Het Europees Parlement,

–  gezien zijn resolutie van 26 oktober 2012 over de situatie in Belarus na de parlementsverkiezingen van 23 september 2012(1),

–  gezien zijn resolutie van 29 maart 2012 over de situatie in Belarus(2),

–  gezien zijn resolutie van 12 mei 2011 over Belarus(3),

–  gezien zijn resolutie van 20 januari 2011 over de situatie in Belarus(4),

–  gezien zijn resolutie van 12 september 2012 over het jaarverslag van de Raad aan het Europees Parlement over het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid(5),

–  gezien zijn resolutie van 14 december 2011 over de herziening van het Europees nabuurschapsbeleid(6),

–  gezien de resolutie die de conferentie van het nationaal platform van het Forum van de maatschappelijke organisaties in het kader van het oostelijk partnerschap op 1 juni 2013 heeft goedgekeurd,

–  gezien zijn resolutie van 7 april 2011 over de herziening van het Europees nabuurschapsbeleid – oostelijke dimensie(7),

–  gezien de verklaring van Praag die in 2009 op de top van het oostelijk partnerschap is opgesteld,

–  gezien de conclusies van de Raad Buitenlandse Zaken van 15 oktober 2012 en Verordening (EU) nr. 1014/2012 van de Raad van 6 november 2012 betreffende beperkende maatregelen ten aanzien van Belarus(8),

–  gezien artikel 97 van zijn Reglement,

–  gezien de aanbeveling van de Commissie buitenlandse zaken (A7-0261/2013),

A.  overwegende dat er sinds 1994 in Belarus geen vrije en eerlijke verkiezingen zijn gehouden overeenkomstig een kieswet die aan de internationale normen voldoet;

B.  overwegende dat door de grondwettelijke hervorming van 1996 het beginsel van scheiding van machten nagenoeg geheel terzijde is geschoven en de politieke oppositie sindsdien niet meer in de politieke instellingen vertegenwoordigd is en geen deelgenoot meer is in het uitstippelen en uitvoeren van de politieke koers van het land;

C.  overwegende dat de mensenrechten en fundamentele vrijheden gedurende dezelfde periode systematisch en massaal met voeten zijn getreden, met name ten aanzien van de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering;

D.  overwegende dat de Europese Raad in 1997 de ratificatie van de partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst opschortte en de interim-handelsovereenkomst bevroor, zodat de betrekkingen tussen de EU en Belarus nog altijd berusten op de handels- en samenwerkingsovereenkomst van 1989;

E.  overwegende dat het met de betrekkingen tussen de EU en Belarus in de periode 2008-2010 enigszins de goede kant opging toen Belarus zich bereid toonde om constructieve betrekkingen met de EU te ontwikkelen en er een zekere beweging te zien was om de voorwaarden voor de activiteiten van het maatschappelijk middenveld, de oppositie en de vrije pers te verbeteren; overwegende echter dat als gevolg van het hardhandige optreden na de presidentsverkiezingen in 2010 en de verscherping van het repressieve beleid, getuige de arrestatie van presidentskandidaten gevolgd door massale arrestaties, politiek gemotiveerde strafprocessen tegen vertegenwoordigers van de oppositie alsmede een golf van repressie tegen mensenrechtenactivisten en onafhankelijke media, deze betrekkingen aanzienlijk zijn verslechterd;

F.  overwegende dat de Belarussische autoriteiten met hun afwijzing van de oproepen van de EU om zich naar internationaal aanvaarde democratische normen te voegen, een beleid voeren van een aan het Belarussische volk opgelegd zelfisolement;

G.  overwegende dat het Europees Parlement het Belarussische parlement niet als legitiem erkent; overwegende dat in de afgelopen tien jaar slechts één officiële delegatie van het Europees Parlement een bezoek aan Belarus heeft gebracht, te weten in 2010;

