Lockerbie oraz ataków terrorystycznych na lot UTA miały decydujący wpływ na pozbycie się przez ten kraj statusu pariasa i sponsora terroryzmu, który doprowadził do izolacji, sankcji USA (embargo na handel, broń i lotnictwo cywilne) oraz zbombardowania przez Amerykanów Trypolisu i Bengazi w roku 1986.

Z powodu uzależnienia od eksportu ropy naftowej i gazu Libia stara się rozwijać swoje stosunki międzynarodowe, dokonawszy dużych inwestycji w Afryce (jej stosunki ze światem arabskim są pełne sprzeczności) oraz zaangażowawszy się w działalność organizacji międzynarodowych. Modernizacja i zróżnicowanie gospodarki będzie wymagało bardziej przyjaznego środowiska dla przedsiębiorczości i inwestycji. Jednakże znaczące reformy polityczne, jakich środowisko to będzie potrzebować, będą niemożliwe, dopóki w Libii będzie się utrzymywać władza państwa sprawowana w autokratyczny sposób.

Od ponad czterdziestu lat w Libii panuje reżim dyktatorski, w którym władza skupiona jest w rękach jednego człowieka, mianowicie pułkownika Kadafiego – najdłużej utrzymującego się przywódcy afrykańskiego i arabskiego. Libijczycy mają bezpłatną edukację i opiekę zdrowotną, a także subsydiowane mieszkalnictwo, i w ten sposób korzystają ze społecznego podziału dochodów z ropy naftowej. Jednakże pomimo wzrostu wskaźników PKB rozwój pozostaje w tyle za innymi bogatymi w ropę krajami, a Libia jest jedną z najmniej zróżnicowanych gospodarek w tym regionie, gdyż inwestycje zagraniczne zależą od nieprzewidywalnych decyzji przywódcy.

Libijczycy nie mają podstawowych praw człowieka i swobód, mimo iż ich państwo ma szczególne międzynarodowe zobowiązania prawne do przestrzegania praw człowieka, ponieważ zostało niedawno wybrane do Rady Praw Człowieka ONZ i ratyfikowało wiele prawnie wiążących instrumentów międzynarodowych.

Kara śmierci jest regularnie wykonywana. Przynajmniej 5 obywateli europejskich (bułgarskie pielęgniarki) znajdowało się w celi śmierci w ostatnich latach. W roku 2010 egzekucji poddano 18 osób, z których kilka to cudzoziemcy, lecz ich tożsamość, narodowość i ciążące na nich zarzuty nie zostały ujawnione przez władze libijskie.

Władza państwowa, nie opierająca się na prawie ani na demokratycznie odpowiedzialnych instytucjach, doprowadziła do arbitralnego i nieprzewidywalnego zachowania wobec cudzoziemców i zagranicznych interesów w Libii, jak stało się to niedawno ze szwajcarskim biznesmenem. Libijczycy i cudzoziemcy mieszkający w Libii nie posiadają większości praw cywilnych i politycznych, takich jak swoboda wypowiedzi, zgromadzeń i stowarzyszeń, prawo do uczciwego procesu, prawa pracownicze, prawa kobiet, wolne, uczciwe okresowe i powszechne wybory, natomiast często zdarzają się przypadki arbitralnego przetrzymywania, tortur i wymuszonych zaginięć.

Libia potrzebuje zagranicznych pracowników. Pracują tam prawie 2 mln cudzoziemców, co odpowiada jednej trzeciej obywateli. Jednakże dyskryminacja wobec migrantów jest szeroko rozpowszechniona, gdyż Libia nie przyznaje szczególnego statusu osobom legalnie pracującym w tym kraju, ani też nie ułatwia przekazów pieniężnych. Migrantki są szczególnie często ofiarami dyskryminacji, eksploatacji i handlu ludźmi.

Nie istnieje także w Libii żadne prawo azylowe, gdyż kraj ten prawnie nie uznaje konieczności ochrony ludzi uciekających przed prześladowaniami. Niemniej jednak, pomimo niepodpisania Konwencji ONZ w sprawie uchodźców z 1951 r., Libia ratyfikowała konwencję Unii Afrykańskiej w sprawie ochrony uchodźców i umożliwiła UNCHR działanie na swoim terytorium przez kilka lat, ale niedawno nagle podjęła decyzję o zamknięciu jej biura. Jest to źródło dużego zaniepokojenia dla Parlamentu Europejskiego, o czym świadczy rezolucja z dnia 17 czerwca 2010 r.

