Hervorming EU-verkiezingen: EP-leden willen gemeenschappelijke regels, transnationale lijsten
Het Europees Parlement keurde een voorstel goed om gemeenschappelijke regels voor EU-verkiezingen en de Europese dimensie ervan te versterken.
De EU-verkiezingen bepalen wie de Europeanen op EU-niveau vertegenwoordigen, maar hoe ze worden georganiseerd, wordt grotendeels op nationaal niveau beslist. Dit betekent dat landen op verschillende dagen stemmen, dat alleen nationale politieke partijen op de stembiljetten komen en dat de kiesgerechtigde leeftijd varieert.
Een voorstel, opgesteld door de Parlementaire commissie constitutionele zaken en goedgekeurd in het Parlement op 3 mei, wil de Europese kieswet, die een aantal gemeenschappelijke normen bevat voor de organisatie van Europese verkiezingen, hervormen.
Volgens het verslag is het van essentieel belang om de EU-verkiezingen om te vormen "tot één Europese verkiezing, [...] in tegenstelling tot 27 afzonderlijke nationale verkiezingen, zoals de Europese verkiezingen vandaag georganiseerd zijn".
"De kiezers krijgen nieuwe bevoegdheden - zij kunnen niet alleen hun parlementsleden kiezen, maar ook een Europese politieke partij, een gemeenschappelijk Europees programma en een kandidaat voor het voorzitterschap van de Europese Commissie", aldus Domènec Ruiz Devesa (S&D, Spanje), auteur van het verslag, tijdens het plenaire debat op 2 mei.
Transnationale kieslijsten en hoofdkandidaten
De EP-leden stellen voor om een kiesdistrict voor de hele EU op te richten, dat 28 EP-leden zou moeten kiezen, naast de EP-leden die in nationale of regionale kiesdistricten worden gekozen.
Europese politieke partijen of coalities van nationale partijen zouden transnationale lijsten van kandidaten kunnen voorstellen met aan het hoofd hun voorkeurskandidaat voor de voorzitter van de Europese Commissie. De transnationale lijsten moeten een geografisch evenwicht vertonen door kandidaten uit grote, middelgrote en kleinere landen in afwisselende volgorde op te nemen.
In het voorstel staat ook dat hoofdkandidaten zich in alle lidstaten kandidaat moeten kunnen stellen op de lijsten voor de hele EU, zodat de kiezers kunnen stemmen op hun favoriete kandidaat voor het voorzitterschap van de Commissie.
Een voorstel voor transnationale lijsten voorafgaand aan de Europese verkiezingen van 2019 kreeg geen steun van de staatshoofden en regeringsleiders van de EU. Tijdens een vergadering in februari 2018 zeiden ze dat ze er "in de toekomst, met het oog op de verkiezingen van 2024" op zouden terugkomen.
In 2014 droeg de Europese Raad Jean-Claude Juncker, de belangrijkste kandidaat van de Europese Volkspartij (EVP), de Europese politieke fractie met de meeste stemmen, voor als voorzitter van de Commissie. In 2019 volgden de EU-leiders echter niet hetzelfde proces.
De EP-leden argumenteren dat de invoering van een kiesdistrict voor de hele EU, met lijsten waarop de kandidaat van elke fractie voor het voorzitterschap van de Commissie staat, de Europese democratie zou versterken en de verkiezing van de voorzitter van de Commissie verder zou rechtvaardigen.
Een aanbeveling voor transnationale kieslijsten werd goedgekeurd als een voorstel van de Conferentie over de toekomst van Europa.
Gemeenschappelijke bepalingen voor de verkiezingen
De EP-leden stellen voor dat de EU-verkiezingen voor alle EU-landen op dezelfde dag, altijd op 9 mei - Europadag-, moeten plaatsvinden.
Momenteel vinden de verkiezingen van donderdag tot zondag plaats, waarbij elk land zijn nationale verkiezingstradities volgt.
In het voorstel willen de EP-leden ook de leeftijd harmoniseren vanaf wanneer EU-burgers het recht hebben om te stemmen of zich verkiesbaar te stellen voor EU-verkiezingen. De Europarlementariërs stellen voor dat alle Europeanen vanaf 16 jaar stemrecht krijgen en dat elke EU-burger vanaf 18 jaar het recht krijgt zich verkiesbaar te stellen.
Het voorstel voorziet dat alle EU-landen bij de Europese verkiezingen stemmen per brief mogelijk moeten maken. Het bepaalt ook dat gendergelijkheid op de kieslijsten moet worden gewaarborgd, via gecomprimeerde lijsten, waarbij mannelijke en vrouwelijke kandidaten elkaar afwisselen, of via quota’s.
Bijzondere procedure voor de wijziging van het verkiezingsreglement
Voor aanpassingen van de Europese kieswet geldt een speciale besluitvormingsprocedure. Het voorstel wordt voorbereid door het Europees Parlement. De Raad kan het wijzigen en moet de tekst unaniem goedkeuren na goedkeuring van het Europees Parlement. Alle EU-landen moeten de bepalingen goedkeuren voordat zij in werking kunnen treden.
