SPRAWOZDANIE w sprawie promowania rozwoju za pomocą odpowiedzialnych praktyk biznesowych, w tym w odniesieniu do roli przemysłu wydobywczego w krajach rozwijających się

19.2.2014 - (2013/2126(INI))

Komisja Rozwoju
Sprawozdawczyni: Judith Sargentini

Procedura : 2013/2126(INI)
Przebieg prac nad dokumentem podczas sesji
Dokument w ramach procedury :  
A7-0132/2014
Teksty złożone :
A7-0132/2014
Debaty :
Teksty przyjęte :

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

w sprawie promowania rozwoju za pomocą odpowiedzialnych praktyk biznesowych, w tym w odniesieniu do roli przemysłu wydobywczego w krajach rozwijających się

(2013/2126(INI))

Parlament Europejski,

–   uwzględniając deklarację z Addis Abeby w sprawie rozwoju i gospodarowania zasobami mineralnymi w Afryce przyjętą przez pierwszą konferencję ministrów Unii Afrykańskiej odpowiedzialnych za rozwój zasobów mineralnych w październiku 2008 r.,

–   uwzględniając wizję górnictwa afrykańskiego przyjętą przez szefów państw i rządów podczas posiedzenia na szczycie UA w lutym 2009 r.,

–   uwzględniając deklarację z Lusaki przyjętą na specjalnym szczycie Międzynarodowej Konferencji w sprawie Regionu Wielkich Jezior w sprawie zwalczania nielegalnej eksploatacji zasobów naturalnych w regionie Wielkich Jezior z dnia 15 grudnia 2010 r.[1],

–   uwzględniając plan działania na rzecz wdrożenia wizji górnictwa afrykańskiego przejętej przez drugą konferencję ministrów Unii Afrykańskiej odpowiedzialnych za rozwój zasobów mineralnych, która odbyła się w Addis Abebie w grudniu 2011 r.,

–   uwzględniając 10 zasad na rzecz uwzględnienia zarządzania ryzykiem w dziedzinie praw człowieka podczas negocjacji umów między państwami i inwestorami, zaproponowanych przez specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego na 17. sesji Rady Praw Człowieka ONZ w maju 2011 r.,

–   uwzględniając wytyczne OECD dotyczące należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka, które zawierają szczegółowe zalecenia na rzecz poszanowania praw człowieka przez przedsiębiorstwa oraz unikania finansowania konfliktów w związku z praktykami uzyskiwania dostaw[2],

–   uwzględniając międzynarodową normę przejrzystości EITI, która nakłada na rządy wymóg publikowania szczegółów dotyczących ich dochodów pochodzących z zasobów naturalnych,

–   uwzględniając deklarację grupy G8 wydaną na szczycie w Lough Erne w czerwcu 2013 r., w której szefowie państw i rządów ponownie podkreślili znaczenie przejrzystego i odpowiedzialnego gospodarowania zasobami naturalnymi i ich łańcuchem dostaw[3],

–   uwzględniając oświadczenie końcowe grupy G-20 opublikowane w dniu 6 września 2013 r., w którym przywódcy światowi wyrazili poparcie dla Inicjatywy przejrzystości w branżach wydobywczych (EITI),

–   uwzględniając art.48 Regulaminu,

–   uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju (A7-0132/2014),

A. mając na uwadze, że w wielu krajach rozwijających się wydobycie zasobów naturalnych ma znaczny udział w PKB, a także często przynosi większość dochodów z zagranicznej wymiany handlowej i inwestycji zagranicznych;

B.  mając na uwadze, że Afryka posiada jedną z największych na świecie rezerw minerałów, oraz mając na uwadze, że zyski pochodzące z wydobycia zasobów mineralnych Afryki należy przeznaczyć na osiągnięcie milenijnych celów rozwoju, likwidację ubóstwa oraz osiągnięcie szybkiego, szeroko zakrojonego rozwoju i wzrostu społeczno-ekonomicznego; mając jednak na uwadze, że państwa afrykańskie muszą w dalszym ciągu opracowywać i wdrażać spójne strategie, które pozwolą przekształcić eksploatację zasobów naturalnych w siłę napędową rozwoju gospodarczego i dywersyfikacji gospodarczej;

C. mając na uwadze, że zasoby naturalne mogą stanowić istotny napęd wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego, o ile dochodami gospodaruje się prawidłowo i w przejrzysty sposób;

D. mając na uwadze, że spory o ropę naftową, gaz, minerały, drewno i inne zasoby naturalne zajmują drugie miejsce jako źródło konfliktów na świecie; mając na uwadze, że konkurencja o zasoby, takie jak grunty i woda, rośnie i powoduje zaostrzenie obecnych konfliktów lub wywołuje nowe; mając na uwadze, że nieodpowiednie gospodarowanie gruntami i zasobami naturalnymi pogarsza dodatkowo degradacja środowiska, wzrost liczebności populacji i zmiana klimatu;

E.  mając na uwadze, że państwa bogate w zasoby naturalne, paradoksalnie, są często w dużo gorszej sytuacji niż inne państwa (zjawisko klątwy surowcowej), a kontrola nad minerałami, ich eksploatacja, handel nimi i ich opodatkowanie w niektórych przypadkach przyczyniają się do występowania konfliktów zbrojnych (problem minerałów z regionów ogarniętych konfliktami);

F.  mając na uwadze, że korzyści osiągane z górnictwa przez lokalne społeczności często nie są wymierne lub przewyższają je znacząco negatywne skutki społeczne i środowiskowe; mając na uwadze, że dzięki lepszemu zarządzaniu i większej przejrzystości władze lokalne lub krajowe mogą zwiększyć korzyści osiągane z górnictwa przez lokalne społeczności, pozwalając jednocześnie zneutralizować ewentualne negatywne skutki społeczne i środowiskowe;

G. mając na uwadze, że oceny oddziaływania na środowisko i oceny skutków społecznych odgrywają ważną rolę w ochronie praw rdzennej ludności w rejonach górniczych;

H. mając na uwadze, że w 2008 r. Bank Światowy oszacował, iż 90% wydobycia minerałów w Demokratycznej Republice Konga wykonują górnicy działający na małą skalę, którzy nie są zarejestrowani i pracują na odległych i niebezpiecznych obszarach kontrolowanych przez grupy zbrojne;

I.   mając na uwadze, że działalność wydobywcza prowadzona na niewielką skalę stanowi istotne źródło zatrudnienia, szczególnie na obszarach wiejskich; mając na uwadze, że sformalizowanie tradycyjnej działalności wydobywczej i działalności wydobywczej prowadzonej na niewielką skalę jest niezbędne do pobudzenia przedsiębiorczości na szczeblu lokalnym i krajowym, poprawy warunków życia oraz osiągania zintegrowanego rozwoju społecznego i gospodarczego obszarów wiejskich; mając jednak na uwadze, że nieformalny charakter tradycyjnej działalności wydobywczej i działalności wydobywczej prowadzonej na niewielką skalę w Afryce czyni z niej łatwy łup dla przestępczości zorganizowanej i organizacji paramilitarnych oraz wiąże się z szeregiem wyzwań, takich jak praca dzieci, co uniemożliwia osiągnięcie pełnego potencjału rozwojowego;

J.   mając na uwadze, że przemysł wydobywczy powinien umożliwiać rozwój dziedzin technologicznych i cechujących się innowacyjnością oraz przynosić rozwiązania w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami, efektywności energetycznej, ekoprojektu, polepszenia wyników, recyklingu i gospodarki obiegowej, mogące przynieść korzyść zarówno krajom rozwijającym się, jak i krajom rozwiniętym;

K. mając na uwadze, że wizja górnictwa afrykańskiego oferuje ramy bardziej spójnej i silniejszej integracji sektora z gospodarką i społeczeństwem kontynentu;

