VERSLAG over het verslag van de Commissie aan de Raad op basis van de verslagen van de lidstaten over de uitvoering van Aanbeveling (2009/C 151/01) van de Raad betreffende patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties

4.10.2013 - (2013/2022(INI))

Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid
Rapporteur: Oreste Rossi

Procedure : 2013/2022(INI)
Stadium plenaire behandeling
Documentencyclus :  
A7-0320/2013
Ingediende teksten :
A7-0320/2013
Debatten :
Aangenomen teksten :

ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT

over het verslag van de Commissie aan de Raad op basis van de verslagen van de lidstaten over de uitvoering van Aanbeveling (2009/C 151/01) van de Raad betreffende patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties

(2013/2022(INI))

Het Europees Parlement,

–   gezien de verklaring van Luxemburg inzake patiëntveiligheid van 5 april 2005,

–   gezien het verslag van de tweede bijeenkomst van het netwerk voor informele infectiebestrijding in het kader van gezondheidszorg (juni 2008),

–   gezien de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en aan de Raad van 15 december 2008 over patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties (COM(2008)0837),

–   gezien de effectbeoordeling van de Commissie (december 2008),

–   gezien zijn resolutie van 23 april 2009 over het voorstel voor een aanbeveling van de Raad betreffende patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties[1],

–   gezien de aanbeveling van de Raad van 9 juni 2009 betreffende patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties,

–   gezien de in april 2010 gepubliceerde Speciale Eurobarometer over patiëntveiligheid en de kwaliteit van gezondheidszorg,

–   gezien het verslag van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) "Basisonderdelen van programma's voor infectiepreventie en -bestrijding",

–   gezien Richtlijn 2011/24/EU van het Europees Parlement en de Raad van 9 maart 2011 betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende zorg,

–   gezien het verslag van november 2012 van de Commissie aan de Raad op basis van de verslagen van de lidstaten over de uitvoering van de aanbeveling van de Raad betreffende patiëntveiligheid, met inbegrip van de preventie en bestrijding van zorginfecties,

–   gezien de epidemiologische jaarverslagen 2008 en 2012 van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC),

–   gezien het op 26 maart 2013 gepubliceerde technische verslag "Kerncompetenties voor infectieziektebestrijding en ziekenhuishygiëne in de Europese Unie" van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC),

–   gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie van 18 november 2009 over antimicrobiële resistentie (SANCO/6876/2009r6),

–   gezien het gezamenlijke technische verslag van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMEA) van 17 september 2009 met de titel "The bacterial challenge: time to react - A call to narrow the gap between multidrug-resistant bacteria in the EU and the development of new antibacterial agents",

–   gezien de in april 2010 gepubliceerde Speciale Eurobarometer over antimicrobiële resistentie,

–   gezien zijn resolutie van 12 mei 2011 over antibioticaresistentie[2],

–   gezien de aanbeveling van de Commissie van 27 oktober 2011 betreffende het gezamenlijk programmeringsinitiatief voor onderzoek "De microbiële uitdaging – een nieuwe bedreiging van de menselijke gezondheid" (C(2011)7660),

–   gezien zijn resolutie van 27 oktober 2011 over het gevaar van antimicrobiële resistentie voor de volksgezondheid[3],

–   gezien de mededeling van de Commissie van 15 november 2011 over een actieplan tegen antimicrobiële resistentie (COM(2011)0748),

–   gezien de conclusies van de Raad van 22 juni 2012 over "De gevolgen van antimicrobiële resistentie in de volksgezondheidssector en de veterinaire sector – een "één gezondheid"-perspectief",

–   gezien zijn resolutie over "De microbiële uitdaging - het toenemende gevaar van antimicrobiële resistentie" (2012/2041)[4] van 11 december 2012;

–   gezien artikel 48 van zijn Reglement,

–   gezien het verslag van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, het advies van de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken (A7-0320/2013),

Algemene opmerkingen

A. overwegende dat de veiligheid[5] en het welzijn van de patiënt aspecten zijn van de algehele kwaliteit van de gezondheidszorg en dat de inspanningen om de patiëntveiligheid te verbeteren afhankelijk zijn van de toepassing van een effectief langetermijnbeleid en dienovereenkomstige programma’s in heel Europa;

B. overwegende dat kwalitatief hoogstaande gezondheidszorg de hoeksteen van elk goed gezondheidsstelsel is en dat de toegang tot gezondheidszorg van hoge kwaliteit een erkend fundamenteel recht is waaraan de Europese Unie, haar instellingen en de Europese burgers veel waarde hechten;

C. overwegende dat volgens artikel 168 van het Verdrag het optreden van de Europese Unie, dat een aanvulling vormt op het nationale beleid, gericht dient te zijn op verbetering van de volksgezondheid, preventie van ziekten en aandoeningen bij de mens en het wegnemen van bronnen van gevaar voor de fysieke en mentale gezondheid;

D. overwegende dat het optreden van de Europese Unie op het gebied van patiëntveiligheid er derhalve in bestaat de lidstaten bij te staan bij het coördineren van hun inspanningen dienaangaande en hun maatregelen te steunen op terreinen waarop haar optreden een meerwaarde kan zijn;

E. overwegende dat het cruciaal is dat de burgers vertrouwen blijven houden in de gezondheidsstelsels van de Europese Unie;

F.  overwegende dat het aantal gegevens over de prevalentie en incidentie van ongewenste voorvallen[6] in de gezondheidssystemen van de lidstaten van de Europese Unie tot dusver beperkt is, maar constant toeneemt;

G. overwegende dat het vraagstuk van patiëntveiligheid steeds zorgwekkender wordt in gezondheidsstelsels wereldwijd, ook in Europa;

H. overwegende dat de uitkomsten van de Speciale Eurobarometer over patiëntveiligheid en de kwaliteit van gezondheidszorg duiden op een sterke bewustwording van het Europese publiek van dit onderwerp, maar tegelijkertijd ook op een groot gebrek aan informatie over patiëntveiligheid;

I.   overwegende dat ongewenste zorggerelateerde voorvallen voor de patiënt of zijn of haar ongeboren of toekomstige kind de vorm aannemen van zorginfecties (healthcare-associated infections, HAIs)[7], bijwerkingen van medicijnen of van medische apparatuur, onder meer ten gevolge van off-labelgebruik, verkeerde diagnoses en complicaties tijdens of na de operatie;

J.   overwegende dat sommige ongewenste voorvallen gerelateerd zijn aan de inherente risico's van ingrepen of medicijnen die het verplegend personeel noodzakelijk acht, maar dat andere worden veroorzaakt door medische fouten, lacunes, of fouten in de zorgketen die kunnen worden vermeden;

K. overwegende dat naar schatting 8-12% van de patiënten in de Europese Unie te maken hebben met ongewenste voorvallen in verband met de zorg die hun wordt verleend, hetzij zorginfecties, hetzij behandelingsfouten, chirurgische fouten, problemen met defecte of onvoldoende gedesinfecteerde medische apparatuur, foute diagnoses of het gebrek aan opvolging na medische onderzoeken;

L.  overwegende dat de demografische evolutie leidt tot een toename van het percentage oudere patiënten, die vaak op voorschrift een groot aantal verschillende geneesmiddelen verstrekt krijgen, maar die het dikwijls lastig hebben met de correcte inname daarvan;

M. overwegende dat bovendien oudere patiënten, patiënten met een verzwakt immuunsysteem en met chronische ziekten, in het bijzonder chronische degeneratieve ziekten, een groep vormen die bijzonder kwetsbaar is voor ongewenste zorggerelateerde voorvallen: verkeerde diagnoses; gebrek aan opvolging na medische onderzoeken; het voorschrijven, verstrekken of toedienen van de verkeerde geneesmiddelen - bijvoorbeeld off-label - of een verkeerde dosering, of twee geneesmiddelen die niet met elkaar verenigbaar zijn, of defecte of niet goed gedesinfecteerde medische apparatuur, of infecties van chirurgische wonden;