H.  overwegende dat 70% van de Belarussische bevolking veranderingen in hun land wenst, maar dat een deel van de bevolking inziet dat ingrijpende veranderingen in eerste instantie tot een verslechtering van het levenspeil zullen leiden(9);

I.  overwegende dat democratische transformatie een haalbaardere kaart wordt als hervormingsgezinde delen van de thans heersende elites zich voor hervormingen zouden inzetten; dat de belangrijkste impulsen evenwel dienen te komen van maatschappelijke organisaties en particuliere ondernemingen;

J.  overwegende dat wanneer er onder bovengenoemde voorwaarde een consistente politieke dialoog met de Belarussische autoriteiten tot stand wordt gebracht, dit moet leiden tot betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld en de oppositie bij de dialoog tussen de verschillende belanghebbenden en de uitvoering van de hervormingen;

K.  overwegende dat de top van het oostelijk partnerschap in Vilnius opnieuw een belangrijke kans biedt om te komen tot een voorwaardelijke en geleidelijke verbetering van de betrekkingen tussen de EU en Belarus, op voorwaarde dat alle politieke gevangenen worden vrijgelaten en politiek gerehabiliteerd;

L.  overwegende dat de EU haar restrictieve maatregelen bijgevolg heeft herzien en uitgebreid (deze gelden momenteel voor 242 personen en 30 organisaties), terwijl de Belarussische autoriteiten tegelijkertijd een aantal politici, ambtenaren, onder wie vertegenwoordigers van internationale organisaties, journalisten en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties de toegang tot het land blijven ontzeggen;

M.  overwegende dat het nuttig kan zijn om te blijven streven naar een uniforme strategie en een actieplan, wil de politieke oppositie haar doelstellingen bereiken; overwegende dat concrete maatregelen, zoals gezamenlijke kandidatenlijsten voor de lokale verkiezingen in 2014, de opstelling van een gezamenlijk politiek programma en de presentatie van één kandidaat voor de presidentsverkiezingen in 2015, in dit verband positieve ontwikkelingen zijn;

N.  overwegende dat de Europese dialoog over modernisering die in 2012 met de Belarussische samenleving is aangegaan, een positief effect heeft gehad met het oog op het starten van een constructief debat in de Belarussische samenleving over de noodzakelijke hervormingen in het land en het informeren van de bevolking over de EU; overwegende evenwel dat het concept, het doel, de strategie, de adequate financiering en de beheerstructuur van deze dialoog nader moeten worden uitgewerkt en dat deze dialoog beter moet worden ingepast in de initiatieven in het kader van het oostelijk partnerschap;

O.  overwegende dat het nationaal platform van het Forum van de maatschappelijke organisaties in het kader van het oostelijk partnerschap een belangrijke en betrouwbare partner is alsook een uniek communicatiekanaal voor de EU met de Belarussische bevolking;

P.  overwegende dat er nog steeds politieke gevangenen in Belarus zijn(10), onder wie Ales Bialiatski, mensenrechtenactivist en kandidaat voor de Sacharovprijs, die psychisch en lichamelijk zwaar is gemarteld, onder meer met doodsbedreigingen, ongerechtvaardigde overbrengingen, ontoereikende gezondheidszorg en ontzegging van alle contact met familieleden; overwegende dat de vrijlating en politieke rehabilitatie van alle politieke gevangenen, en de vooruitgang van Belarus bij het nakomen van zijn internationale verplichtingen en de eerbiediging van de fundamentele mensenrechten, de rechtsstaat en de democratische vrijheden, de belangrijkste voorwaarden blijven voor de normalisering van de betrekkingen tussen de EU en Belarus;

Q.  overwegende dat de daling van het absolute aantal politiek gemotiveerde arrestaties (van 868 in 2011 tot 235 in 2012 volgens berichten van het centrum voor mensenrechten Viasna) wellicht is toe te schrijven aan de heersende sfeer van onderdrukking en intimidatie;

