Luchtvervuiling: wat zijn de gevolgen en wat doet de EU om luchtvervuiling tegen te gaan?

Luchtkwaliteit heeft invloed op onze gezondheid, onze economie en het milieu. Het Parlement pleit voor strengere regels om vervuiling te bestrijden.

Slechte luchtkwaliteit kan ademhalingsproblemen, hart- en vaatziekten, diabetes en kanker veroorzaken. Maar de schadelijke gevolgen reiken verder, het tast ook onze biodiversiteit aan door gewassen en bossen te vergiftigen, wat kan leiden tot aanzienlijke economische verliezen.

Als onderdeel van het streven naar nul vervuiling in de Europese Green Deal, heeft het Europees Parlement strengere luchtkwaliteitsnormen goedgekeurd, met specifieke doelstellingen voor vervuilende deeltjes.

Ontdek wat de EU doet om watervervuiling te voorkomen.

De gezondheidskosten van luchtvervuiling

Al tientallen jaren wordt onze lucht vervuild door stoffen zoals stikstofdioxide, ozon en zwevende deeltjes. Vooral in drukbevolkte stedelijke gebieden bereikt de concentratie van deze verontreinigde stoffen alarmerende niveaus.

Zwevende deeltjes

Zwevende deeltjes kunnen dunner zijn dan een haar wat als gevolg heeft dat ze gemakkelijk via de ademhaling in onze bloedsomloop terecht kunnen komen. Ze kunnen organische chemicaliën, stof, roet en metalen bevatten. Langdurige blootstelling aan deze zwevende deeltjes kan leiden tot ernstige ademhalingsproblemen, hart- en vaatziekten die dodelijk kunnen zijn voor kwetsbare mensen en het kan zelfs leiden tot kanker. In 2020 hebben ze volgens het Europees Milieuagentschap minstens 238.000 mensen in de EU vroegtijdig het leven gekost.

Stikstofdioxide

Stikstofdioxide is een chemische verbinding die voornamelijk ontstaat in motoren en dan vooral in dieselmotoren. Blootstelling aan stikstofdioxide verzwakt ons immuunsysteem en wordt gelinkt aan een een toename van chronische aandoeningen van de luchtwegen en versnelde veroudering van de longen. Stikstofdioxidevervuiling veroorzaakte maar liefst 49.000 vroegtijdige sterfgevallen in 2020 in de EU.

Ozon

Het inademen van ozon kan de ogen irriteren, luchtwegen en slijmvliezen. Het is vooral gevaarlijk voor mensen die aan astma lijden en kan bovendien zelfs fataal zijn in het geval van chronische ademhalings- en cardiovasculaire (d.w.z hart en bloedvaten) aandoeningen. In 2020 verloren 24.000 mensen in de EU vroegtijdig het leven als gevolg van blootstelling aan ozon. 

Er is echter ook positiever nieuws; hoewel luchtvervuiling een probleem blijft, is de luchtkwaliteit in Europa de afgelopen drie decennia verbeterd dankzij de beleidsmaatregelen om luchtvervuiling te verminderen. Tussen 2005 en 2020 is het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van blootstelling aan zwevende deeltjes in de EU met 45% gedaald.

Verlies van biodiversiteit

In 2020 werd volgens een analyse van het Europees Milieuagentschap maar liefst 59% van de bossen en 6% van de landbouwgrond in Europa blootgesteld aan schadelijke ozonniveaus. Dit had aanzienlijke economische gevolgen, waarbij de impact op de tarweopbrengsten in 2019 leidde tot verliezen van ongeveer 1,4 miljard euro in 35 Europese landen. De grootste verliezen deden zich voor in Frankrijk, Duitsland, Polen en Turkije.

Lees meer over oorzaken van biodiversiteit verlies.

Bronnen van vervuiling 

Meer dan de helft van de deeltjesemissies is afkomstig van de verbranding van vaste brandstoffen voor verwarming. De residentiële, commerciële en institutionele sectoren zijn de belangrijkste bron van deeltjesvervuiling in Europa.

De industrie is ook een grote vervuiler, verantwoordelijk voor 94% van de ammoniakemissies, terwijl het wegvervoer verantwoordelijk is voor 37% van de stikstofoxide-emissies en de landbouw voor 19%.

Al deze emissies vertonen sinds 2005 een dalende trend, ondanks de aanzienlijke toename van het bruto binnenlands product van de EU.

Wat is het Zero Pollution Actie Plan? 

Het Zero Pollution Plan draagt bij aan de 2030-agenda voor duurzame ontwikkeling van de VN (Engels). In het kader van de Europese Green Deal heeft de EU zich tot doel gesteld om tegen 2050 lucht-, water- en bodemverontreiniging te verminderen (Engels) tot niveaus die geen schade meer veroorzaken aan gezondheid en natuurlijke ecosystemen en binnen de grenzen liggen van wat onze planeet kan dragen. Om dit doel tegen 2030 te bereiken zijn de volgende doelstelling voorgesteld:

• Het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtverontreiniging met meer dan 55% verminderen.
• Een vermindering van 25% in de EU van ecosystemen waar luchtverontreiniging een bedreiging vormt voor de biodiversiteit.
• Een afname van 50% in plastic zwerfvuil op zee en 30% minder microplastics die in het milieu terechtkomen.
  
  
  
  

Strengere limieten voor verschillende luchtverontreinigende stoffen 

In april 2024 heeft Europees Parlement nieuwe regels goedgekeurd om de luchtkwaliteit in de EU te verbeteren. De wet bepaalt striktere doelstellingen omtrent verschillende verontreinigende stoffen, waaronder zwevende deeltjes, stikstofdioxide, zwaveldioxide en ozon. Het doel is om ervoor te zorgen dat de luchtkwaliteit in de EU minder schadelijk is voor de menselijke gezondheid, natuurlijke ecosystemen en biodiversiteit.

EU-landen zullen ook verontreinigende stoffen moeten controleren waarvan bewezen is dat ze negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid en het milieu, zoals ultrafijne deeltjes, zwarte koolstof, kwik en ammoniak, op plaatsen waar hoge concentraties kunnen voorkomen.

De Commissie moet de EU-normen tegen eind 2030 herzien om ze indien nodig in overeenstemming te brengen met de richtsnoeren van de WHO en het meest recente wetenschappelijke bewijs. EU-landen kunnen tot 10 jaar extra tijd vragen om de luchtkwaliteitsdoelen te halen.

Alle EU-landen moeten routekaarten voor luchtkwaliteit opstellen. Deze routekaarten bevatten maatregelen voor zowel de korte als lange termijn om aan de nieuwe limieten voor verontreinigende stoffen te voldoen. 

EU-landen zullen ervoor moeten zorgen dat burgers compensatie kunnen vragen als hun gezondheid lijdt door schending van de EU-wetgeving.