N. overwegende dat volgens internationale onderzoeken naar schatting tussen de 13% en 16% van de ziekenhuiskosten (ofwel een op de zeven euro) veroorzaakt worden door problemen met zorggerelateerde incidenten;

O. overwegende voorts dat naar schatting tussen de 30 en 40% van de ongewenste voorvallen, zowel intramuraal als extramuraal (thuiszorg), veroorzaakt lijkt te worden door systemische factoren en dus te voorkomen is;

P.  overwegende dat met name het gebrek aan financiële, technologische en personele middelen verband houdt met het toenemende risico op ongewenste zorggerelateerde voorvallen;

Q. overwegende dat de economische crisis de uitvoering van maatregelen waartoe de lidstaten in 2009 hadden besloten, heeft vertraagd doordat er andere prioriteiten zijn gesteld op het gebied van de volksgezondheid;

R.  overwegende dat elke natuurlijke of rechtspersoon het recht heeft om te goeder trouw en volstrekt veilig informatie openbaar te maken over een feit, een gegeven of een daad wanneer het gebrek aan informatie over dat feit of gegeven of die daad volgens hem gevaar oplevert voor de volksgezondheid;

S.  overwegende dat patiëntveiligheid hoog op de politieke agenda staat; overwegende dat de lidstaten in 2005 een mechanisme in het leven hebben geroepen voor het debat over vraagstukken inzake patiëntveiligheid en andere werkzaamheden op dat domein; overwegende dat er een werkgroep werd opgericht waarmee de Commissie het werk en de activiteiten van de lidstaten wil promoten; de Wereldgezondheidsorganisatie (met name via de World Alliance for Patient Safety), de Raad van Europa, de OESO en Europese verenigingen van patiënten, artsen, verplegers, apothekers, tandartsen en ziekenhuizen zijn actieve leden van de werkgroep;

T.  overwegende dat zorginfecties een van de meest voorkomende en meest gevaarlijke oorzaken van onbedoelde schade aan patiënten zijn;

U. overwegende dat zorginfecties, die gemiddeld 5% van de patiënten in ziekenhuizen treffen, een belangrijk probleem zijn voor de volksgezondheid in de landen van de Europese Unie, en niet alleen een ernstig probleem op het gebied van de volksgezondheid betekenen maar ook een zware economische belasting voor de beperkte middelen in de gezondheidszorg;

V. overwegende dat het jaarlijkse aantal patiënten dat ten minste één zorginfectie heeft opgelopen tijdens het verblijf voor acute zorg in een ziekenhuis in 2011-2012 in de gehele Europese Unie op 3,2 miljoen wordt geraamd[8];

W. overwegende dat zorginfecties, die aanzienlijke gevolgen hebben met betrekking tot het aantal ziekte- en sterfgevallen (37 000 personen overleden in de Europese Unie rechtstreeks als gevolg van een dergelijke infectie) en kosten (naar schatting meer dan 5,5 miljard euro per jaar in de hele Unie), een belangrijk probleem zijn voor de volksgezondheid in de lidstaten;

X. overwegende dat zorginfecties kunnen optreden als gevolg van een verblijf in uiteenlopende omgevingen waarin gezondheidszorg wordt verleend, zoals bijvoorbeeld basis-, gemeenschaps-, sociale en particuliere zorg, alsook acute en chronische zorg, of tijdens elke vorm van zorgverlening, ook thuis (met name door een verkeerde dosering, niet goed verpakte geneesmiddelen, besmetting van instrumenten of medische hulpmiddelen of contact met patiënten en gezondheidswerkers);

Y. overwegende dat een in het ziekenhuis opgelopen zorginfectie zich pas na het ontslag van de patiënt kan openbaren;

Z.  overwegende dat de gemiddelde duur van ziekenhuisopnamen in de lidstaten afneemt;

AA. overwegende dat het ECDC, samen met internationale deskundigen, belast is met de opstelling van wetenschappelijke aanbevelingen betreffende empirisch onderbouwde maatregelen voor de effectieve preventie van zorginfecties;

AB. overwegende dat thuiszorg vaak verleend wordt aan patiënten met chronische ziekten en degeneratieve ziekten die niet in het ziekenhuis zijn behandeld;

AC. overwegende dat de toestand van bepaalde zieken met chronische ziekten en degeneratieve ziekten vaak constante en permanente medische verzorging vereist, waarvoor met name vaak het gebruik van medische apparatuur nodig is (pacemakers, ademhalingsapparatuur, sondes, urinekatheters, enzovoort);

AD. overwegende dat het gebruik van dergelijke medische apparatuur het risico van infecties met zich meebrengt;

AE. overwegende dat een gebrek aan naleving van de elementaire voorzorgsmaatregelen ten aanzien van de hygiëne voor de mens, bijvoorbeeld in zorginstellingen, en ook thuis, vaak leidt tot een verhoogde verspreiding van ziekteverwekkers, met name van die welke resistent zijn tegen antimicrobiële middelen;

AF. overwegende dat eenvoudige en kostenefficiënte maatregelen ter voorkoming van zorginfecties, zoals de invoering van gezondheidsvoorlichting (en met name het bevorderen van de hygiëne in ziekenhuizen), reeds bestaan of momenteel bij wijze van proef getest worden met veelbelovende resultaten, en dat mogelijke alternatieve en kostenefficiënte manieren op nuttige wijze onderzocht zouden kunnen worden voor de bestrijding van zorginfecties;

AG. overwegende dat aangezien de zorginfecties veroorzakende micro-organismen in staat zijn om een menselijk lichaam lange tijd te koloniseren, patiënten ze kunnen verspreiden tijdens een ziekenhuisopname en daarna, en overwegende dat zorginfecties zich aldus op alle zorglocaties, wooninstellingen voor lang en middellang verblijf en zelfs bij de patiënt thuis kunnen voordoen;

AH. overwegende dat slechts 13 lidstaten nationale bewakingsprogramma’s voor Clostridium difficile-infecties[9] hebben ingevoerd en dat er slechts bij 3 van die bewakingssystemen gezondheidswerkers bij de gegevensvergaring werden betrokken – een situatie die duidelijk moet worden verbeterd;

AI. overwegende voorts dat de toenemende mobiliteit van burgers binnen de Europese gezondheidssystemen en tussen die systemen en het steeds meer grensoverschrijdende karakter van de gezondheidszorg in Europa, alsmede de mogelijkheid om een medische behandeling buiten hun eigen land te ontvangen de snelle verspreiding van resistente micro-organismen van de ene naar de lidstaat bevordert;

AK. overwegende dat antimicrobiële resistentie een ernstig, en in sommige landen toenemend probleem vormt voor de patiëntveiligheid dat het herstel van en de behandeling van infecties kan bemoeilijken en de nationale kosten voor gezondheidszorg doet toenemen;

AL. overwegende dat zorginfecties vaak moeilijk te behandelen zijn, omdat de micro-organismen waardoor ze veroorzaakt worden vaak resistent zijn tegen antimicrobiële middelen;

AM. overwegende dat tegen antibiotica resistente bacteriën in de EU, IJsland en Noorwegen alleen al verantwoordelijk zijn voor zo'n 400 000 infecties en 25 000 doden per jaar, en dat de bijkomende kosten in dit verband voor de gezondheidszorg en vanwege productiviteitsverlies oplopen tot 1,5 miljard euro;

AN. overwegende dat de resistentie tegen antibiotica in Europa blijft toenemen en dat deze in verscheidene lidstaten voor bepaalde bacteriën kan oplopen tot 25% en zelfs meer;

AP. overwegende dat uit de meest recente gegevens blijkt dat markers voor antibioticaresistentie van bacteriën die een rol spelen bij zorginfecties wijzen op een algemene trend van een toename van het fenomeen multiresistentie en in het bijzonder op een toename van het percentage Enterobacteriaceae die resistent zijn tegen derde generatie- cefalosporines en van de meticilline-resistente Staphylococcus aureus;