R.  overwegende dat als gevolg van recente restrictieve wetswijzigingen de repressie van het maatschappelijk middenveld, waaronder mensenrechtenactivisten, onafhankelijke media en advocaten, verder is toegenomen; overwegende dat de algemene situatie op het gebied van de mensenrechten en fundamentele vrijheden betreurenswaardig is en een punt van grote zorg blijft, zoals naar voren komt uit het verslag 2013 van de speciale rapporteur van de VN inzake Belarus; overwegende dat de betrekkingen met de EU verder verslechteren door het dove oor dat de Belarussische autoriteiten de oproepen van de internationale gemeenschap toekeren en dat het land zich ook daardoor steeds verder in een isolement plaatst;

S.  overwegende dat de Belarussische autoriteiten in 2012 hun wetgeving hebben gewijzigd, waardoor de KGB uitgebreide bevoegdheden heeft gekregen om vrijelijk dwangmaatregelen toe te passen; overwegende dat de veiligheidsdiensten conform de nieuwe wetgeving onbeperkt woningen mogen binnendringen en zowel Belarussische staatsburgers als diplomaten en vertegenwoordigers van internationale instellingen die immuniteit genieten, mogen arresteren en vasthouden; overwegende dat KGB-medewerkers door een bepaling in deze wet ook zijn vrijgesteld van alle wettelijke aansprakelijkheid voor door hen veroorzaakt letsel; overwegende dat de Belarussische speciale eenheden uitgebreide bevoegdheden hebben gekregen voor het uiteendrijven van manifestaties;

T.  overwegende dat volgens de eind 2011 gewijzigde wet op de "massabijeenkomsten" het houden van een massabetoging kan leiden tot strafrechtelijke aansprakelijkheid voor schending van de openbare orde; overwegende dat organisatoren van grote betogingen verplicht zijn om de autoriteiten informatie te verstrekken over hun financieringsbronnen;

U.  overwegende dat in 2011 het ontvangen van buitenlandse subsidies strafbaar is gesteld en het begrip landverraad is uitgebreid, waardoor de autoriteiten organisaties en personen die financiering uit het buitenland ontvangen of deelnemen aan activiteiten op internationaal niveau strafrechtelijk kunnen vervolgen;

V.  overwegende dat het Belarussische Ministerie van Justitie in 2012 geweigerd heeft 19 ngo's en twee politieke partijen in te schrijven en dat leden van niet-ingeschreven organisaties in Belarus continu worden geïntimideerd, lastiggevallen en vervolgd;

W.  overwegende dat Belarus als enig Europees land de doodstraf toepast; overwegende dat de familie van veroordeelden en het publiek de datum van terechtstelling niet te weten komen, dat hun lichaam niet aan de familie wordt vrijgegeven om te kunnen worden begraven en dat de familie zelfs niet de plaats van teraardebestelling wordt meegedeeld;

X.  overwegende dat in 2012 twee personen zijn geëxecuteerd, hoewel het gerechtelijk proces tegen hen niet voldeed aan de criteria voor een eerlijk proces; overwegende dat er na een lange periode in 2012 niemand ter dood is veroordeeld, maar dat er in 2013 opnieuw terdoodveroordelingen hebben plaatsgevonden;

Y.  overwegende dat de situatie in Belarus kan worden gekenschetst door een gebrek aan vertrouwen in het rechtsstelsel, omdat het onvoldoende onafhankelijk is en politiek gemotiveerde vonnissen voortbrengt;

Z.  overwegende dat Belarus als enig land van de groep landen van het oostelijk partnerschap nog geen officiële mensenrechteninstelling heeft;

AA.  overwegende dat censuur een ernstig politiek probleem is in Belarus;

AB.  overwegende dat Belarus volgens de World Press Freedom Index voor 2013 van Reporters without Borders op een totaal van 179 landen gestegen is van de 168e naar de 157e plaats, maar nog altijd het laagst staat van alle landen van het oostelijk partnerschap (Azerbeidzjan (156), Oekraïne (126), Georgië (100), Armenië (74), Moldavië (55));