Konstytucja Libii stanowi, że „ekstradycja uchodźców politycznych jest zakazana”. Jednakże wielokrotnie kraj ten odesłał osoby nielegalnie w nim przebywające do ich krajów pochodzenia, nie bacząc na poważne zagrożenie ich życia. Przed zamknięciem biura UNCHR w Trypolisie w Libii było zarejestrowanych 8950 uchodźców i 3680 występujących o azyl. Większość z nich pochodzi z Erytrei, Iraku, Somalii, Sudanu, Etiopii i Czadu. Około 3700 osób to uchodźcy z Palestyny.

UE zażądała „umowy o readmisji” stanowiącej część umowy ramowej, ale Trypolis nie ma zamiaru wyrazić na to zgody. Biorąc pod uwagę systematyczne naruszanie praw człowieka w Libii oraz stosowanie tam tortur i kary śmierci, niedopuszczalne wydaje się, że Rada i Komisja chcą takiej umowy, żeby odsyłać ludzi przymusowo do Libii.

Tak jednak postępują Włochy na mocy umowy o przyjaźni, łamiąc prawne zobowiązania UE. Włoskie wsparcie dla libijskich patroli na Morzu Śródziemnym, zwalczających nielegalną imigrację, spowodowało zmniejszenie, kosztem praw człowieka, liczby migrantów przybywających do Włoch: w roku 2009 blisko 1000 osób zostało odesłanych do Libii z Włoch, po udzieleniu pomocy lub przechwyceniu na morzu; według oświadczenia włoskiego ministra spraw wewnętrznych w ciągu pierwszych trzech miesięcy 2010 r. liczba przybyć spadła o 96% w porównaniu z rokiem 2009. Niedawny incydent (12 września 2010 r.) pokazał, na jakie ryzyko jest narażone życie migrantów: włoski kuter rybacki przebywający na wodach przybrzeżnych Libii został ostrzelany przez patrol libijski posługujący się otrzymanym od Włochów statkiem. Libia wyraziła skruchę, a włoski minister spraw wewnętrznych zasugerował, że Libijczycy „prawdopodobnie (...) pomylili kuter rybacki ze statkiem wiozącym nielegalnych migrantów(...)”, tak jakby w tym przypadku ostrzelanie było usprawiedliwione.

Wskutek międzynarodowych protestów wobec zamiaru odesłania przez Libię setek uchodźców/migrantów do Erytrei w czerwcu br. władze libijskie podjęły decyzję o przetrzymywaniu wszystkich nielegalnie przebywających osób (liczonych w tysiącach) w istniejących w tym kraju 18 ośrodkach odosobnienia – gdzie warunki życia i opieki zdrowotnej są ogólnie przerażające – dając im 3 miesiące na zalegalizowanie pobytu w kraju. Z uwagi jednakże na brak pracy i dróg prawnych większość z tych ludzi wegetuje na ulicach, a wielu stara się o repatriację.

Rządzenie w Libii jest nieudolne, a instytucje państwowe i obywatelskie są nadzwyczaj słabe. Media i sądownictwo nie są niezależne. W ostatnich latach podejmowano jednakże próby zwiększenia potencjału administracyjnego, stworzenia korzystniejszych warunków dla przedsiębiorstw i otwarcia pewnej przestrzeni politycznej dla struktur społeczeństwa obywatelskiego.

Współpraca między UE a Libią może wszystko zmienić dzięki pomocy w zwiększaniu potencjału Libii. Udanym przykładem jest plan działania z Bengazi, za pomocą którego Libia znacząco poprawiła swoje medyczne i naukowe możliwości zwalczania HIV-AIDS, ratując dzieci i dorosłych dotkniętych wirusem. Libijczycy doceniają te wyniki i wyrazili życzenie rozszerzenia tej współpracy z UE na leczenie innych chorób i inne ośrodki medyczne. Państwa członkowskie UE powinny być zachęcane do świadczenia opieki zdrowotnej pacjentom z Libii, łącznie z ułatwianiem czasowego leczenia w wyspecjalizowanych ośrodkach w Europie.