AO. overwegende dat de ontwikkeling van nieuwe antimicrobiële stoffen is afgenomen;

AQ. overwegende dat de ontwikkeling van resistentie tegen antimicrobiële middelen een natuurlijk en onvermijdelijk gevolg is van het gebruik daarvan, die echter beperkt kan worden door een verstandig en rationeel gebruik van antimicrobiële middelen;

AR. overwegende dat de ontwikkeling van de resistentie tegen antimicrobiële middelen met name kan worden versneld door een systematisch en grenzeloos gebruik van deze producten in menselijke geneeskunde, wat in combinatie met onvoldoende hygiëne en ontoereikende infectieziektebestrijding nadelig kan zijn voor de werking van een toch al beperkt aantal beschikbare antimicrobiële middelen;

AS. overwegende dat, gezien het feit dat er geen nieuwe antibiotica/antimicrobiële middelen worden ontwikkeld, het cruciaal is dat de huidige antimicrobiële middelen zo lang mogelijk op doeltreffende wijze worden ingezet;

AT. overwegende dat, gezien het feit dat er geen nieuwe antibacteriële geneesmiddelen worden ontwikkeld, de Commissie en de lidstaten samen moeten werken ter ondersteuning van de ontwikkeling en de beschikbaarheid van dergelijke producten en zich daarbij moeten verlaten op het ECDC en de expertise van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMEA);

AU. overwegende dat het landbouwbeleid de antibioticaresistentie in de hand werkt, zowel via de voedselketen als via de dierlijke uitwerpselen die in de watercyclus terecht komen;

AV. overwegende dat er een sterk toenemend gebruik van antibiotica te zien is onder mensen met de minst objectieve kennis en dat een betere objectieve kennis van antibiotica samenhangt met een meer verantwoorde houding wat het gebruik ervan betreft;

AW. overwegende dat sommige lidstaten niet over een gedegen juridisch en wettelijk kader beschikken om een verstandig gebruik van geneesmiddelen verplicht te stellen en te ondersteunen, en overwegende dat er grote verschillen bestaan in Europa in het gebruik van antibiotica, niet alleen in de thuiszorg, maar ook in ziekenhuizen;

AX. overwegende dat personen die betrokken zijn bij het gebruik van antibiotica, zoals beleidsmakers, mensen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg en het grote publiek, moeten worden voorgelicht om de nodige veranderingen aan te moedigen in de houding van de degenen die de medicijnen voorschrijven, verstrekken of gebruiken;

AY. overwegende dat sinds de aanbeveling (2009/C 151/01) van de Raad van 2009 aanzienlijke inspanningen zijn verricht ter verbetering van de patiëntveiligheid in de lidstaten, met name doordat de EU-lidstaten patiëntveiligheid als prioriteit hebben opgenomen in hun gezondheidsbeleid, door het aanwijzen van een bevoegde autoriteit die verantwoordelijk is voor patiëntveiligheid (in 19 lidstaten), en het aanmoedigen van opleiding op het gebied van patiëntveiligheid in zorgomgevingen (in 23 lidstaten);

AZ. overwegende dat sinds de aanbeveling (2009/C 151/01) van de Raad van 2009 aanzienlijke inspanningen zijn verricht met de aanneming en uitvoering van (nationale of regionale) strategieën ter voorkoming en bestrijding van zorginfecties in de lidstaten, en met name door de aanneming van richtsnoeren inzake de preventie en bestrijding van zorginfecties, en door de invoering van systemen voor actieve surveillance van zorginfecties (of de versterking van die systemen indien reeds aanwezig);

BA. overwegende anderzijds dat bepaalde door de Raad in zijn aanbeveling (2009/C 151/01) van 2009 aanbevolen maatregelen ter verbetering van de patiëntveiligheid in de lidstaten tot dusver slechts door een beperkt aantal lidstaten zijn uitgevoerd, en dat er nog steeds verbeteringen mogelijk zijn, zowel in de intramurale als in de extramurale zorg, met name op het gebied van zeggenschap van de patiënt, opleiding van gezondheidswerkers en zorgverleners in de breedste zin, en met betrekking tot de invoering van Europese classificaties op het gebied van patiëntveiligheid en van Europese richtsnoeren inzake patiëntveiligheid;

BB. overwegende dat meer in het bijzonder bepaalde door de Raad aanbevolen maatregelen ter voorkoming en bestrijding van zorginfecties in de lidstaten tot dusver slechts door een beperkt aantal lidstaten zijn uitgevoerd, en dat er nog steeds verbeteringen mogelijk zijn, met name op het gebied van patiëntvoorlichting door de zorginstellingen en eveneens door ondersteuning van onderzoek naar preventie en bestrijding van zorginfecties;

Uitvoering van de aanbevelingen van de Raad: opmerkelijke vooruitgang en verbeteringen die nog gerealiseerd moeten worden

1.  is verheugd over de maatregelen die in de lidstaten zijn genomen, die in de eerste plaats gericht zijn op de verbetering van de algemene patiëntveiligheid en het voorkomen van zorginfecties, en met name:

–   het beleid dat door alle lidstaten is opgesteld inzake patiëntveiligheid en het feit dat dit beleid door veel lidstaten als prioriteit is opgenomen in hun gezondheidsbeleid;

–   de aanwijzing van een bevoegde autoriteit die verantwoordelijk is voor patiëntveiligheid in de meeste lidstaten;

–   de geleidelijke invoering van meldingssystemen van ongewenste ongevallen aan de hand waarvan lering uit tekortkomingen kan worden getrokken;

–   de algemeen verbreide invoering in zorginstellingen van opleidingsprogramma's op het gebied van patiëntveiligheid;

–   de tenuitvoerlegging in Frankrijk, Slowakije en Nederland van grensoverschrijdende strategieën inzake patiëntveiligheid (naast de nationale strategie);

–   de samenwerkingsverbanden tussen landen en tussen regio's ten behoeve van de uitvoering van de acties die de Raad heeft aanbevolen en die door 21 lidstaten (en Noorwegen) zijn opgezet, vaak in het kader van door de Europese Unie medegefinancierde projecten;

vraagt dat deze inspanningen dringend worden opgevoerd;

2.  juicht het werk toe van de Commissie op het gebied van de algemene patiëntveiligheid, namelijk de bevordering van de uitwisseling van beste praktijken tussen de lidstaten en het voorstellen van gemeenschappelijke definities en terminologie voor patiëntveiligheid;

 het feit dat de Commissie het uitwisselen van informatie over initiatieven betreffende patiëntveiligheid en zorgkwaliteit stimuleert via de werkgroep voor patiëntveiligheid en zorgkwaliteit;

 de medefinanciering door de Commissie van het project aangaande indicatoren voor zorgkwaliteit dat door de OESO wordt geleid en dat het mogelijk heeft gemaakt om vergelijkbare indicatoren over patiëntveiligheid in 11 landen te verzamelen;

 de medefinanciering die de Europese Unie in het kader van het zevende kaderprogramma voor onderzoek heeft verleend aan 6 onderzoeksprojecten op het gebied van algemene patiëntveiligheid;

 de aanneming van Richtlijn 2011/24/EU van het Europees Parlement en de Raad betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg, die erop gericht is duidelijk te maken wat de rechten zijn van patiënten die zorg ontvangen in een andere EU-lidstaat, en die tegelijkertijd moet waarborgen dat de verleende zorg veilig en van hoge kwaliteit is;

3.  is verheugd over het werk dat de Commissie en het ECDC samen met de gezondheidsinstanties van de lidstaten heeft verricht op het gebied van preventie en bestrijding van zorginfecties;