L.  mając na uwadze, że przypadki naruszenia praw człowieka są rozpowszechnione w przemyśle wydobywczym i obejmują pracę dzieci, przemoc seksualną, zaginięcia osób, naruszenie prawa do czystego środowiska naturalnego, utratę ziem i środków utrzymania bez negocjacji i bez należytego odszkodowania, przymusowe wysiedlenia oraz bezczeszczenie miejsc kultu lub miejsc o znaczeniu kulturowym;

M. mając na uwadze, że głównymi problemami pozostają: przymusowa praca oraz brak zgody na tworzenie związków zawodowych i na prawa do rokowań zbiorowych; mając ponadto na uwadze, że ogromnym powodem do zaniepokojenia są często wyjątkowo niskie standardy w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa – lub ich brak – szczególnie w kopalniach działających na niewielką skalę, które często funkcjonują w bardzo niebezpiecznych warunkach;

N. mając na uwadze, że odpowiedzialność za poszanowanie praw człowieka stanowi ogólną normę, której przestrzegania oczekuje się od wszystkich przedsiębiorstw, bez względu na miejsce prowadzenia działalności, co przypomniano w wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka opracowanych przez specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ ds. respektowania praw człowieka przez korporacje transnarodowe i inne przedsiębiorstwa, Johna Ruggiego; mając na uwadze, że istnieje jednak zbyt mała zgodność co do konkretnych następstw takiej odpowiedzialności, a postępy na rzecz jej wszechstronnego poszanowania poważnie ogranicza również brak skutecznych mechanizmów monitorowania, sprawozdawczości, weryfikacji i rozliczalności;

O. mając na uwadze, że rozpowszechnienie kodeksów postępowania, norm i systemów certyfikacji o różnym zakresie tematycznym w dziedzinie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw utrudnia lub uniemożliwia dokonywanie ocen, porównań lub weryfikacji; mając na uwadze, że takie rozpowszechnienie ma wiele źródeł, w tym niedostateczne zobowiązanie na rzecz realizacji skutecznej polityki społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz szukanie dróg na skróty przez przedsiębiorstwa, które chcą być postrzegane jako prowadzące działalność w sposób odpowiedzialny wobec społeczeństwa i środowiska;

P.  mając na uwadze, że najwyższe znaczenie dla zwiększenia skuteczności i osiągnięcia równości w dziedzinie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw ma odejście od obecnego systemu swobodnego wyboru, w ramach którego przedsiębiorstwa wybierają kodeksy i normy według własnych preferencji, na rzecz wspólnych norm ogólnobranżowych;

Q. mając na uwadze, że pseudoekologiczny marketing – tj. kreowanie wrażenia rzekomo pozytywnych działań środowiskowych w celu wprowadzenia w błąd opinii publicznej i odwrócenia uwagi od praktyk szkodliwych dla środowiska – wprowadza w błąd konsumentów, ogół społeczeństwa i organy regulacyjne jeśli chodzi o wyniki w zakresie ochrony środowiska i utrudnia odpowiedzialne prowadzenie działalności biznesowej, i z tych względów należy go zwalczać; mając na uwadze, że w ogólniejszym ujęciu przedsiębiorstwa wykorzystujące społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw jako narzędzie marketingowe muszą dopilnować, aby wszelkie formułowane zapewnienia były zgodne z prawdą;

R.  mając na uwadze, że w zamyśle wdrażanie EITI ma zwiększać przejrzystość gospodarowania dochodem w celu ograniczenia potencjału korupcji i umożliwienia sprawiedliwego podziału korzyści;

S.  mając na uwadze, że choć wiele państw afrykańskich w ostatnich dwudziestu latach przeprowadziło liberalizację gospodarczą, handlową i inwestycyjną, nie osiągnęły one znaczącej dywersyfikacji gospodarczej, a gospodarki w tych państwach są najczęściej mniej zróżnicowane i raczej skoncentrowane na przykład na wywozie minerałów i produktów rolnych o małej wartości dodanej, przy czym w obydwu przypadkach występuje wysoka podatność na zmiany cen zewnętrznych; mając na uwadze, że obecnie wszystkie starania należy skupić na większej dywersyfikacji gospodarczej, tj. mniejszym uzależnieniu od przemysłu wydobywczego lub od wywozu produktów rolnych;

T.  mając na uwadze, że w deklaracji z Addis Abeby w sprawie rozwoju i gospodarowania zasobami mineralnymi w Afryce wzywa się kraje afrykańskie do dopilnowania, aby umowy o partnerstwie gospodarczym i ogólne negocjacje WTO nie ograniczały krajowej polityki rozwoju i aby liberalizacja handlu, która może umocnić zależność krajów afrykańskich o niskim dochodzie od surowców, nie powodowała efektu „lock-in”;

U. mając na uwadze, że od czasu reform górnictwa, przeprowadzonych w latach 1980. pod egidą Banku Światowego, Ameryka Łacińska dąży do umocnienia roli instytucji publicznych, skupiając się na krajowych priorytetach i celach rozwoju gospodarczego;

V. mając na uwadze powszechne stosowanie podatków wywozowych, chociaż regionalne umowy handlowe oraz umowy o partnerstwie gospodarczym realizowane przez UE zakazują ich stosowania;

W. mając na uwadze, że niektóre państwa AKP niepokoją się, że ograniczenia w stosowaniu podatków wywozowych przewidziane w umowach o partnerstwie gospodarczym mogą im utrudnić przesuwanie się w górę łańcucha wartości;

X. mając na uwadze, że korupcja i mało przejrzyste umowy są rozpowszechnione w przemyśle wydobywczym;

Y. mając na uwadze, że globalny charakter nowoczesnych łańcuchów dostaw oznacza, że zasoby naturalne, które podsyciły niektóre z najbardziej brutalnych konfliktów na świecie, są kupowane i sprzedawane na rynku międzynarodowym, w tym przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność w UE;

     mając na uwadze, że wysiłki podejmowane dobrowolnie przez przedsiębiorstwa, aby uniknąć finansowania konfliktów w regionach wydobycia minerałów, choć przyjmowane z zadowoleniem, nie zawsze były skuteczne;

AA. mając na uwadze, że w sekcji 1502 amerykańskiej ustawy Dodda-Franka z 2010 r. przedsiębiorstwa zarejestrowane w amerykańskiej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (SEC), w tym przedsiębiorstwa europejskie, obowiązuje wymóg należytej staranności przy określaniu, czy ich produkty zawierają minerały, które posłużyły do sfinansowania grup zbrojnych w Demokratycznej Republice Konga; mając na uwadze, że w załączonej decyzji SEC przywołała wytyczne OECD jako wiarygodny standard należytej staranności dla przedsiębiorstw stosujących przepisy ustawy;

AB. mając na uwadze, że starania na rzecz zakończenia konfliktu poprzez zapobieganie uzyskiwaniu dochodów z tradycyjnej działalności wydobywczej przez grupy zbrojne były stosunkowo skuteczne w odniesieniu do diamentów, jednak potrzebna jest intensyfikacja wysiłków na rzecz utworzenia solidnych ram prawnych i instytucjonalnych w odniesieniu do takiej działalności wydobywczej, poza Międzynarodową Konferencją w sprawie Regionu Wielkich Jezior (ICGLR);

Górnictwo a zrównoważony rozwój

1.  z zaniepokojeniem stwierdza, że niezrównoważone górnictwo może powodować znaczne szkody społeczne i dla środowiska naturalnego, szczególnie w Afryce;