AC.  overwegende dat de toegang tot onafhankelijke tv- en radiozenders en gedrukte media momenteel slecht is en de staatsmedia de toegang tot informatie beheersen;

AD.  overwegende dat in Belarus de vrijheid van de media op onaanvaardbare wijze aan banden wordt gelegd, met name door de intimidatie van journalisten die het land niet mogen verlaten, wetgeving die de omroep- en internetvrijheid inperkt, alsook selectieve rechtspraak tegen onafhankelijke journalisten, zoals in drie in de zomer van 2012 ingeleide strafzaken;

AE.  overwegende dat in 2012 op grond van oneigenlijke argumenten minstens vijftien activisten en journalisten Belarus niet mochten verlaten;

AF.  overwegende dat meer dan de helft van de Belarussische burgers toegang heeft tot internet; overwegende dat elektronische media nieuwe mogelijkheden bieden voor bredere toegang tot onafhankelijke media, hoewel in regerings- en onderwijsinstellingen een aantal het regime onwelgevallige websites geblokkeerd is;

AG.  overwegende dat Belarus de 50e plaats op de nieuwste Human Development Index van de VN van 2012 inneemt, terwijl Rusland op de 55e plaats staat en de landen van het oostelijk partnerschap nog lager (Georgië (72), Oekraïne (78), Azerbeidzjan (82), Armenië (87) en Moldavië (113));

AH.  overwegende dat het socialezekerheidsstelsel een van de belangrijkste redenen is van de relatieve sociale stabiliteit in het land, waarbij mensen steun trekken en in ruil daarvoor politiek inactief blijven; overwegende dat 65% van de Belarussen een vorm van staatssteun ontvangt, bijvoorbeeld een pensioen, een studiebeurs of een werkloosheidsuitkering;

AI.  overwegende dat het werkloosheidscijfer kunstmatig laag kan worden gehouden door middel van subsidies voor staatsbedrijven, die ongeveer 70% van het bbp genereren en 50% van de actieve bevolking in dienst hebben;

AJ.  overwegende dat de Belarussische regering weliswaar tracht buitenlandse investeringen aan te trekken - dit met een goed opgeleide arbeidsbevolking, een privatiseringsprogramma, zes vrije economische zones en een technologiepark - maar dat er duidelijk sprake is van systematische staatsinterventie in de particuliere sector;

AK.  overwegende dat de Belarussische autoriteiten tot nu hebben aangegeven geopolitiek geïnteresseerd te zijn in verdere economische integratie met Rusland middels de oprichting van de Euraziatische economische en douane-unie; overwegende dat de afgelopen jaren het leeuwendeel van de directe buitenlandse investeringen in Belarus van Russische oorsprong was; overwegende dat in de afgelopen decennia zo'n 700.000 Belarussen voor het werk naar Rusland zijn geëmigreerd, met name naar Moskou en St. Petersburg;

AL.  overwegende dat er zowel vanuit de EU als uit Belarus signalen te vernemen zijn over een hervatting van de onderhandelingen over de toetreding van Belarus tot de WTO, met name in verband met de toetreding van Rusland tot de WTO;

AM.  overwegende dat uit recent opiniepeilingen in het kader van de EU-nabuurschapsbarometer naar voren komt dat meer dan 50% van de Belarussische bevolking van mening is dat de EU een grotere rol zou moeten spelen op het gebied van economische ontwikkeling, handel en regionale samenwerking met Belarus;

AN.  overwegende dat het recentelijk door de Belarussische autoriteiten afgekondigde moderniseringsprogramma volgens deskundigen vooral gericht is op verbetering van de industriële basisinfrastructuur, terwijl het land behoefte heeft aan verdergaande economische hervormingen en een transparant ondernemingsklimaat wenst, alsook minder overheidscontrole in alle bedrijfssectoren;