4.  is verheugd over het werk van de Commissie op het gebied van preventie en bestrijding van zorginfecties, werk dat nauw samenhangt met de maatregelen die de Commissie heeft genomen op het gebied van resistentie tegen antimicrobiële middelen; is met name verheugd over de financiering die de Commissie heeft verleend aan onderzoeksprojecten op het gebied van zorginfecties en antimicrobiële resistentie, en met name aan projecten met een Europese dimensie, in navolging van het project IPSE (Improving Patient Safety in Europe, verbeteren van de patiëntveiligheid in Europa), het project IMPLEMENT (Implementing Strategic Bundles for Infection Prevention & Management, implementeren van strategische bundels voor infectiepreventie en -beheer) en het project PROHIBIT (Prevention Of Hospital Infections By Intervention and Training, preventie van zorginfecties in ziekenhuizen door interventies en training) dat bestaande richtsnoeren en praktijken om zorginfecties in Europese ziekenhuizen te voorkomen analyseert en een strategie test ter voorkoming van bacteriële infecties in de bloedbaan in verband met centrale aderkatheters (bijzonder zorgwekkende infecties omdat deze verband houden met hoge ziektecijfers en een groot aantal sterfgevallen die rechtstreeks aan deze infecties zijn toe te schrijven);

5.  is ingenomen met de coördinatie- en surveillancewerkzaamheden van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding en met name met:

–   de coördinatiewerkzaamheden van het Europees netwerk voor surveillance van zorginfecties en in het bijzonder van infecties in operatiekamers, van zorginfecties opgelopen in reanimatie-units, en van het gebruik van antimicrobiële middelen in faciliteiten voor langdurige zorg (HALT-2) alsook zijn steun aan het Europese project om capaciteitsopbouw voor de surveillance van Clostridium difficile-infecties te ondersteunen (ECDIS-Net);

–   de coördinatie van een Europees puntprevalentieonderzoek naar zorginfecties en het gebruik van antimicrobiële middelen in ziekenhuizen voor acute zorg;

–   de opstelling door het ECDC van richtsnoeren voor de preventie en bestrijding van Clostridium difficile-infecties;

–   de publicatie van aanbevelingen om de verspreiding van carbapenemaseproducerende Enterobacteriaceae te voorkomen;

–   de bijdrage voor het opstellen van richtsnoeren en indicatoren (structuur- en procesindicatoren) voor de preventie van zorginfecties;

6. erkent dat er in de Europese Unie tot dusver geen classificatie of rapportagesysteem voor patiëntveiligheid bestaat om de factoren met betrekking tot de patiëntveiligheid vast te stellen, inzichtelijk te maken en te analyseren en zo het onderwijs en verbetering van systemen te bevorderen;

7. onderkent dat tot dusver te weinig lidstaten

–  patiëntveiligheid hebben opgenomen in de onderwijs- en opleidingsprogramma's van het personeel in de gezondheidszorg;

–  actieplannen toepassen om zorginfecties te bestrijden;

–  maatregelen hebben genomen om in zorginstellingen de voorlichting van de patiënt over zorginfecties te verbeteren;

–  onderzoek naar zorginfecties steunen;

8. verzoekt de lidstaten om, met de steun van de Commissie, hun inspanningen voort te zetten om meer vergelijkbare indicatoren over patiëntveiligheid in alle lidstaten te verzamelen;

9. verzoekt de lidstaten de bilaterale en multilaterale samenwerking op het gebied van patiëntveiligheid op nationaal en/of regionaal niveau voort te zetten en te intensiveren;

Verbetering van de patiëntveiligheid in Europa, en voorkoming en bestrijding van zorggerelateerde infecties: algemene aanbevelingen

10. beveelt aan dat de patiëntveiligheid, en in het bijzonder de preventie en bestrijding van zorginfecties, een prominente plaats krijgt op de politieke agenda van de Europese Unie, alsmede op nationaal niveau en op regionaal en lokaal niveau in de lidstaten;

a) Maatregelen om de algemene patiëntveiligheid te verbeteren

11. moedigt de lidstaten aan hun inspanningen ter verbetering van de patiëntveiligheid voort te zetten en om nieuwe acties op te zetten, zoals de uitwerking van actieplannen voor de bestrijding van zorginfecties, wanneer zij dit nog niet hebben gedaan, om volledig gevolg te geven aan de aanbevelingen van de Raad;

12. spoort de lidstaten in het bijzonder aan de volgende maatregelen in te voeren of te versterken, indien ze reeds bestaan:

–  maatregelen ter verbetering van de kennis onder de burgers van initiatieven met betrekking tot patiëntveiligheid en ter vergroting van de zeggenschap van de burgers op dit gebied;

–  maatregelen voor de degelijke en permanente opleiding op basis van goed gedefinieerde normen op het gebied van patiëntveiligheid voor personeel in de gezondheidszorg, en in het bijzonder de invoering van leermodules over patiëntveiligheid (op verschillende terreinen: medische apparatuur, rationeel en goed gebruik van geneesmiddelen, enz.) in een of meer soorten opleidingsprogramma's voor gezondheidswerkers en zorgverleners, alsmede voorlichting en bewustmaking op het gebied van patiëntveiligheid gericht op patiënten en hun naasten;

–  grensoverschrijdende acties op het gebied van patiëntveiligheid;

–  maatregelen ter stimulering van het onderzoek over patiëntveiligheid op basis van een evidence-based benadering, waarbij de uitvoering centraal staat, en met name op het gebied van alternatieve therapieën voor het gebruik van antibiotica en voor het beheersen van de antibioticaresistentie, in het bijzonder bacteriofaagtherapie;

–  maatregelen voor multidisciplinaire wondverzorging als onderdeel van de patiëntveiligheidsprogramma’s op het niveau van de lidstaten;

–  maatregelen om de incidentie van antimicrobiële resistentie te voorkomen en de verspreiding ervan tegen te gaan, onder meer door nieuwe antimicrobiële stoffen te ontwikkelen;

13. verzoekt het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een lijst samen te stellen van off-labelgeneesmiddelen die worden gebruikt ondanks het feit dat er een toegestaan alternatief bestaat; verzoekt de lidstaten ervoor te zorgen dat medisch geschoold personeel en patiënten ervan op de hoogte worden gebracht wanneer een geneesmiddel off-label wordt aangewend;

14. moedigt de Commissie en de betrokken EU-agentschappen aan om een systeem voor het melden van ongewenste voorvallen, vooral met betrekking tot geneesmiddelen en medische apparatuur, in te voeren, te versterken, bekend te maken bij het publiek en gebruiksvriendelijk te maken en ervoor te zorgen dat alle procedures transparant zijn, zodat er bij een tekortkoming in de zorgketen kan worden vastgesteld wie verantwoordelijk is, en lering uit deze tekortkomingen kan worden getrokken;

15. dringt er bij de lidstaten op aan om hun structuren voor het melden van ongewenste voorvallen opnieuw te bekijken om na te gaan of die voorvallen in een “no-blamecultuur” kunnen worden gemeld en of gezondheidswerkers informatie openlijk onder de aandacht kunnen brengen, zonder dat zij daar persoonlijk negatieve gevolgen van ondervinden;

16. verzoekt de lidstaten om maatregelen in te voeren die de kwaliteit, en niet alleen de kwantiteit, verhogen van de meldingen van ongewenste voorvallen, zodat de meldingen informatie bevatten die de veiligheid daadwerkelijk kan verbeteren, en die het gemakkelijk maken gegevens uit het systeem te verzamelen voor een grondige en systematische evaluatie;

17. verzoekt de lidstaten om in veel hogere mate dan nu het geval is informatie van de patiënten op te nemen in de elektronische systemen voor patiëntveiligheid en ongewenste voorvallen en om deze informatie systematisch te evalueren teneinde fouten te voorkomen;

18. moedigt de lidstaten, de Europese Commissie en de betrokken Europese agentschappen aan alle relevante technologische en statistische hulpmiddelen te gebruiken om ongewenste voorvallen te beschrijven en te analyseren;

19. moedigt de Commissie en de lidstaten aan om de kennis onder de burgers over initiatieven met betrekking tot patiëntveiligheid te verbeteren en de zeggenschap van de burgers op dit gebied te vergroten;