2.  podkreśla, że globalny wzrost cen towarów, podsycany przez popyt w gospodarkach wschodzących, stanowi wielką szansę dla krajów rozwijających się o bogatych zasobach, szczególnie w Afryce, na zwiększenie swoich dochodów i przeznaczenie ich na rozwój, w interesie swojej ludności; popiera politykę krajową zmierzającą w tym kierunku; zwraca uwagę, że reformy ustawodawcze i regulacyjne mają często zasadnicze znaczenie i podkreśla, że umowy handlowe i inwestycyjne nie powinny ograniczać niezbędnej swobody politycznej;

3.  podkreśla, że poza generowaniem dochodów rządowych, które można przeznaczyć na rozwój, przemysł wydobywczy powinien przyczyniać się do rozwoju dzięki powiązaniom z lokalną gospodarką, na przykład przez zatrudnienie i szkolenie ludności lokalnej, zakup lokalnych towarów i usług, przetwarzanie minerałów w miejscu wydobycia oraz zaangażowanie w wysiłki na rzecz rozwoju lokalnego przemysłu, który opiera się na przetworzonych i nieprzetworzonych materiałach stanowiących wsad lub który może w inny sposób skorzystać na obecności przedsiębiorstw wydobywczych; wzywa państwa członkowskie Unii Afrykańskiej do systematycznego wdrażania swojej wizji górnictwa afrykańskiego; jest przekonany, że może to istotnie przyspieszyć postępy w kierunku osiągnięcia milenijnych celów rozwoju; w tym celu podkreśla konieczność promowania zasad zrównoważonego rozwoju opartych na górnictwie odpowiedzialnym pod względem skutków społecznych i dla środowiska;

4.  wzywa kraje rozwijające się do usprawnienia prowadzonej współpracy regionalnej, rozwinięcia i przyjęcia wspólnych norm społecznych, w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska, a także norm w sektorze górnictwa, w tym dotyczących tradycyjnej działalności wydobywczej i działalności wydobywczej prowadzonej na niewielką skalę;

5.  podkreśla konieczność przyjęcia podejścia międzynarodowego i regionalnego w kwestii ograniczenia nielegalnej eksploatacji zasobów naturalnych; zachęca kraje rozwijające się, aby poczyniły kroki na rzecz sformalizowania sektora tradycyjnej działalności wydobywczej i działalności wydobywczej prowadzonej na niewielką skalę, aby poprawić warunki życia, zagwarantować płace zapewniające utrzymanie na minimalnym poziomie oraz włączyć ten sektor do gospodarki krajowej i gospodarki obszarów wiejskich, przy jednoczesnym przeznaczeniu na ten cel łatwo dostępnego wsparcia finansowego i technicznego oraz przy zapewnieniu systemu prawnego, który zapewniłby podmiotom prowadzącym tradycyjną działalność wydobywczą i działalność wydobywczą prowadzoną na niewielką skalę wystarczającą ilość gruntów i bezpieczeństwo tytułu własności; wzywa UE do udzielenia wsparcia krajom rozwijającym się w podnoszeniu zdolności lokalnych do prowadzenia systemów śledzenia i certyfikacji przed wprowadzeniem zakazów przewożenia minerałów niezgodnych z wymogami;

6.  podkreśla starania Unii w zakresie wspierania dalszego rozwoju instytucjonalnego i budowania potencjału rządów państw przyjmujących, tak aby stworzyć niezbędne ramy instytucjonalne i ramy prawne do gospodarowania dochodami uzyskiwanymi przez przemysł wydobywczy oraz dokonywania podziału tych dochodów w przejrzysty i skuteczny sposób; kładzie również nacisk na partnerstwa rozwijane między UE a Afrykańskim Bankiem Rozwoju; w szczególności wzywa UE, aby priorytetowo traktowała udzielanie pomocy w opracowywaniu przepisów i polityki opodatkowania, tak aby zmaksymalizować korzyści osiągane na szczeblu lokalnym i krajowym w związku z rozwojem przemysłu wydobywczego, prowadząc do tworzenia lokalnych miejsc pracy, otrzymywania płacy zapewniającej utrzymanie na minimalnym poziomie dla pracowników i ich rodzin oraz zacieśnienia powiązań między małymi i średnimi przedsiębiorstwami a łańcuchem dostaw w związku z rozwojem przemysłu wydobywczego;

7.  podkreśla, że zgodnie z zasadą własności, społeczności lokalne powinny być zaangażowane w planowanie i opracowywanie projektów dotyczących zasobów naturalnych, które powinny podlegać ocenie w ramach lokalnych łańcuchów dostaw oraz zatrudnienia społeczności lokalnej;

8.  uważa, że w kontekście rozwoju przemysłu wydobywczego zasadnicze znaczenie ma uznanie i zagwarantowanie tradycyjnych praw i kultur rdzennej ludności oraz zapewnienie jej wczesnego i świadomego uczestnictwa;

9.  podkreśla konieczność zapewnienia ofiarom naruszenia prawa socjalnego i prawa w dziedzinie ochrony środowiska przez przedsiębiorstwa wielonarodowe skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości;

10. podkreśla, że w kontekście, w którym krajowe regulacje w krajach rozwijających się są często nieodpowiednie, by chronić prawa człowieka przed naruszeniami ze strony przedsiębiorstw, ramy ochrony, poszanowania i działań naprawczych ONZ zapewniają kompleksowy i użyteczny zbiór zasad z myślą o przestrzeganiu praw człowieka przez przedsiębiorstwa i o ochronie tych praw;

11. zwraca się o skuteczne wdrażanie afrykańskiej karty praw człowieka, która zawiera przepisy dotyczące dysponowania majątkiem i zasobami naturalnymi oraz zasady odpowiedniej rekompensaty;

12. zwraca się do krajów rozwijających się o ratyfikację konwencji i instrumentów w dziedzinie praw człowieka, odnoszących się do sektora minerałów, a następnie o ich wdrożenie, m.in. poprzez upoważnienie publicznych instytucji zajmujących się problematyką praw człowieka do monitorowania egzekwowania norm praw człowieka w górnictwie oraz poprzez opracowanie narzędzi i metodologii włączania kwestii zdrowia i praw człowieka do procedur oceny skutków;

13. z zaniepokojeniem stwierdza, że zdaniem Johna Ruggiego, specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. sytuacji praw człowieka, około dwóch trzecich przypadków naruszenia praw człowieka przez przedsiębiorstwa ma miejsce w sektorze ropy naftowej, gazu i górnictwa; podkreśla, że zgodnie z międzynarodowymi i europejskimi przepisami w dziedzinie praw człowieka państwa członkowskie UE i wspólnota międzynarodowa mają obowiązek dopilnowania, aby przedsiębiorstwa podlegające ich jurysdykcji nie naruszały praw człowieka ani nie przyczyniały się, pośrednio lub bezpośrednio, do takiego naruszenia praw człowieka w ramach prowadzonej działalności;

14. wyraża również zaniepokojenie warunkami pracy w sektorze wydobycia na niewielką skalę, w którym zatrudnienie jest niepewne, dalekie od zgodności z międzynarodowymi i krajowymi normami pracy oraz w którym szacowana skala wypadków przy pracy jest sześcio- lub siedmiokrotnie wyższa niż w większych przedsiębiorstwach; wzywa rządy krajów rozwijających się oraz przedsiębiorstwa wydobywcze do wdrożenia podstawowych norm pracy określonych w konwencjach MOP, w tym konwencji dotyczącej bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, aby zapewnić godne i bezpieczne warunki pracy wszystkim pracownikom kopalni;

15. wzywa państwa członkowskie UE do zwiększenia pomocy w zwalczaniu pracy dzieci w górnictwie oraz we wspieraniu przedsięwzięć MOP w zakresie stwarzania szans edukacyjnych i alternatywnych perspektyw generowania dochodu, tak aby odsunąć dzieci od pracy w górnictwie;

16. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że międzynarodowe instytucje finansowe opracowały metody pozwalające dopilnować, aby inwestorzy w sektorze wydobycia minerałów przeprowadzali ocenę oddziaływania na środowisko oraz ocenę skutków społecznych; stwierdza jednak, że w związku z ograniczeniami zasobów finansowych i ludzkich problemem pozostaje tworzenie zdolności w krajach rozwijających się, które pozwoliłyby zapewnić stosowanie tych wymogów; wzywa zatem UE do udzielania większego wsparcia technicznego, aby umożliwić krajom rozwijającym się wprowadzenie praktyki systematycznego przeprowadzania oceny ryzyka społecznego oraz ryzyka dla zdrowia i środowiska, wraz z przepisami dotyczącymi skutecznego zaangażowania społecznego;

17. podkreśla rolę Grupy Banku Światowego w opracowywaniu odpowiedzialnych praktyk biznesowych; przypomina o potrzebie poprawy sposobu rozpowszechniania i stosowania wiedzy o ustanawianiu instytucji, które troszczą się o większą uczciwość, oraz udostępniania informacji i środków działania obywatelom, tak aby rządy były wydajniejsze i w większym stopniu uwzględniały ich potrzeby;

18. zwraca się do władz o zakazanie poszukiwania i wydobycia minerałów w parkach narodowych i obiektach z listy światowego dziedzictwa kulturalnego oraz wzywa przedsiębiorstwa, aby zobowiązały się do niepodejmowania tego rodzaju poszukiwania i wydobycia;

19. uważa, że przemysł wydobywczy mógłby i powinien się znacząco przyczynić do ograniczenia zmiany klimatu dzięki transferowi technologii i odpowiedzialnemu inwestowaniu; podkreśla, że duże przedsiębiorstwa wydobywcze mogłyby potencjalnie udostępnić wiedzę fachową w zakresie zmniejszenia emisji małym i średnim przedsiębiorstwom w sektorze górnictwa; ponawia wezwanie, aby UE dążyła do zawarcia porozumień w zakresie finansowania działań związanych z klimatem, transferu technologii oraz tworzenia zdolności, a także zwiększenia pomocy dla krajów rozwijających się na rzecz ograniczenia emisji CO2;

20. podkreśla, że potrzebne są rygorystyczne przepisy prawa europejskiego w zakresie ujawniania przez niektóre duże przedsiębiorstwa informacji innych niż finansowe, w tym zobowiązania przedsiębiorstw do przeprowadzania badania due diligence opartego na ocenie ryzyka, z uwzględnieniem całego łańcucha dostaw;

Rola sektora prywatnego

21. wzywa do skutecznego wdrożenia deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy, wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, inicjatywy ONZ Global Compact oraz wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka przy pomocy wspólnych mechanizmów ogólnobranżowych;

22. wzywa ESDZ i Komisję do dopilnowania, aby urzędnicy odpowiedzialni za wymianę handlową UE pracujący w delegaturach UE byli regularnie szkoleni w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw;

23. wzywa Komisję, aby aktywnie wspierała odpowiedzialne prowadzenie działalności gospodarczej wśród przedsiębiorstw unijnych działających za granicą, gwarantując ścisłe przestrzeganie wszystkich obowiązków prawnych, w szczególności międzynarodowych norm i przepisów w dziedzinie praw człowieka, prawa pracy i ochrony środowiska;

24. podkreśla, że zakres tematyczny różnych systemów wdrażania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw jest często wybiórczy, co odnosi się też do kwestii społecznych i dotyczących ochrony środowiska; uważa, że takie fragmentaryczne podejście jest szkodliwe dla oceny ogólnych zrównoważonych wyników przedsiębiorstwa; uważa, że podczas gdy takie ogólne ramy pozwoliły rozwinąć wspólne zrozumienie i język zasad społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, powinny one również stanowić podstawę wspólnych, ogólnobranżowych i międzynarodowych norm definiujących odpowiedzialne praktyki biznesowe;

25. podkreśla również, że inicjatywy w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw nie zwalniają rządów z odpowiedzialności za zapewnienie swoim obywatelom podstawowej infrastruktury i innych dóbr publicznych, ale że powinny one raczej stanowić ich uzupełnienie;

Międzynarodowe systemy wymiany handlowej i inwestycji

26. wzywa UE, aby wykorzystała swoje stosunki handlowe i inwestycyjne z kluczowymi państwami partnerskimi (np. z USA, Chinami, Japonią, Brazylią i Indiami) w celu wsparcia dialogu na temat społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw; wzywa również UE do przeprowadzenia ocen wpływu proponowanych umów handlowych na zrównoważony rozwój przed przejściem do fazy negocjacji; wzywa, aby traktaty inwestycyjne pobudzały pozytywne praktyki w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz sprawozdawczości;

27. stwierdza, że obecny międzynarodowy system handlowy i inwestycyjny ogranicza zdolność krajów rozwijających się do wykorzystania pełnego wachlarza instrumentów, które były formalnie wykorzystywane przez obecne kraje rozwinięte jako element strategii uprzemysłowienia; podkreśla, że umowy handlowe powinny traktować z poszanowaniem konieczność dywersyfikacji gospodarki i rozwoju technologicznego w krajach rozwijających się;

28. uznaje znaczenie bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla rozwoju przemysłu, zauważając jednocześnie, że nazbyt sprzyjające warunki dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w sektorze górnictwa stworzone przez kraje rozwijające się w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku w połączeniu ze złym zarządzaniem na szczeblu krajowym, korupcją, brakiem rozliczalności oraz niedostatecznymi uregulowaniami uniemożliwiły im sprawiedliwy udział w zyskach osiąganych z eksploatacji swoich zasobów naturalnych niezwykle potrzebnych do osiągnięcia rozwoju społecznego i gospodarczego;

29. podziela obawy specjalnego przedstawiciela ONZ ds. biznesu i praw człowieka, że obecne metody chronienia praw inwestorów w umowach i porozumieniach międzynarodowych ograniczają możliwości państw w zakresie ochrony praw człowieka; podkreśla potrzebę zachowania równowagi między prawami inwestorów a zobowiązaniami w zakresie zrównoważonego rozwoju ludzkiego;

30. stanowczo wzywa UE i jej państwa członkowskie do wdrożenia 10 zasad specjalnego przedstawiciela ONZ ds. biznesu i praw człowieka zmierzających do uwzględnienia kwestii zarządzania ryzykiem w zakresie praw człowieka w negocjowaniu umów inwestycyjnych między państwami a inwestorami, tak aby klauzule stabilizacyjne nie ograniczały ochrony i poszanowania praw człowieka; wzywa UE do wspierania rozwoju zdolności krajów rozwijających się do prowadzenia negocjacji oraz wdrażania klauzul dotyczących praw człowieka i zrównoważonego rozwoju w umowach inwestycyjnych;

31. podkreśla, że politykę przemysłową wyróżniają wymogi zmierzające, przykładowo, do zacieśnienia powiązań między inwestorami zagranicznymi a lokalnymi producentami; podkreśla, że umowy inwestycyjne powinny umożliwić korzystanie z wkładu lokalnego lub stosowanie wymogów w zakresie transferu technologii, aby zachęcić firmy zagraniczne do tworzenia wielokierunkowych powiązań oraz do wspierania rozwoju gospodarczego państwa przyjmującego;

32. zachęca kraje afrykańskie do czynienia postępów w staraniach na rzecz integracji regionalnej, tak aby usunąć niektóre wewnątrzafrykańskie przeszkody w uprzemysłowieniu opartym na wydobyciu minerałów;

33. podkreśla, że system WTO dopuszcza stosowanie podatków wywozowych, które mogą stanowić element strategii politycznej sprzyjającej rozwojowi krajowego przemysłu produkcyjnego i przetwórczego;

