Persvrijheid: het Europees Parlement steunt journalisten
Persvrijheid in de EU en de rest van de wereld staat onder druk. Ontdek hoe het Europees Parlement het werk van journalisten steunt.
Journalistiek staat voor steeds grotere uitdagingen, nu nieuwe digitale kanalen worden misbruikt om desinformatie te verspreiden in een steeds verder verdeelde wereld. Er zijn in sommige EU-landen aanslagen en intimidaties gebeurd in recente jaren.
Het Europees Parlement heeft herhaaldelijk gepleit voor persvrijheid en mediapluralisme in de EU en daarbuiten. Ter gelegenheid van de dag van de persvrijheid (3 mei) hebben Europarlementariërs in Straatsburg een plenair debat gehouden waarin zij hun bezorgdheid uitspraken over de toenemende aanvallen op journalisten. Ze benadrukten dat een vrije pers essentieel is voor het functioneren van de democratie (Engels).
Wetgeving Mediavrijheid
In maart 2024 keurden leden van het Europees Parlement nieuwe wetgeving goed om journalisten en media in de EU te beschermen tegen politieke of economische beïnvloeding. Met de mediavrijheidwet worden lidstaten verplicht om de onafhankelijkheid van de media te beschermen en wordt elke vorm van inmenging in redactiebeslissingen verboden.
De nieuwe regels verbieden autoriteiten om druk op journalisten en redacteuren te zetten om hun bronnen bekend te maken. Het gebruik van spyware op journalisten zal alleen mogelijk zijn wanneer ernstige misdrijven worden onderzocht en vereist voorafgaande toestemming van een rechtbank. Verdere maatregelen bevatten beveiligingen tegen arbitraire beslissingen van grote sociale mediaplatforms om de toegang tot onafhankelijke media-inhoud te beperken of deze te verwijderen.
De regels zijn er ook op gericht om het publiek duidelijk te maken wie de media controleert. Alle nieuwszenders zullen verplicht worden om informatie over hun eigenaars bekend te maken.
Andere maatregelen en acties ter bescherming van de persvrijheid
Nieuwe regels vanaf februari 2024 zijn bedoeld om journalisten en anderen te beschermen tegen kwaadaardige rechtszaken die hen proberen te onderdrukken. Verdedigingen kunnen nu om snelle afwijzing van rechtszaken vragen en dat de aanklagers alle juridische kosten op zich nemen.
In maart 2022 en juni 2023, drongen Europarlementariërs er bij de EU op aan om een gemeenschappelijke strategie te creëren om zich te verzetten tegen buitenlandse inmenging en desinformatiecampagnes, en riepen ze op tot meer steun voor onafhankelijke media, factcheckers en onderzoekers.
In juni 2023 heeft het Parlement aanbevelingen aangenomen tegen het misbruik van spyware die illegaal is gebruikt tegen journalisten en politieke tegenstanders.
Op 3 mei 2023 lanceerde het Parlement de derde editie van de Daphne Caruana Galizia Prijs voor Journalistiek, ter nagedachtenis van de Maltese journalist die in 2017 werd gedood bij een bomaanslag, om uitstekende journalistiek te belonen die de waarden van de EU weerspiegelt.
Vrijheid van meningsuiting, mediavrijheid en pluralisme zijn verankerd in het Handvest van de Grondrechten van de EU en in het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens.
Veiligheid van journalisten wereldwijd
De situatie in veel EU-landen is goed, maar het Europees Parlement heeft in een resolutie over mediavrijheid in 2020 zijn bezorgdheid geuit over de toestand van de publieke media in sommige lidstaten.
Er zijn in de hele EU aanslagen op journalisten geweest. De Griekse journalist George Karaivaz werd in april 2021 in Athene doodgeschoten en de Nederlandse onderzoeksjournalist Peter R. de Vries werd in juli 2021 in Amsterdam vermoord.
Oorlogen zijn ook dodelijk voor journalisten. Volgens VN-rapporten werden in Gaza meer dan 122 journalisten en mediawerkers gedood en vele anderen gewond in de eerste vier maanden van het conflict, dat volgde op de terroristische aanvallen van Hamas op 7 oktober 2023.
Gegevens van de Raad van Europa (Engels) van februari 2024 tonen aan dat sinds de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022 ten minste 14 journalisten zijn gedood.