Większość wyzwań, przed jakimi stoi rozwój Libii, może być rozpatrywana w kontekście współpracy regionalnej z uwagi na wzajemną zależność kwestii związanych z zarządzaniem migracją oraz zwalczaniem zmian klimatu i pustynnienia. Działając w odosobnieniu, Libia zaostrzyła niektóre z tych problemów, jak ma to miejsce w przypadku Great Man Made River, która wyczerpuje niemożliwe do zastąpienia zasoby warstw wodonośnych. UE musi zachęcać Libię do stworzenia synergii regionalnych mających na celu stawienie czoła zagrożeniom, które mają poważne implikacje poza tym krajem.

Umowa ramowa będąca obecnie przedmiotem negocjacji między UE a Libią może być użyteczna, żeby nadać strategiczny kierunek i ustrukturyzować rozwój istniejących stosunków, a jednocześnie zagwarantować, że będą one prowadzone z całkowitym poszanowaniem europejskich wartości i zasad oraz będą sprzyjać wspólnym interesom UE. Dwustronna francusko-libijska umowa o współpracy w dziedzinie wykorzystania energii jądrowej do celów cywilnych musi zostać poddana ocenie, aby upewnić się, że jest zgodna ze zobowiązaniami UE i zasadami MAEA dotyczącymi przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się broni jądrowej i zagwarantowania bezpieczeństwa. W dniu 9 listopada 2010 r. parlament włoski wezwał do przeglądu traktatu o przyjaźni włosko-libijskiej, aby upewnić się, że jest on zgodny z międzynarodowymi zobowiązaniami Włoch i włoską konstytucją, zwłaszcza w odniesieniu do prawa do azylu i prawa do życia.

Parlament Europejski powinien zalecić, żeby negocjacje z Libią zostały ponownie rozpatrzone przez Radę i Komisję, ze szczególnym uwzględnieniem następujących kwestii:

- zagwarantowania, że Libia podpisze z UNCHR umowę w sprawie siedziby i położenia nacisku na ratyfikację przez ten kraj konwencji genewskiej z 1951 r.;

- nacisku, żeby Libia przyjęła moratorium na wykonywanie kary śmierci;

- zaangażowania władz Libii w projekt zmierzający do poddania się jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego;

- faktu, że absolutnie niedopuszczalne jest, żeby Rada i Komisja dążyły do podpisania z Libią umowy o readmisji. Jest to sprzeczne z podstawowymi wartościami UE oraz z jej Kartą praw podstawowych. Działania zmierzające do eksternalizacji zarządzania przepływem migrantów nie mogą obejmować tolerowania przez nią praktyk „odrzucania” czy jakichkolwiek innych zagrażających życiu migrantów/uchodźców;

- UE powinna zachęcać Libię do poprawy statusu legalnych migrantów przez zapewnianie im dostępu do kart pobytu oraz do zwalczania handlu ludźmi i wspomagać ją w tych działaniach. Pomoc w polepszaniu warunków w ośrodkach dla osób nielegalnie przebywających w tym kraju musi być dla UE priorytetem;

- Rada i Komisja powinny zaangażować władze libijskie w dyskusję nad głównymi problemami dotyczącymi praw człowieka, kładąc nacisk na zmianę przepisów ograniczających swobodę wypowiedzi, stowarzyszenia i zgromadzeń, wypuszczenie więźniów przetrzymywanych bez procesu, przeprowadzenie śledztw w sprawach tortur i znęcania się nad więźniami, wyzysk i wykorzystywanie seksualne uchodźców, występujących o azyl i migrantów, a także ukaranie winnych wymuszonych zaginięć, pozasądowych egzekucji i stosowania kar cielesnych, takich jak chłosta lub amputacje, zaprzestanie przymusowych wydaleń uchodźców do krajów, w których ryzykują oni prześladowania, przyznanie i wypłacenie odszkodowania dla rodzin wszystkich osób zaginionych lub zabitych w areszcie, takich jak ofiary więzienia Abu Selim, zaprzestanie wszelkich form dyskryminacji wobec kobiet, takich jak przepisy dotyczące małżeństwa, rozwodu, pozamałżeńskich stosunków seksualnych i dziedziczenia, a także zwalczanie bezkarności, mianowicie przez określenie odpowiedzialności sił bezpieczeństwa i poddanie agencji bezpieczeństwa wewnętrznego nadzorowi sądowniczemu.