Czerpanie korzyści z dochodów

34. wzywa UE, aby udzielała wsparcia krajom rozwijającym się w negocjowaniu umów inwestycyjnych, które przyniosą zrównoważone korzyści społeczne i poprawę warunków społeczno-gospodarczych; podkreśla, że przez wywieranie nacisku na rządy krajów rozwijających się, aby obniżyły swoje podatki i opłaty licencyjne, przedsiębiorstwa wydobywcze skutecznie osłabiają zdolności fiskalne państwa, podczas gdy, przeciwnie, eskalacja taryfowa stosowana przez UE wobec gotowych towarów utrudnia krajom rozwijającym się, które są producentami surowców, przetwarzanie i produkcję towarów o wartości dodanej na eksport;

35. podkreśla potrzebę negocjowania i wdrażania traktatów podatkowych z krajami rozwijającymi się, aby zapewnić opłacanie przez przedsiębiorstwa wielonarodowe należnej części podatków; wzywa ogólnie UE do udzielania większego wsparcia krajom rozwijającym się w przeprowadzaniu reform podatków oraz usprawnienia administracji skarbowej, aby umożliwić odpowiednie pozyskiwanie zysków z minerałów, gospodarowanie nimi i ich podział, a także do prac na rzecz wprowadzenia umów handlowych znoszących eskalację taryfową w stosunku do wybranych wyrobów gotowych, która może ograniczyć przetwarzanie i produkcję towarów o wartości dodanej opartych na minerałach, w ten sposób utrudniając krajom rozwijającym się realizację strategii dywersyfikacji gospodarczej;

36. podkreśla, że nielegalny przepływ kapitału z Afryki jest związany z poufnością umów na wydobycie i systemów podatkowych; uważa zatem, że walka z unikaniem opodatkowania oraz z korzystaniem z rajów podatkowych powinna pozostać czołowym priorytetem;

37. wyraża niepokój z powodu sposobu, w jaki przedsiębiorstwa wydobywcze mogą uzyskiwać koncesje, oraz z powodu problemów, jakie może to spowodować, takich jak wywłaszczanie, pozbawianie ludzi środków utrzymania oraz problemy związane z prawami użytkowania i prawami do gruntów; wzywa władze do wyznaczenia obszarów, na których udzielanie koncesji byłoby zakazane, takich jak tereny objęte prawnie ochroną środowiska lub o dużej koncentracji tradycyjnego górnictwa oraz do uczynienia tego przed udzieleniem koncesji, aby uniknąć niepotrzebnego niepokoju i problemów w stosunkach z lokalnymi społecznościami oraz przedsiębiorstwami wydobywczymi; ponadto wzywa władze do stworzenia możliwości organizowania konsultacji z lokalnymi społecznościami, odpowiedniej oceny wniosków o koncesję, monitorowania obszarów i oceny oddziaływania górnictwa przed wydawaniem koncesji; wzywa władze do dopilnowania, aby koncesje na prowadzenie tradycyjnej działalności wydobywczej zostały sformalizowane i były należycie uznawane przez państwa, również w przypadku gdy państwa rozwijają przemysł wydobywczy;

38. przyjmuje z zadowoleniem niedawny przegląd dyrektywy o rachunkowości i dyrektywy w sprawie przejrzystości, w którym wprowadzono obowiązek sprawozdawczości w zakresie płatności dokonywanych przez przemysł wydobywczy i przemysł pozyskiwania drewna na rzecz władz państwowych; apeluje do państw członkowskich o szybkie wdrożenie tych dyrektyw; wzywa, aby zgromadzone dane o dochodzie były podawane do wiadomości w możliwie otwartej i dostępnej formie;

39. wzywa władze do zapewnienia tego, aby licencje wydobywcze i inne zasoby były sprzedawane lub udzielane na podstawie otwartych i przejrzystych procedur przetargowych; wzywa władze do publikowania umów wraz z załącznikami, map oraz wszelkich szczegółów finansowych jako środka zapobiegania korupcji; wzywa władze i zainteresowane przedsiębiorstwa do sporządzenia pełnego wykazu przedsiębiorstw wydobywczych, szczególnie w odniesieniu do nowych transakcji oraz pełnego wykazu tych, którzy systematycznie osiągają korzyści z tych transakcji jako środka zapobiegania korupcji; wzywa władze i przedsiębiorstwa do zapewnienia tego, aby wszystkie płatności były podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępnej formie; wzywa UE, aby nałożyła na przedsiębiorstwa wydobywcze zarejestrowane w Europie wymóg publikowania wszelkich zawartych umów;

40. wzywa władze do zbadania poważnych oskarżeń o korupcję w sektorze górnictwa oraz do ścigania, zamrożenia środków lub, w stosownych przypadkach, odmówienia zgody na przeprowadzenie transakcji; wzywa do przeprowadzenia ocen ryzyka korupcji z uwzględnieniem procesu konfiskaty majątku oraz jego sprzedaży, zaangażowania pojedynczych osób lub przedsiębiorstw jako pośredników przy odsprzedaży koncesji (zwłaszcza gdy wiadomo o stosunkach tych pośredników z rządzącymi), sprzedaży aktywów po zaniżonej cenie oraz sprzedaży aktywów bez przetargu (zwłaszcza gdy aktywa mają kluczowe znaczenie gospodarcze lub gdy normalną praktykę stanowią przetargi); wzywa władze do zapewnienia tego, aby nabywca końcowy tego majątku ponosił odpowiedzialność za pośredników, z którymi zawarł transakcję;

Zerwanie powiązań między konfliktami zbrojnymi a wydobyciem minerałów

41. z niepokojem stwierdza, że eksploatacja zasobów naturalnych o wysokiej wartości, w tym ropy naftowej, gazu, minerałów i drewna, stanowi jedno z głównych źródeł konfliktów na świecie; uważa, że warunkiem powodzenia strategii zapobiegania konfliktom jest zajęcie się następującymi kwestiami: małym zaangażowaniem społeczności w proces rozwijania przemysłu wydobywczego; nienależytym podziałem korzyści; negatywnymi skutkami gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi; złym gospodarowaniem środkami; korupcją; rolą armii i rebeliantów; nieodpowiednimi instytucjonalnymi i prawnymi ramami zarządzania rozwojem przemysłu wydobywczego; oraz brakiem należytego uwzględnienia kwestii zasobów naturalnych w porozumieniach pokojowych;

42. odnosi się przychylnie do wizji górnictwa afrykańskiego, według której odpowiedzialny pod względem środowiskowym i społecznym, przejrzysty i sprzyjający włączeniu sektor górnictwa, niosący trwałe korzyści społecznościom, ma zasadnicze znaczenie dla zwalczania negatywnego wpływu sektora górnictwa i unikania konfliktów spowodowanych wydobyciem surowców mineralnych; w tym kontekście zwraca się o to, aby w ramach przejrzystych i partycypacyjnych procesów sprawowania rządów na wszystkich szczeblach dokonano oceny środowiskowego i społecznego wpływu górnictwa;

43. podkreśla, że minerały z regionów ogarniętych konfliktami stanowią poważne wyzwanie dla praw człowieka; podkreśla, że dobre sprawowanie rządów, w tym należyte praktyki gospodarowania w odniesieniu do środowiska naturalnego, a także kontrola i poszanowanie norm społecznych, mają zasadnicze znaczenie dla przeciwdziałania problemowi minerałów z regionów ogarniętych konfliktami;

44. zwraca uwagę, że większość inicjatyw podejmowanych na skalę międzynarodową przeciwko konfliktom w regionach wydobycia minerałów sprzyja odpowiedzialnemu działaniu przedsiębiorstw, które dokonują zakupu minerałów, dzięki systemom certyfikacji hut; wzywa do włączenia odpowiednich aspektów praw człowieka do wszystkich programów certyfikacji, zgodnie z normami międzynarodowymi takimi jak te ustanowione w wytycznych OECD dotyczących należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka;