20. verzoekt de Commissie om opnieuw de vraag naar de invoering van een databank van goede praktijken te onderzoeken om alzo de uitwisseling hiervan tussen de lidstaten aan te moedigen; is van mening dat het verzamelen van ongewenste ongevallen dergelijke voorvallen in de toekomst kan voorkomen en zou kunnen dienen als voorbeeld van goede praktijken onder de uitvoerders;

21. spoort de lidstaten aan om beste praktijken uit te wisselen op basis van een evidence-based benadering van data en in het bijzonder om op grond van casestudies en feedback op ervaringen, gemeenschappelijke richtsnoeren voor alle lidstaten vast te stellen;

22. verzoekt de lidstaten om waar mogelijk de strategieën en programma's voor patiëntveiligheid uit te breiden van ziekenhuiszorg naar zorg buiten ziekenhuizen (met name instellingen voor lang en middellang verblijf, maar ook thuis);

a) Acties om zorginfecties te voorkomen en terug te dringen

23. moedigt de lidstaten aan duidelijke nationale doelstellingen te formuleren voor de beperking van zorginfecties en verdere maatregelen te nemen om zorginfecties te voorkomen en terug te dringen - zo dit nog niet gedaan is om volledig gevolg te geven aan de aanbevelingen van de Raad, met name wat betreft:

 preventie van zorginfecties, zowel in zorginstellingen als extramuraal via een systematische uitvoering van de One Health-benadering, waarbij beroepsbeoefenaren in zowel de menselijke gezondheidszorg als de diergeneeskundige zorg zich ertoe verbinden om resistente infecties te voorkomen en het gebruik van antibiotica te verminderen;

 verbetering van de voorlichting aan patiënten door zorginstellingen, met inbegrip van voorlichting over de prevalentie van zorginfecties in deze instellingen;

 ondersteuning van onderzoek naar de preventie en de bestrijding van zorginfecties, in het bijzonder infecties veroorzaakt door meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA), Clostridium difficile en andere opkomende infecties die moeilijk te behandelen zijn, en met name op het gebied van alternatieve therapieën voor het gebruik van antibiotica en voor het beheersen van de antibioticaresistentie, in het bijzonder bacteriofaagtherapie;

24. moedigt de Commissie aan om de mogelijkheid van partnerschapsovereenkomsten tussen de Commissie en de lidstaten individueel of rechtstreeks tussen de lidstaten te onderzoeken, met als doel problemen met zorginfecties in ziekenhuizen, maar ook in de context van de thuiszorg te voorkomen en te onderzoeken; verzoekt de Commissie om verdere werkzaamheden rond de preventie en bestrijding van zorginfecties te ondersteunen via het toekomstige EU-Gezondheidsprogramma;

Verbetering van de patiëntveiligheid in Europa, en voorkoming en bestrijding van zorggerelateerde infecties: concrete opties en aanbevelingen

a) Preventie

25. erkent dat de EU niet mag tussenbeide komen in de bevoegdheden van de lidstaten op het vlak van gezondheid en erkent de bestaande verschillen op het vlak van gezondheidsbeleid en -systemen in de lidstaten, maar dringt er bij de lidstaten en delegatiepartners op aan:

 te zorgen voor voldoende personele, financiële en technologische middelen zodat de verleende intramurale of extramurale zorg van de hoogst mogelijke kwaliteit is, en in het bijzonder voldoende budget uit te trekken voor patiëntveiligheid zodat de verleende intramurale of extramurale zorg van de hoogst mogelijke kwaliteit is;

 ook van effectieve personeelsplanning een prioriteit te maken om ervoor te zorgen dat er altijd voldoende personeel aanwezig is om de toenemende verwerkingscapaciteit van patiënten en de nadelige effecten daarvan op de praktijken voor het beheersen van infecties correct aan te pakken;

26. verzoekt de lidstaten en de Commissie bijvoorbeeld door bewustmakingscampagnes algemene goede praktijken te bevorderen, in het bijzonder met betrekking tot hygiëne (handhygiëne, sterilisatie en maximale ontsmetting van instrumenten en medische apparatuur) in ziekenhuizen, maar ook daarbuiten (met name voor patiënten en hun familie);;

27. verzoekt de lidstaten om nationale richtsnoeren op te stellen voor handhygiëne en voor de reiniging van ziekenhuizen en verpleeghuizen in het algemeen;

28. verzoekt de lidstaten om een doelgerichte bestrijding van in ziekenhuizen gemaakte fouten te bevorderen, met inbegrip van bijvoorbeeld de invoering van de checklist van de WHO voor veilige chirurgie;

29. verzoekt om meer en beter gecoördineerd onderzoek om de verspreiding van zorginfecties te voorkomen;

30. roept de lidstaten op tot het aanmoedigen van inspanningen om uitbraken in ziekenhuizen te bestuderen en tot het vinden van een manier om de verspreiding van zorginfecties te voorkomen;

31. dringt er bij de lidstaten op aan om hun nationale praktijken inzake het correcte gebruik van antibiotica te ontwikkelen om de verspreiding van antimicrobiële resistentie te beperken en om de werking van behandelingen met antibiotica te waarborgen;

32. verzoekt de Commissie en de lidstaten om platformen en protocollen uit te werken die de overdracht van gezondheidsgegevens mogelijk maken, waarbij moet worden gewaarborgd dat zulke activiteiten stroken met de Europese wetgeving inzake gegevensbescherming;

33. verzoekt de lidstaten om specifieke veiligheidsprotocollen op te stellen voor chronische degeneratieve en invaliderende ziekten, waarbij blijvende ondersteuning buiten het ziekenhuis (in instellingen voor lang en middellang verblijf, maar ook thuis) nodig is;

34. wijst erop dat in het kader van zorgverlening thuis:

- de toestand van de patiënt (met name ouderen en mensen met beperkte mobiliteit) die naar huis terugkeert na een ziekenhuisopname, op het moment van ontslag uit het ziekenhuis grondig geëvalueerd moet worden, met name om het risico van een val te beoordelen en te voorkomen;

- de patiënt en zijn verzorgers goed geïnformeerd moeten worden, met name over aspecten in verband met handhygiëne, de noodzaak van het desinfecteren van herbruikbare instrumenten en medische apparatuur, en de naleving van procedures en geneesmiddelenvoorschriften;

- gebruikte instrumenten wegwerpbaar moeten zijn of bij hergebruik onderworpen aan strenge desinfectieprocedures;

- de inachtneming van basisvoorzorgsmaatregelen bevorderd moet worden, met name wat betreft het bewaren en gebruiken van geneesmiddelen, en dat patiënten met name bewust moeten worden gemaakt van de risico's die het gebruik van niet in de VHB opgenomen geneesmiddelen met zich meebrengt;

35. dringt er bij de lidstaten op aan om de Commissie informatie te verschaffen over de vaccinatieprogramma’s voor gezondheidswerkers, bijvoorbeeld over de bereikte dekkingsgraad binnen de instellingen voor gezondheidszorg;

36. spoort de lidstaten aan om te zorgen voor een betere voorlichting door beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg over de manier waarop patiënten nadelige gevolgen kunnen voorkomen wanneer zij in contact komen met de gezondheidszorg;

37. verzoekt de lidstaten om maatregelen in te voeren die ervoor zorgen dat de familieleden van patiënten in hogere mate betrokken worden bij de preventie van fouten bij de toediening van geneesmiddelen en zelfbehandeling;

b) Communicatie, onderwijs en opleiding

38. beveelt de lidstaten aan specifieke voorlichtingscampagnes en opleidingen over zorginfecties op te zetten, niet alleen voor werkers in de gezondheidszorg (artsen, verpleegkundigen, assistenten enz...), maar bijvoorbeeld ook voor formele en informele mantelzorgers en thuiszorg en vrijwilligers in ziekenhuizen die met patiënten in contact komen;