Podsumowując, strategiczne znaczenie Libii w połączeniu z wieloma wyzwaniami, jakie reprezentuje ten kraj, wymagają od UE kompleksowej polityki. UE i Libia muszą pochylić się nad szeregiem kwestii. Przedmiotowa umowa ramowa musi również być konkretnym narzędziem propagowania praworządności, poszanowania praw człowieka, ochrony migrantów i uchodźców oraz zrównoważonego rozwoju w Libii.

PROJEKT ZALECENIA B7-0615/2010 (10.11.2010)

zgodnie z art. 121 ust. 3 Regulaminu

złożyła Ana Gomes, w imieniu grupy politycznej S&D

w sprawie toczących się negocjacji dotyczących umowy ramowej między UE a Libią

Parlament Europejski,

–   uwzględniając konkluzje Rady ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych z dnia 15 października 2007 r. dotyczące otwarcia debaty na temat umowy ramowej między UE i Libią oraz konkluzje Rady Europejskiej z dni 18-19 czerwca i 29-30 października 2009 r. w sprawie polityki migracyjnej,

–   uwzględniając toczące się negocjacje między UE i Libią w sprawie umowy ramowej, niedawno podpisany program współpracy w zakresie migracji i aktualną współpracę między UE i Libią w zakresie migracji i HIV-AIDS,

–   uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r.,

–   uwzględniając konwencję genewską z dnia 28 lipca 1951 r. oraz protokół z dnia 31 stycznia 1967 r. w sprawie statusu uchodźców,

–   uwzględniając konwencję Unii Afrykańskiej regulującą szczegółowe aspekty problemów związanych z uchodźcami w Afryce z września 1969 r.,

–   uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

–   uwzględniając swoją rezolucję w sprawie Libii z dnia 17 czerwca 2010 r.,

–   uwzględniając art. 121 ust. 1 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że mimo trwającej dyktatury, Libia rozszerza stosunki handlowe i polityczne z państwami członkowskimi UE i jest partnerem UE w regionie śródziemnomorskim i w Afryce w zakresie szeregu kwestii, zwłaszcza migracji, rozwoju, zmiany klimatu, bezpieczeństwa i stabilności, obejmujących zwalczanie rozprzestrzeniania się ekstremizmu i bezpieczeństwo energetyczne,

B.  mając na uwadze, że negocjowana obecnie umowa ramowa obejmuje szeroki zakres dziedzin, od nasilenia dialogu politycznego po rozwój kontaktów handlowych i zwiększenie współpracy w licznych sektorach,

C. mając na uwadze, że poszanowanie praw człowieka, demokracji i praworządności, a także sprzeciw wobec kary śmierci, należą do podstawowych zasad UE; mając na uwadze, że Parlament Europejski jest zdecydowanie zaangażowany w powszechne zniesienie kary śmierci,

D. mając na uwadze, że Libia nie ratyfikowała konwencji ONZ w sprawie uchodźców z 1951 r., a ratyfikowała konwencję Unii Afrykańskiej regulującą szczegółowe aspekty problemów związanych z uchodźcami w Afryce z września 1969 r., która podkreśla w art. 8, że konwencja ta jest obowiązującym regionalnym uzupełnieniem w Afryce konwencji ONZ dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. oraz że jej państwa członkowskie współpracują z Wysokim Komisarzem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców,

E.  mając na uwadze, że art. 19 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zakazuje usunięcia, wydalenia lub wydania kogokolwiek w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko skazania na karę śmierci, poddania torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu,

F.  mając na uwadze, że Libia ratyfikowała Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (1970), Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (1970), Międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1968), Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1989), Konwencję przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu lub karaniu (1989), Konwencję o prawach dziecka (1993) i Międzynarodową konwencję o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących oraz członków ich rodzin (2004), oraz inne międzynarodowe instrumenty służące ochronie praw człowieka,

G. mając na uwadze, że mimo trwających poważnych naruszeń praw człowieka Libia została niedawno wybrana do Rady Praw Człowieka ONZ,