45. podkreśla, że aby podejmowane obecnie inicjatywy dotyczące minerałów z regionów ogarniętych konfliktami pozwoliły na skuteczne zerwanie powiązań między konfliktami zbrojnymi a wydobyciem minerałów oraz były zgodne z międzynarodowymi normami określonymi przez OECD, należy wprowadzić przepisy europejskie w celu uregulowania tych inicjatyw oraz działalności przedsiębiorstw w UE, które wykorzystują takie zasoby naturalne i handlują nimi; wzywa zatem Komisję do przedstawienia wiążących przepisów dotyczących minerałów z regionów ogarniętych konfliktami;

46. podkreśla, że regulacje unijne, które nakładają na przedsiębiorstwa wykorzystujące minerały i inne zasoby naturalne z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka oraz handlujące nimi obowiązek przeprowadzenia badania due diligence, zgodnie z wytycznymi OECD dotyczącymi należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka, są niezbędne w celu uzupełnienia zmian wprowadzonych przez unijne dyrektywy w sprawie przejrzystości i dyrektywy o rachunkowości dotyczących ujawniania informacji finansowych i informacji innych niż finansowe przez duże przedsiębiorstwa, jak również przez przepisy ustawy Dodda-Franka dotyczące minerałów będących przyczyną konfliktów; uważa, że takie przepisy powinny w szczególności:

a.  nakładać prawnie wiążący obowiązek na wszystkie przedsiębiorstwa działające na rynku wyższego szczebla w UE, które wykorzystują minerały i inne zasoby naturalne pochodzące z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka i handlują nimi, oraz na wszystkie przedsiębiorstwa działające na rynku niższego szczebla, które wprowadzają towar na rynek europejski, dotyczący przeprowadzenia badania due diligence w odniesieniu do łańcucha dostaw w celu zidentyfikowania i ograniczenia ryzyka finansowania konfliktów i naruszania praw człowieka;

b.  opierać się na właściwych instrumentach międzynarodowych, w tym na Międzynarodowej karcie praw człowieka, dalej określonych w międzynarodowych traktatach i normach ochrony praw człowieka (takich jak zasady przewodnie ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka oraz ramy ochrony, poszanowania i działań naprawczych), w podstawowych traktatach Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), w międzynarodowym prawie humanitarnym i prawie karnym oraz w wytycznych OECD dotyczących należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka;

c.  mieć zastosowanie do wszystkich segmentów łańcucha dostaw oraz do wszystkich bez wyjątku zasobów naturalnych produkowanych na wszelkich obszarach dotkniętych konfliktami lub obszarach wysokiego ryzyka;

d.  opierać się na ocenie ryzyka, która wymaga od przedsiębiorstw przeprowadzenia oceny faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków spowodowanych przez prowadzoną działalność oraz ograniczenia stwierdzonego ryzyka;

e.  przewidywać obowiązek przeprowadzania regularnych, niezależnych audytów oraz publicznego ujawnienia wysiłków związanych z należytą starannością podejmowanych przez przedsiębiorstwa;

f.  zdefiniować wymogi oceny ryzyka przedsiębiorstwa oraz ram zarządzania;

g.  przewidywać mechanizm sankcji w razie niezastosowania się do wymogu przeprowadzenia badania due diligence w odniesieniu do łańcucha dostaw obarczonego ryzykiem;

h.  być porównywalne ze zobowiązaniami wynikającymi z ustawy Dodda-Franka, tak aby zgodność ze zobowiązaniami przewidzianymi przez UE w zakresie odpowiedzianego pozyskiwania zasobów oznaczała automatycznie zgodność ze zobowiązaniami wynikającymi z prawa amerykańskiego;

47. podkreśla, że prawo UE dotyczące należytej staranności powinno być elementem szerszego i komplementarnego podejścia zmierzającego do zlikwidowania podstawowych źródeł konfliktów i słabości, a jego uzupełnienie powinny stanowić programy pomocy rozwojowej dotyczące takich kwestii, jak zarządzanie i reforma sektora bezpieczeństwa, a ich celem powinno być rozwijanie zdolności władz i społeczności lokalnych do zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, z korzyścią dla lokalnej populacji;

48. wzywa UE do wspierania rozwoju zdolności w krajach rozwijających się zasobnych w minerały oraz do tworzenia programów zaopatrzenia wolnych od konfliktów;

49. wzywa kraje rozwijające się do wdrożenia prawa krajowego w zakresie należytej staranności oraz do zawarcia należytej staranności, w formie określonej przez OECD, jako wymogu w krajowym kodeksie górniczym;

50. wzywa ESDZ do pobudzenia dialogu z kluczowymi krajami partnerskimi (np. Chinami, Japonią, Brazylią, Indiami i Republiką Południowej Afryki ) w sprawie znaczenia politycznych strategii handlowych, które przestrzegają w ogólności zasady „obowiązku ochrony”, a szczególnie wytycznych ONZ i ram OECD;

51. wzywa państwa członkowskie do dostarczenia europejskim przedsiębiorstwom wytycznych dotyczących strategii ograniczania ryzyka podczas prowadzenia działalności na obszarach wysokiego ryzyka i ogarniętych konfliktem, tak aby pomóc tym przedsiębiorstwom w dalszym prowadzeniu działalności na takich obszarach, jeżeli leży to też w interesie lokalnych społeczności;

52. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

  • [1]  http://www.oecd.org/corporate/mne/47143500.pdf
  • [2]  http://www.oecd.org/daf/inv/mne/GuidanceEdition2.pdf
  • [3]  https://www.gov.uk/government/publications/g8-lough-erne-declaration/g8-lough-erne-declaration-html-version

UZASADNIENIE

Państwa z długą tradycją przywozu minerałów, takie jak Stany Zjednoczone, Japonia i państwa europejskie, borykają się z rosnącą konkurencją w dostępie do strategicznych zasobów minerałów i bezpieczeństwie dostaw tych zasobów. Dla krajów rozwijających się taka sytuacja stanowi okazję do skapitalizowania naturalnych bogactw, którymi zostały obdarzone.

Bezprecedensowy popyt na minerały i inne zasoby naturalne w skali światowej stanowi niepowtarzalną szansę, aby górnictwo przyczyniło się do zrównoważonego rozwoju, jednak stawia przed krajami rozwijającymi się poważne wyzwania. Coraz większa eksploatacja zasobów naturalnych o wysokiej wartości, w tym ropy naftowej, gazu, minerałów i drewna, stanowi jedno z głównych źródeł konfliktów na świecie, szczególnie w kontekście rosnącej konkurencji o kurczące się zasoby odnawialne, takie jak grunty i woda. Sytuację pogarsza jeszcze degradacja środowiska, wzrost liczebności populacji i zmiana klimatu. Nieodpowiednie gospodarowanie gruntami i zasobami naturalnymi powoduje nowe konflikty i utrudnia pokojowe rozwiązywanie bieżących konfliktów.

Ogólnie rzecz biorąc, aby uczynić z górnictwa korzystny czynnik postępu w krajach rozwijających się, zdaniem sprawozdawczyni konieczna jest szeroko zakrojona strategia, która obejmie między innymi następujące wyzwania: jak pokonać źródła konfliktów w regionach, w których odbywa się wydobycie minerałów; jak najlepiej poradzić sobie z wpływem wydobycia minerałów na środowisko, społeczeństwo i prawa człowieka, w jaki sposób lepiej wspierać i zintegrować tradycyjną działalność wydobywczą i działalność wydobywczą prowadzoną na niewielką skalę. Do innych kluczowych problemów, które wymagają znalezienia odpowiedniego rozwiązania, zaliczyć można charakter i status inicjatyw w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw; kwestię pozyskiwania dochodów osiąganych z minerałów, gospodarowanie tymi dochodami i ich podział; optymalizację powiązań opartych na minerałach oraz implikacje handlu międzynarodowego i zasad inwestycyjnych dotyczących uprzemysłowienia opartego na wydobyciu minerałów.