39. verzoekt de lidstaten om nationale richtsnoeren in te voeren voor de manier waarop beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg patiënten kunnen voorlichten over het gebruik van antibiotica;

40. verzoekt de lidstaten om specifieke voorlichtingscampagnes en opleidingen op te zetten om patiënten en gezondheidswerkers bewust te maken van het probleem van resistentie tegen antimicrobiële middelen;

41. verzoekt de lidstaten om bij het opstellen van goede praktijken rekening te houden met het belang van de expertise die rechtstreeks wordt verkregen via de ervaringen van patiënten en om die naar waarde te schatten;

c) Rechten van de patiënt

42. verzoekt de lidstaten om zich in te spannen om het vertrouwen van patiënten in de gezondheidsstelsels te waarborgen, en vooral om patiënten actief bij patiëntveiligheid te betrekken;

43. roept de lidstaten op om patiëntenorganisaties te betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe wetten en gezondheidsprogramma's;

44. verzoekt de lidstaten om op lokaal niveau een instantie of contactpersoon aan te wijzen die verantwoordelijk is voor het verstrekken van informatie en gegevens over patiëntveiligheid om het vertrouwen van de bevolking in de veiligheid van gezondheidsstelsels te versterken door meer passende en begrijpelijke informatie te verschaffen;

45. spoort de lidstaten aan om patiënten informatie te verstrekken over de risico's, de mate van veiligheid en de getroffen maatregelen om ongewenste zorggerelateerde voorvallen te voorkomen, zodat de patiënt zijn geïnformeerde instemming met de voorgestelde behandeling kan geven en meer in het algemeen informatie over patiëntveiligheid kan verkrijgen; verzoekt de lidstaten om patiënten via de gepaste organisationale structuren in te lichten over klachtenprocedures en de gerechtelijke stappen die zij kunnen ondernemen in geval van ongewenste zorggerelateerde voorvallen (bv. via een patiëntenrechtenvertegenwoordiger);

46. spoort de lidstaten en de regionale en lokale overheden aan gevallen van ongewenste zorggerelateerde voorvallen voor zover mogelijk bij voorkeur aan te pakken via bemiddeling;

47. verzoekt de lidstaten om te zorgen voor een betere voorlichting door huisartsen aan patiënten over hun rechten alsmede hun mogelijkheden om een klacht in te dienen en fouten en ongewenste voorvallen te melden;

48. erkent dat de EU niet mag tussenbeide komen in de bevoegdheden van de lidstaten op het vlak van gezondheid; moedigt de Commissie niettemin aan een stelsel voor collectief verhaal op te stellen voor grensoverschrijdende gevallen, waarbij meerdere patiënten worden getroffen door ongewenste zorggerelateerde voorvallen die door dezelfde oorzaak worden veroorzaakt;

d) Controle, diagnose en vervolgmaatregelen

49. verzoekt de Commissie, de betrokken EU-agentschappen en de lidstaten maatregelen te overwegen om te zorgen voor de doorgifte van feedback over patiëntveiligheid, zowel van verzorgend personeel als van patiënten; benadrukt dat die meldingen op alle niveaus transparant dienen te zijn;

50. verzoekt de lidstaten die specifieke nationale onderzoeken op basis van een geharmoniseerde methode van het ECDC uitvoeren naar de prevalentie van zorginfecties, regelmatig dergelijk onderzoek te herhalen en moedigt alle lidstaten aan dergelijke onderzoeken uit te voeren; dringt er op aan dat de Commissie nader onderzoek doet naar het Global Microbial Identifier-systeem[10], dat wordt gesteund door een groot aantal onderzoekers overal ter wereld en dat in staat is om alarmerende gezondheidszorggerelateerde organismen te monitoren en op te sporen en dat kan zorgen voor een snellere reactie, ook grensoverschrijdend, op de verspreiding van infecties;

51. pleit voor de oprichting op regionaal of lokaal niveau van werkgroepen over specifieke vraagstukken inzake patiëntveiligheid; stelt voor dat als voorbeeld dergelijke werkgroepen kunnen focussen op de preventie van ongevallen bij ouderen, over vermindering van risico's bij operaties, of het terugdringen van risico's op medicatiefouten;

52. verzoekt de lidstaten om te zorgen voor een grotere aandacht in ziekenhuizen en verpleeghuizen voor basale zorgtaken zoals bijvoorbeeld de observatie van patiënten en de beoordeling van decubitus, die een groot, maar vaak verborgen probleem vormt voor patiënten in ziekenhuizen en bewoners van verpleeghuizen;

53. verzoekt het Europees Geneesmiddelenbureau op grond van de medische behoefte en met inachtneming van de patiëntenbescherming richtlijnen op te stellen betreffende de off-labelaanwending van geneesmiddelen;

54. beveelt het ECDC aan in samenwerking met het EMEA een lijst op te stellen van ziekteverwekkers die kunnen leiden tot ernstige of mogelijk dodelijke infecties die resistent zijn tegen antibiotica en een serieuze bedreiging voor de volksgezondheid kunnen vormen; vraagt deze lijst regelmatig bij te werken met behulp van het Europees Netwerk voor de surveillance van de consumptie van antimicrobiële stoffen (ESAC-net) en het Europees Netwerk voor de surveillance van antimicrobiële resistentie van het ECDC (EARS-net);

55. beveelt aan in samenwerking met het EMEA en het ECDC een lijst op te stellen van zorginfecties die in ziekenhuizen en overige zorginstellingen in de Europese Unie systematisch moeten worden opgespoord;

e) Europese en internationale samenwerking

56. verzoekt de lidstaten en de Commissie om de samenwerking met onder meer de WHO en de OESO te versterken, met het oog op standaardisatie van metingen, definities en terminologie en indicatoren voor patiëntveiligheid, met name om risicopatiënten te kunnen isoleren in geval van een dreigende pandemie of grensoverschrijdende dreigingen;

57. wijst er nogmaals op hoe belangrijk het is om een effectief Europees netwerk van nationale bewakingssystemen op te zetten dat op basis van gestandaardiseerde criteria die door de Commissie en de lidstaten moeten worden goedgekeurd, werkt aan de identificatie en monitoring van de verschillende plaatsen waar zorginfecties voorkomen (met inbegrip van extramurale structuren) en de manier waarop zij zich verspreiden; moedigt de lidstaten aan hun inspanningen voort te zetten om vergelijkbare actuele referentiegegevens over algemene patiëntveiligheid en zorginfecties te verzamelen; verzoekt de lidstaten deze gegevens jaarlijks bekend te maken;

58. verzoekt de lidstaten om eventueel bestaande standaarden voor goede praktijken inzake algemene patiëntveiligheid en in het bijzonder de preventie en bestrijding van zorginfecties en de overdracht van multiresistente bacteriën met elkaar uit te wisselen (bijvoorbeeld de preventie van de verspreiding van de Legionellabacterie in warmwatercircuits in ziekenhuizen);

59. onderkent het belang van het programma inzake antimicrobiële resistentie en gezondheidszorggerelateerde infecties van het ECDC, met name ten aanzien van zijn inspanningen om de monitoring van zorginfecties te ondersteunen en te standaardiseren, wetenschappelijk advies te verstrekken en opleiding en communicatie aan te bieden;

60. verzoekt de lidstaten om samen te werken aan het opzetten van platformen voor het delen van informatie over ongewenste zorggerelateerde voorvallen om zo het gebruik van alle systemen voor gegevensverzameling op dit gebied te stimuleren, waarbij zij ervoor moeten zorgen dat zulke activiteiten stroken met de relevante Europese gegevensbeschermingswetgeving; benadrukt dat de patiënt dient behandeld te worden in overeenstemming met de ethische beginselen en rekening houdend met de bescherming van persoonlijke gegevens;