AO.  overwegende dat Belarus de 123e plaats inneemt op de Corruption Perceptions Index 2012 van Transparency International op een totaal van 176 landen en gebieden, tegenover Oekraïne de 144e, Azerbeidzjan de 139e, Rusland de 133e, Armenië de 105e, Moldavië de 94e en Georgië de 51e;

AP.  overwegende dat Belarus onlangs toegetreden is tot Greco, het mechanisme voor corruptiebestrijding van de Raad van Europa, en tevens lid is geworden van Greta, het mechanisme ter bestrijding van mensenhandel;

AQ.  overwegende dat Belarus onder het Europees nabuurschapsbeleid valt, maar er gezien de politieke situatie nog geen actieplan voor bestaat;

AR.  overwegende dat de bijstand aan Belarus momenteel wordt toegekend uit hoofd van het landenstrategiedocument 2007-2013;

AS.  overwegende dat in de financiële perspectieven voor 2007-2013 een bedrag van 33,4 miljoen euro gereserveerd was voor grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten tussen Belarus en de omringende landen in het kader van het Europees Nabuurschaps- en Partnerschapsinstrument (ENPI) en dat momenteel ongeveer 60 gemeenten deelnemen aan 50 gezamenlijke grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten tussen Letland, Litouwen en Belarus;

AT.  overwegende dat er momenteel slechts 20 Belarussische deskundigen deelnemen aan uiteenlopende ENPI-projecten, terwijl dat er in 2008 nog 120 waren;

AU.  overwegende dat de Belarussische autoriteiten actief deelnemen aan bijeenkomsten van deskundigen in het kader van het multilaterale onderdeel van het oostelijk partnerschap, in het bijzonder grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten;

AV.  overwegende dat 58 steden en gemeenten in Polen, 47 in Litouwen en 30 in Letland een vruchtbaar samenwerkingsverband hebben met hun partnersteden en -gemeenten in Belarus, alsook dat de Euregio Nemunas-Neman-Niemen, die Litouwen, Polen, het district Kaliningrad en Belarus samenbrengt in een structuur ter uitvoering van gemeenschappelijke projecten, mag worden aangemerkt als een goed praktijkvoorbeeld;

AW.  overwegende dat de afgelopen jaren aan Belarussen per hoofd van de bevolking het grootste aantal Schengenvisa ter wereld is verstrekt; evenwel overwegende dat zij veel meer geld en in vele gevallen ook veel meer tijd en moeite kwijt zijn voor de visumaanvraagprocedure dan burgers van andere landen van het oostelijk partnerschap en Russen;

1.  richt de volgende aanbevelingen aan de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid/vicevoorzitter van de Commissie (HV/VV), de EDEO, de Raad, de Commissie en de lidstaten: zij dienen

2.  verzoekt zijn Voorzitter deze aanbeveling te doen toekomen aan de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid/vicevoorzitter van de Commissie (HV/VV), de EDEO, de Raad, de Commissie en de lidstaten.

(1) Aangenomen teksten, P7_TA(2012)0410. (2) Aangenomen teksten, P7_TA(2012)0112. (3) PB C 377 E van 7.12.2012, blz. 162. (4) PB C 136 E van 11.5.2012, blz. 57. (5) Aangenomen teksten, P7_TA(2012)0334. (6) PB C 168 E van 14.6.2013, blz. 26. (7) PB C 296 E van 2.10.2012, blz. 105. (8) PB L 307 van 7.11.2012, blz. 1. (9) Gegevens van het Independent Institute of Socio-economic Studies, april 2013. (10) Op de lijst van politieke gevangenen staan ook de namen van Mikalai Statkevich, Pavel Seviarynets, Eduard Lobau, Mikalay Antukhovich, Mikalay Dziadok en Ihar Alienevich.