Górnictwo a zrównoważony rozwój

Podczas gdy produktywność zasobów w państwach UE stale rośnie, kraje rozwijające się borykają się z wpływem wzrostu wydobycia na środowisko, co powoduje obciążenie ich środowiskowymi konsekwencjami wykorzystania zasobów. W związku z tym górnictwo może zaszkodzić osiąganiu milenijnych celów rozwoju. Wiele problemów środowiskowych związanych z wydobyciem wynika w praktyce ze skażenia oraz konkurowania o dostęp do terenów i wód gruntowych, co jest szkodliwe dla życia społeczności rolniczych i rybackich. Górnictwo może również powodować wylesianie, erozję i degradację gleby, zanieczyszczenie powietrza oraz zaburzenie ekosystemów, a jednocześnie ma duży wkład w globalne ocieplenie.

Działalność wydobywcza powoduje również niekorzystne skutki społeczne, które mogą doprowadzić do napięć i konfliktów w rejonach górniczych. Przykładowo wysiedlanie i przymusowe eksmisje oraz przeprowadzki stanowią powszechny element związany z wydobyciem. Działalność wydobywcza konkuruje o wykorzystanie gruntów z inną działalnością, taką jak rolnictwo, a zatem może zagrozić środkom utrzymania społeczności lokalnych itp.

Ponieważ korporacje transnarodowe są głównymi podmiotami w krajach rozwijających się, sprawozdawczyni uważa, że kraje pochodzenia zainteresowanych stron oraz same zainteresowane strony powinny ponosić odpowiedzialność społeczną, szczególnie jeżeli prowadzą działalność w krajach o słabszym systemie sprawowania rządów oraz nieposiadających zdolności negocjacyjnych. Jest jednak równie konieczne, aby kraje rozwijające się wdrożyły reformy zmierzające do zapewnienia zrównoważonego wydobycia, gdyż uprawnienia w dziedzinie środowiska, gospodarki, praw socjalnych i pracowniczych obejmują wewnętrzny wymóg funkcjonowania demokratycznych procesów sprawowania rządów, instytucji i systemów.

Rola sektora prywatnego

Obecnie funkcjonuje szereg międzynarodowych inicjatyw w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, czy to rządowych realizowanych przez instytucje pozarządowe, czy też w sektorze prywatnym lub realizowanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Koncepcja ta nie została jednak nigdy wyraźnie zdefiniowana, a zatem pozwala różnorodne interpretacje i cele. Poza tym, pomimo setek inicjatyw w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, jedynie kilka z nich stanowi powszechnie stosowane struktury międzynarodowe, które obejmują wszystkie trzy wymiary (społeczny, środowiskowy i gospodarczy) zrównoważonego rozwoju w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Nie są one więc porównywalne. Takie fragmentaryczne podejście, które dotyczy wybranych aspektów postępowania etycznego przedsiębiorstw, przyczynia się do ogólnego braku przejrzystości w odniesieniu do zrównoważonej działalności przedsiębiorstwa.

Ponadto podczas gdy niektóre inicjatywy stanowią duży krok naprzód w rozwiązywaniu problemu korupcji w sektorze wydobywczym, np. Inicjatywa przejrzystości w branżach wydobywczych (EITI), lub w stosowaniu etycznych praktyk w biznesie, np. Międzynarodowa Rada ds. Górnictwa i Metali (ICMM), nie spowodowały one znacznej poprawy ze względu na brak mechanizmów egzekwowania oraz przyjętych procesów reagowania na naruszenie obowiązujących norm.

Wskutek tego sprawozdawczyni jest zdania, że obecnie rozpowszechnione dobrowolne podejście i normy na różnych szczeblach (krajowym, międzynarodowym, ogólnym, właściwym dla danego sektora) nieuchronnie prowadzą do deficytów w zakresie efektywnej rozliczalności, mechanizmów monitorowania i przejrzystości dla konsumentów, inwestorów oraz osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki. W tym kontekście inicjatywy w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw należy umocnić głównie na dwa sposoby.

Po pierwsze, sprawozdawczyni uważa, że zasadnicze znaczenie ma wykroczenie poza podejście dobrowolne i wzywa do efektywnego wdrożenia czterech nadrzędnych, międzyrządowych inicjatyw w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, które cieszą się na szczeblu międzynarodowym wysokim poziomem wyraźnego poparcia politycznego rządów. Są to: deklaracja Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca podstawowych zasad i praw w pracy, wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, inicjatywa ONZ Global Compact oraz wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka. Do chwili obecnej stanowiły one podejście dobrowolne, które było pomocne w osiąganiu konsensusu i poszukiwaniu wspólnego języka w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Ostatecznie okazały się one jednak nieskuteczne, jeśli chodzi o istotny wkład w realizację ogólnych celów społecznych i środowiskowych ze względu na niemożność ich egzekwowania.

Międzynarodowe systemy wymiany handlowej i inwestycji

Tradycyjnie obszar i elastyczność międzynarodowych zasad stosowania taryf, dotacji, ograniczeń wywozowych, wymogów dotyczących wyników firm zagranicznych i praw własności intelektualnej były wykorzystywane przez państwa wdrażające krajową politykę rozwoju przemysłowego. Jednak obecny system międzynarodowej wymiany handlowej i inwestycji uwydatnił trudności krajów rozwijających się w realizowaniu interesów krajowych i osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju.

W zasadzie poczynając od końca lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku, zainicjowano szeroko zakrojoną liberalizację gospodarki, wymiany handlowej i inwestycji, początkowo przez wzgląd na wymagania nałożone przez Bank Światowy i MFW, aby wesprzeć ożywienie inwestycji zagranicznych w przemyśle wydobywczym. Taka liberalizacja zaostrzyła jednak problemy strukturalne w krajach rozwijających się, które wytwarzają minerały. Przede wszystkim, chociaż inwestycje zagraniczne zasiliły wydobycie i wywóz minerałów oraz rozszerzyły ich zakres, jednak ich wkład w rozwój społeczny i gospodarczy został zanegowany przez wiele państw afrykańskich o bogatych zasobach mineralnych. Obecnie, zamiast być zdywersyfikowane gospodarczo, gospodarki w tych państwach są najczęściej mniej zróżnicowane, a raczej skoncentrowane na przykład na eksporcie minerałów i produktów rolnych o małej wartości dodanej, przy czym w obydwu przypadkach występuje wysoka podatność na zmiany cen zewnętrznych.

Inny problem, który należy rozwiązać, ujawniono w badaniu przeprowadzonym przez Międzynarodową Korporację Finansową (IFC) oraz specjalnego sprawozdawcę ONZ ds. biznesu i praw człowieka zatytułowanym „Klauzule stabilizacyjne i prawa człowieka” (Stabilisation clauses and Human Rights, maj 2009 r.), zgodnie z którym pewnego rodzaju umowy prywatne między inwestorami a państwami przyjmującymi mogłyby ograniczyć zdolność państwa przyjmującego do zapewnienia ochrony praw człowieka. Badanie pozwoliło w szczególności stwierdzić, że umowy w sektorze wydobywczym zawierały najbardziej rygorystyczne klauzule, które mogły albo spowodować wyłączenie inwestycji zagranicznych z zakresu stosowania nowego prawa socjalnego i ochrony środowiska, albo nałożyć na państwo przyjmujące obowiązek udzielenia inwestorowi rekompensaty w związku z kosztami osiągnięcia zgodności.