61. roept de Commissie en de lidstaten op samen te werken om stimulansen in te voeren voor de ontwikkeling van nieuwe antibacteriële geneesmiddelen; is van mening dat dergelijke stimulansen als onderdeel van een gepast EU-wetgevingskader moeten worden ingevoerd teneinde de samenwerking tussen de publieke en private sector te stimuleren om antimicrobiële-gerelateerd onderzoek en ontwikkeling te doen heropleven;

62. moedigt de Europese Unie in het kader van het achtste kaderprogramma voor onderzoek, dat in 2014 van start zal gaan, aan om medefinanciering te verlenen aan onderzoeksprojecten op het gebied van de algemene patiëntveiligheid, zorginfecties en resistentie tegen antimicrobiële middelen;

f) Toezicht en rapportage

63. spoort de lidstaten en de Commissie aan om het toezicht op de uitvoering van de aanbeveling over patiëntveiligheid, waaronder preventie en bestrijding van zorginfecties, met nog minstens twee jaar te verlengen;

64. moedigt de lidstaten aan hun samenwerking met het ECDC op het gebied van preventie en bestrijding van zorginfecties te versterken; spoort met name de nationale autoriteiten aan regelmatig een beroep te doen op het ECDC voor het uitvoeren van plaatselijke audits en de door het ECDC toegestuurde verslagen te publiceren, en benadrukt in dit verband dat er in het kader van de toekomstige financiële vooruitzichten gezorgd moet worden voor toereikende en gepaste financiering van het ECDC zodat het zijn coördinatie- en toezichtstaken naar behoren kan vervullen;

65. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie en de regeringen van de lidstaten.

  • [1]  PB C 184E van 8.7.2010, blz. 395.
  • [2]  PB C 377E van 7.12.2012, blz. 131.
  • [3]  PB C 131 van 8.5.2013, blz. 116.
  • [4]  Aangenomen teksten, P7_TA(2012)0483.
  • [5]  Patiëntveiligheid is door de WHO gedefinieerd als het gevrijwaard blijven, voor een patiënt, van onnodige schade of potentiële schade in verband met medische zorg.
  • [6]  Een ongewenst voorval wordt gedefinieerd als een incident dat schadelijk is voor de patiënt.
  • [7]  Voor dit rapport wordt zorginfectie gedefinieerd als een infectie die optreedt tijdens of na een medische behandeling (diagnostisch, therapeutisch of preventief) van een patiënt, die niet aanwezig was, noch in de vorm van incubatie aan het begin van de behandeling. Infectieuze micro-organismen (bacteriën, schimmels, virussen, parasieten en andere besmettelijke agentia) die voorkomen bij zorginfecties kunnen afkomstig zijn van de patiënt zelf (endogene infectie) van een van zijn natuurlijke reservoirs (ingewanden, huid , enz.) of vanuit het milieu (exogeen of kruisbesmetting). De zorginfecties omvatten alle infecties die horen bij het gezondheidsysteem of de verschillende zorgtrajecten. Zij omvatten nosocomiale infecties (opgelopen in zorginstellingen, tijdens een ziekenhuisopname of ambulante zorg) en infecties opgelopen tijdens zorg verleend buiten zorgvoorzieningen, in gemeenschapsfaciliteiten (zoals wooninstellingen voor lang en middellang verblijf voor afhankelijke ouderen, enz..) of thuis.
  • [8]  Volgens het op 14 juni gegeven antwoord van de Commissie op schriftelijke vraag E-004648/2013.
  • [9]  Volgens een antwoord van de Commissie op E-004649/2013 zijn deze 13 landen: Oostenrijk, België, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, Nederland, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. http://www.europarl.europa.eu/sides/getAllAnswers.do?reference=E-2013-004649&language=EN
  • [10]  http://www.globalmicrobialidentifier.org/

TOELICHTING

Patiëntveiligheid: een belangrijke uitdaging voor de Europese Unie op het gebied van de volksgezondheid

De toegang tot veilige gezondheidszorg is de hoeksteen van een goed systeem voor gezondheidszorg. Tegelijk is het een erkend fundamenteel recht, waaraan de Europese Unie, haar instellingen en de Europese burgers veel waarde hechten. Daarom mogen patiënten ook verwachten dat alles in het werk worden gesteld om hun veiligheid te garanderen.

De gezondheidssector is een sector met een hoog risico aangezien ongewenste voorvallen in verband met de behandeling (en niet de behandelde aandoening) kunnen leiden tot ernstige verwondingen, complicaties of pijnklachten, en zelfs het overlijden van de behandelde patiënt. Weliswaar zijn sommige ongewenste voorvallen gerelateerd aan de inherente risico's van noodzakelijke ingrepen of medicijnen, maar andere worden veroorzaakt door medische fouten en lacunes, of fouten in de zorgketen die kunnen worden vermeden.

Naar schatting tussen de 30 en 40% van de zorggerelateerde ongewenste voorvallen, zowel intramuraal als extramuraal, kunnen worden voorkomen. Volgens schattingen wordt gemiddeld 5% van de patiënten in ziekenhuizen, ofwel 3,2 miljoen mensen per jaar in de Europese Unie, door zorginfecties getroffen, en komen 37 000 patiënten als direct gevolg hiervan te overlijden. In ten minste 20% van de gevallen zouden de zorginfecties voorkomen kunnen worden. Ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn bijzonder kwetsbaar voor dergelijke infecties, en de ontwikkeling van resistentie tegen antibiotica bemoeilijkt vaak de bestrijding.

De patiëntveiligheid draagt in de eerste plaats bij tot verbetering van de levenskwaliteit. Tegelijk legt de schade die patiënten wordt berokkend door zorggerelateerde ongewenste voorvallen een zware last op de samenleving, die nog zwaarder weegt in tijden van economische crisis. Zo neemt de prevalentie van Clostridium difficile-infecties, die ongeveer 5% van alle zorginfecties in Europa vertegenwoordigen en de oorzaak zouden zijn van 2% van de heropnames in het ziekenhuis, in een aantal lidstaten toe en wordt de financiële impact op de zorgstelsels in Europa geschat op 3,7 miljoen EUR in 2013. Investeringen in patiëntveiligheid hebben dus niet alleen duidelijke voordelen voor de patiënt maar vormen ook een potentiële bron van besparingen. Prioriteit voor patiëntveiligheid leidt ook tot vermindering van de kosten voor behandeling van patiënten die zijn getroffen door zorggerelateerde ongewenste voorvallen en zo tot een beter gebruik van de financiële en personele middelen. Voor de verwezenlijking van deze doelen kan de cultuur van patiëntveiligheid op verschillende manieren aanmerkelijk worden verbeterd.

Samenvatting van de aanbeveling van de Raad inzake patiëntveiligheid en de preventie en bestrijding van zorginfecties

In zijn aanbeveling (2009/C 151/01) van 9 juni 2009, noemt de Raad een aantal uit te voeren maatregelen ter verbetering van de patiëntveiligheid in de Europese Unie.

a)  In het eerste hoofdstuk van de aanbeveling over de patiëntveiligheid in het algemeen, worden de lidstaten verzocht om een reeks maatregelen te nemen om schade voor de patiënt in verband met verstrekte zorg zoveel mogelijk te beperken. De aanbevolen maatregelen betreffen met name:

 de totstandbrenging en ontwikkeling van nationaal beleid en nationale programma’s voor patiëntveiligheid,

 bevordering van de zeggenschap van de patiënt,

 de invoering van meldings- en leersystemen voor ongewenste voorvallen, waarmee lering kan worden getrokken uit tekortkomingen, en die niet sanctionerend van aard zijn,

 de bevordering van onderwijs en opleiding op het gebied van patiëntveiligheid voor personeel in de gezondheidszorg;

 de ontwikkeling van onderzoek op dit terrein.