H. mając na uwadze, że w związku z wyżej wymienionymi dwoma punktami Libia posiada szczególne prawne zobowiązania międzynarodowe, aby respektować prawa człowieka,

1.  w związku z trwającymi negocjacjami umowy ramowej kieruje do Rady następujące zalecenia:

      a) wzywa Radę do udostępnienia Parlamentowi mandatu przyznanego Komisji do rozpoczęcia negocjacji w sprawie umowy ramowej między UE i Libią, zgodnie z art. 218 ust. 10 TFUE, który stanowi, że Parlament musi być natychmiast i w pełni informowany na wszystkich etapach procedury;

      b) wzywa Radę i Komisję do wywarcia presji na Libię, aby ratyfikowała konwencję genewską w sprawie uchodźców z 1951 r. i zaleca oferowanie Libii wsparcia w celu wdrożenia jej środków towarzyszących;

      c) wzywa Radę i Komisję do zwrócenia się do władz Libii o przyznanie UNHCR prawa do przebywania w tym kraju, z mandatem do wykonywania działań ochronnych w pełnym zakresie;

      d) wzywa Radę do zaprzestania dążenia do zawarcia umowy o readmisji z Libią, gdyż odsyłanie osób do kraju stale łamiącego prawa człowieka i stosującego karę śmierci stanowiłoby naruszenie prawnego obowiązku UE do ochrony praw człowieka; ponadto wzywa Radę do zaoferowania uchodźcom znajdującym się w Libii programu przesiedlenia do państw członkowskich UE i zaproponowania działań służących rozwiązaniu problemu handlu ludźmi w regionie, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony kobiet i dzieci;

      e) wzywa Radę do dążenia do porozumienia w sprawie moratorium na wykonywanie kary śmierci w Libii, prowadzącego do jej zniesienia, oraz do zaapelowania do władz Libii o udostępnienie informacji i statystyk podających liczbę osób straconych w Libii od 2008 r.;

      f)  wzywa Radę do zacieśnienia regionalnej synergii w sprawie trwałego rozwoju i kwestii środowiskowych, takich jak zmiana klimatu, niedobory wody i pustynnienie;

      g) uważa, że umowa ramowa powinna obejmować pomoc w zakresie budowania potencjału instytucjonalnego będącego środkiem wzmacniającym struktury społeczeństwa obywatelskiego, wspierającym starania Libii na rzecz modernizacji i zachęcającym do demokratycznych reform oraz otwarcia politycznej przestrzeni publicznej;

      h) zaleca otworzenie delegatury UE w Trypolisie;

2.  zobowiązuje przewodniczącego do przekazania niniejszych zaleceń Radzie i Komisji (do wglądu) oraz rządom państw członkowskich Unii Europejskiej.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia	9.12.2010
Wynik głosowania końcowego	+: –: 0:	52 0 0
Posłowie obecni podczas głosowania końcowego	Gabriele Albertini, Frieda Brepoels, Arnaud Danjean, Michael Gahler, Marietta Giannakou, Ana Gomes, Andrzej Grzyb, Takis Hadjigeorgiou, Richard Howitt, Anneli Jäätteenmäki, Ioannis Kasoulides, Nicole Kiil-Nielsen, Maria Eleni Koppa, Andrey Kovatchev, Wolfgang Kreissl-Dörfler, Eduard Kukan, Alexander Graf Lambsdorff, Vytautas Landsbergis, Krzysztof Lisek, Sabine Lösing, Ulrike Lunacek, Mario Mauro, Kyriakos Mavronikolas, Alexander Mirsky, María Muñiz De Urquiza, Norica Nicolai, Ria Oomen-Ruijten, Pier Antonio Panzeri, Ioan Mircea Paşcu, Vincent Peillon, Alojz Peterle, Bernd Posselt, Hans-Gert Pöttering, Cristian Dan Preda, Fiorello Provera, Nikolaos Salavrakos, Jacek Saryusz-Wolski, Werner Schulz, Charles Tannock, Inese Vaidere, Graham Watson
Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Elena Băsescu, Emine Bozkurt, Hélène Flautre, Lorenzo Fontana, Kinga Gál, Liisa Jaakonsaari, Elisabeth Jeggle, Indrek Tarand, Traian Ungureanu, Janusz Władysław Zemke
Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego	Eleni Theocharous