W tym kontekście, ponieważ globalne doświadczenie pokazuje, że realna przemiana eksportera podstawowych surowców w lidera zaawansowanych technologii wymaga rozwinięcia dynamicznych powiązań na każdym etapie łańcucha dostaw minerałów, sprawozdawczyni uważa, że wprowadzenie wymogów eksploatacyjnych, minimalnego wkładu lokalnego lub wymogów w zakresie transferu technologii w umowach, licencjach i porozumieniach inwestycyjnych mogłoby pomóc w integracji sektora surowców z szerzej pojętą gospodarką krajową lub regionalną. Należy zatem dostosować traktaty inwestycyjne UE, aby odzwierciedlały one odpowiednią równowagę między prawami a zobowiązaniami inwestorów, jednocześnie pozostawiając krajom rozwijającym się swobodę polityczną w realizacji własnych celów rozwojowych.

Taryfy są najbardziej rozpowszechnionym instrumentem handlowym umożliwiającym wsparcie uprzemysłowienia oraz ochronę nowych gałęzi przemysłu. Tymczasem obniżenie taryf stanowiło główny element liberalizacji handlowej od lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku. Podobnie tymczasowe umowy o partnerstwie gospodarczym zawierają krótki wykaz produktów wrażliwych nieobjętych likwidacją taryf, przy jednoczesnym zawężonym zakresie przepisów dotyczących ochrony nowych gałęzi przemysłu. Takie problemy zgłaszały często państwa AKP i trzeba je należycie wziąć pod uwagę. Uznając, że taryfy na towary przemysłowe nie są ani jedynym, ani magicznym instrumentem wspierania dywersyfikacji i postępów technologicznych, sprawozdawczyni uważa, że są one potrzebne krajom rozwijającym się, które powinny posiadać je w swoim arsenale jako odzwierciedlenie ścieżki postępu technologicznego, a także wsparcie dywersyfikacji i rozwoju technologicznego.

Podobnie w kontekście obaw wyrażonych przez niektóre państwa AKP w odniesieniu do ograniczeń zawartych w umowach o partnerstwie gospodarczym dotyczących podatków wywozowych, sprawozdawczyni uważa, że chociaż podatki wywozowe nie powodują automatycznie rozwoju krajowego przemysłu wytwórczego lub przetwórstwa, stanowią one właściwy instrument rozwoju i dywersyfikacji gospodarczej. Ponadto odpowiednio zaprojektowany, progresywny system podatku wywozowego może posłużyć jako instrument stabilizacji dochodów, przez rejestrowanie dochodów nadzwyczajnych i łagodzenie niekorzystnego wpływu spadku cen na zysk osiągany przez producenta.

Szerzej rzecz ujmując, konieczne są strategie oparte na wprowadzeniu licencji zysków oraz struktury podatkowej nastawionej na zwiększenie dochodów jako katalizatorów szerzej zakrojonego rozwoju gospodarczego. Sprawozdawczyni uważa zatem, że wsparcie UE na rzecz zarządzania w kwestiach podatkowych w krajach rozwijających się stanowi istotny wymiar nadrzędnej strategii, która przemieni klątwę surowcową w błogosławieństwo surowcowe na rzecz eliminacji ubóstwa.

Sprawozdawczyni jest ponadto zdania, że w celu podzielenia korzyści w sprawiedliwy i równy sposób, konieczne jest sprzedawanie lub udzielanie licencji na wydobycie i innych aktywów na podstawie otwartych i konkurencyjnych procedur przetargowych.

Minerały z regionów ogarniętych konfliktami

Minerały z regionów ogarniętych konfliktami lub wydobywane w warunkach konfliktów zbrojnych i naruszenia praw człowieka stanowią jeden z ważnych aspektów klątwy surowcowej, która powoduje konieczność przyjęcia regulacji. Pomimo różnych inicjatyw społeczności międzynarodowej na rzecz poprawy w sektorze wydobywczym, takich jak system certyfikacji procesu Kimberley (KPCS), wytyczne OECD dotyczące należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktem i obszarów wysokiego ryzyka, ustawa Dodda-Franka, wiele pozostaje jeszcze do zrobienia, aby rozwiązać konflikty i poważne przypadki naruszenia praw człowieka w sektorze wydobywczym.

Podczas gdy podjęte niedawno wysiłki, aby zerwać powiązanie międzynarodowego łańcucha dostaw z konfliktami zbrojnymi, koncentrowały się przede wszystkim na wschodzie Demokratycznej Republiki Konga, potrzebne są również działania w związku z ryzykiem pozyskiwana surowców przez przedsiębiorstwa europejskie w innych obszarach dotkniętych konfliktem i obszarach wysokiego ryzyka.

Istniejące systemy certyfikacji minerałów stanowią krok w kierunku stworzenia bardziej przejrzystego łańcucha dostaw z kopalni do huty i są elementem szerszego rozwiązania, które ma skutecznie rozwiązać problemy związane z ochroną praw człowieka. Jednak w celu zwiększenia skali takich inwestycji społeczność międzynarodowa i przemysł wydobywczy powinny prowadzić dalszą współpracę, aby rozwinąć wspólne, kompleksowe podejście do minerałów z regionów ogarniętych konfliktami wykraczające poza zapobieganie finansowaniu konfliktów, ale obejmujące również prawa człowieka, warunki pracy i normy ekologiczne.

Sprawozdawczyni uważa, że w tym celu UE powinna przyjąć prawodawstwo nakładające na przedsiębiorstwa europejskie obowiązek przeprowadzenia badania due diligence w odniesieniu do łańcucha dostaw, aby zagwarantować, że nie przyczyniają się one do finansowania konfliktów lub przypadków naruszenia praw człowieka podczas wytwarzania zasobów naturalnych i handlu tymi zasobami. Szczególnie prawo UE, które ma globalny zasięg i opiera się na istniejących ramach międzynarodowych, stanowiłoby istotny krok naprzód w kierunku zapewnienia trwałego i odpowiedzialnego dostępu przedsiębiorstw do kluczowych zasobów naturalnych. Zapewni ono również objęcie przedsiębiorstw europejskich takimi samymi wymogami jak wymogi wyrażone w sekcji 1502 amerykańskiej ustawy Dodda-Franka, przy jednoczesnym wyeliminowaniu jej niedociągnięć.

Nałożenie na przedsiębiorstwa obowiązku obejmowania łańcucha dostaw badaniem due diligence nie będzie wystarczające, aby z powodzeniem znieść powiązanie między konfliktami zbrojnymi a wydobyciem minerałów. W związku z tym sprawozdawczyni wzywa do opracowania szerszego podejścia obejmującego programy na rzecz rozwoju wspierające np. rozwój instytucji, formalizację sektora wydobywczego, zapobieganie nadużyciom w dziedzinie praw człowieka oraz wdrożenie podstawowych norm pracy. Jedynie w ten sposób lokalne społeczności nie będą zmuszone do prowadzenia działalności przemytniczej lub tworzenia grup rebelianckich, aby zaspokoić swoje podstawowe potrzeby, a opłacalny będzie udział w międzynarodowych inicjatywach na rzecz zrównoważonego pozyskiwania zasobów.

WYNIK GŁOSOWANIA KOŃCOWEGO W KOMISJI

Data przyjęcia

11.2.2014

 

 

 

Wynik głosowania końcowego

+:

–:

0:

20

3

0

Posłowie obecni podczas głosowania końcowego

Thijs Berman, Ricardo Cortés Lastra, Véronique De Keyser, Nirj Deva, Leonidas Donskis, Charles Goerens, Catherine Grèze, Mikael Gustafsson, Bill Newton Dunn, Jean Roatta, Birgit Schnieber-Jastram, Keith Taylor, Anna Záborská, Iva Zanicchi

Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Philippe Boulland, Emer Costello, Edvard Kožušník, Csaba Őry, Cristian Dan Preda, Judith Sargentini

Zastępca(y) (art. 187 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego

Josefa Andrés Barea, Małgorzata Handzlik, Tadeusz Ross