           In de aanbeveling wordt de lidstaten aanbevolen kennis, ervaring en beste praktijken uit te wisselen en de patiëntveiligheid op EU-niveau te classificeren en te meten, in gecoördineerde samenwerking met elkaar en met de Commissie en andere Europese en internationale organisaties.

b)  Het tweede hoofdstuk betreft de preventie en bestrijding van zorginfecties. De lidstaten werden verzocht op het juiste niveau een strategie voor de preventie en bestrijding van zorginfecties goed te keuren en ten uitvoer te brengen. In het kader van deze strategie worden specifieke preventie- en bestrijdingsmaatregelen aanbevolen op nationaal en regionaal niveau, maar ook binnen de zorginstellingen (met name de opzet van actieve surveillancesystemen op het niveau van de lidstaten en op het niveau van de zorginstellingen, de opstelling en verspreiding van richtsnoeren, de invoering van programma's voor opleiding en scholing van gezondheidswerkers, betere voorlichting van patiënten en ondersteuning van onderzoek).

Maatregelen in vervolg op de aanbeveling van de Raad inzake patiëntveiligheid en de preventie en bestrijding van zorginfecties: een eerste balans

De Commissie heeft in november 2012, op basis van de verslagen van de lidstaten, een balans gepresenteerd van de maatregelen die zijn genomen in vervolg op de aanbeveling.

De meeste landen hebben verklaard dat zij een aantal van de aanbevolen maatregelen hebben genomen:

 de meeste lidstaten hebben patiëntveiligheid als prioriteit in hun gezondheidsbeleid opgenomen;

 de meeste lidstaten hebben op het gebied van opleiding en scholing over patiëntveiligheid maatregelen genomen in zorginstellingen;

 de meldingssystemen die zijn opgezet gaven de mogelijkheid lering te trekken uit bestaande tekortkomingen en werden sterk verbeterd, maar zijn nog steeds voor verbetering vatbaar;

 vooral in ziekenhuizen zijn belangrijke inspanningen gedaan op het gebied van zeggenschap van de patiënt;

 uit het verslag blijkt dat er in alle lidstaten nationale onderzoeksprogramma's over patiëntveiligheid zijn ingesteld;

 de meeste lidstaten hebben verschillende maatregelen ter voorkoming en bestrijding van zorginfecties samengevoegd via intersectorale mechanismen, meestal in coördinatie met een strategie voor het verstandig gebruik van antimicrobiële stoffen in menselijke geneeskunde en/of strategieën inzake patiëntveiligheid.

Daarnaast zijn er maatregelen genomen op Europees niveau, zoals de financiering van verschillende initiatieven, met name in het kader van het programma van de Europese Unie op het gebied van gezondheid en het zevende kaderprogramma voor onderzoek (voor in totaal 16 miljoen euro).

Uit de verslagen van de lidstaten en de samenvattingen van de Commissie blijkt dat ondanks de vooruitgang die is geboekt sinds 2009, er nog steeds verbeteringen mogelijk zijn.

Standpunt van de rapporteur en samenvatting van zijn voornaamste aanbevelingen

De rapporteur merkt op dat bepaalde door de Raad aanbevolen maatregelen ter verbetering van de patiëntveiligheid in de lidstaten tot dusver slechts door een beperkt aantal lidstaten zijn uitgevoerd. Er zijn nog steeds verbeteringen mogelijk, zowel in de intramurale als in de extramurale zorg, met name op het gebied van zeggenschap van de patiënt, onderwijs van gezondheidswerkers en zorgverleners in de breedste zin. Verder moeten de inspanningen voor invoering van Europese classificaties op het gebied van patiëntveiligheid en van Europese richtsnoeren inzake patiëntveiligheid worden voortgezet. Daarnaast merkt de rapporteur op dat meer in het bijzonder bepaalde door de Raad aanbevolen maatregelen ter voorkoming en bestrijding van zorginfecties in de lidstaten tot dusver slechts door een beperkt aantal landen zijn uitgevoerd, en dat er verbeteringen mogelijk zijn, met name op het gebied van de patiëntvoorlichting en eveneens in ondersteuning van onderzoek over preventie en bestrijding van zorginfecties.

Hij moedigt de lidstaten vooral aan om maatregelen te nemen (of te versterken waar deze al bestaan ) ter bevordering van de zeggenschap van burgers inzake patiëntveiligheid en preventie en bestrijding van zorginfecties, maatregelen op het gebied van onderwijs en scholing van personeel in de gezondheidszorg evenals van patiënten en hun verzorgers, grensoverschrijdende maatregelen en maatregelen ter bevordering van onderzoek over patiëntveiligheid en zorginfecties. Hij verzoekt de lidstaten om hun inspanningen voort te zetten op het gebied van harmonisatie van classificaties en verzameling van vergelijkbare indicatoren. Hij spoort de lidstaten en de regionale en lokale overheden aan gevallen van zorggerelateerde ongewenste voorvallen voor zover mogelijk bij voorkeur via bemiddeling aan te pakken en moedigt de invoering van op EU-niveau geharmoniseerde systemen voor schadeloosstelling aan.

In de context van de vergrijzing in Europa en de zorgwekkende ontwikkeling van antimicrobiële resistentie, wil de rapporteur benadrukken dat de patiëntveiligheid, en in het bijzonder de preventie en bestrijding van zorginfecties een prominente plaats op de politieke agenda van de EU, alsook op nationaal, regionaal en lokaal niveau moet innemen. Hij wijst met name op de noodzaak voor de lidstaten om voldoende middelen, en met name begrotingsmiddelen, uit te trekken voor patiëntveiligheid. In het kader van de preventie en bestrijding van zorginfecties wijst hij op de meerwaarde die het ECDC biedt met zijn activiteiten op het gebied van coördinatie en toezicht, en benadrukt de noodzaak om in het kader van de toekomstige financiële vooruitzichten te zorgen voor voldoende en duurzame financiering van het ECDC, zodat het zijn coördinatie- en toezichtstaken naar behoren kan uitvoeren.

In de aanbeveling van de Raad wordt de Commissie verzocht na te gaan in hoeverre de voorgestelde maatregelen effectief zijn. Aangezien sommige acties pas onlangs zijn gestart of nog niet zijn geïmplementeerd, steunt de rapporteur het voorstel om in juni 2014 een tweede voortgangsverslag op te stellen.

UITSLAG VAN DE EINDSTEMMING IN DE COMMISSIE

Datum goedkeuring

25.9.2013

 

 

 

Uitslag eindstemming

+:

–:

0:

58

0

0

Bij de eindstemming aanwezige leden

Elena Oana Antonescu, Sophie Auconie, Pilar Ayuso, Paolo Bartolozzi, Sergio Berlato, Lajos Bokros, Franco Bonanini, Biljana Borzan, Milan Cabrnoch, Spyros Danellis, Chris Davies, Jill Evans, Elisabetta Gardini, Matthias Groote, Satu Hassi, Jolanta Emilia Hibner, Karin Kadenbach, Christa Klaß, Eija-Riitta Korhola, Jo Leinen, Corinne Lepage, Peter Liese, Kartika Tamara Liotard, Zofija Mazej Kukovič, Linda McAvan, Vladko Todorov Panayotov, Gilles Pargneaux, Antonyia Parvanova, Andrés Perelló Rodríguez, Mario Pirillo, Pavel Poc, Frédérique Ries, Oreste Rossi, Dagmar Roth-Behrendt, Kārlis Šadurskis, Horst Schnellhardt, Richard Seeber, Claudiu Ciprian Tănăsescu, Salvatore Tatarella, Thomas Ulmer, Sabine Wils, Marina Yannakoudakis

Bij de eindstemming aanwezige vaste plaatsvervanger(s)

Margrete Auken, Erik Bánki, Mark Demesmaeker, Jutta Haug, Marusya Lyubcheva, Miroslav Mikolášik, Vittorio Prodi, Renate Sommer, Rebecca Taylor, Vladimir Urutchev, Anna Záborská, Andrea Zanoni

Bij de eindstemming aanwezige plaatsvervanger(s) (art. 187, lid 2)

Ioan Enciu, Sabine Lösing, Kerstin Westphal, Dubravka Šuica