De Europese wateren: belangrijkste uitdagingen en EU-oplossingen
Van waterschaarste tot vervuiling en klimaatrisico's – ontdek de belangrijkste uitdagingen voor het water in Europa en de voorstellen van het Parlement voor het waterbeleid.
Water is een essentiële grondstof, niet alleen voor de volksgezondheid, het milieu en ecosystemen, maar ook voor energieproductie, landbouw en voedselzekerheid. Hoe belangrijk water ook is, het is geen oneindige grondstof en moet worden beschermd tegen vervuiling en overexploitatie.
Complexe waterproblemen treffen miljoenen mensen in heel Europa. Problemen als schaarste, vervuiling en de toenemende risico's als gevolg van overstromingen en droogte blijven niet langer beperkt tot geïsoleerde regio's.
Het Europees Parlement heeft ambitieuze voorstellen gedaan om deze wateruitdagingen aan te pakken in een verslag over de komende Europese strategie voor waterweerbaarheid. De Europese Commissie zal naar verwachting vóór de zomer van 2025 de Europese strategie voor waterweerbaarheid presenteren.
Waterschaarste in Europa: gevolgen en oplossingen
Een tekort aan water is een van de meest urgente problemen waarmee Europeanen worden geconfronteerd. Tot 34% van de EU-bevolking en 40% van het EU-grondgebied had in 2022 te maken met seizoensgebonden waterschaarste. In Zuid-Europa kampt tot 70% van de bevolking tijdens de zomermaanden met watertekorten.
De Water Exploitation Index Plus (WEI+) meet het waterverbruik als percentage van de hernieuwbare zoetwaterbronnen voor een bepaald gebied en een bepaalde periode. Uit bovenstaande kaart blijkt dat Cyprus in 2022 van alle EU-landen de grootste problemen had met de beschikbaarheid van water, gevolgd door Malta en Roemenië.
De jaarlijkse berekeningen van de WEI+ op nationaal niveau geven echter niet weer dat de watervoorraden in sommige regio's tijdens bepaalde seizoenen ontoereikend kunnen zijn.
Volgens de Verenigde Naties heeft een land te maken met “waterstress” wanneer de jaarlijkse watervoorraden minder dan 1.700 m³ per inwoner bedragen. Landen als Cyprus, Malta, Polen en Tsjechië hebben te kampen met chronische waterstress.
30%
Aandeel Europeanen dat jaarlijks te maken heeft met waterstress
Volgens het Europees Milieuagentschap (EEA) wordt jaarlijks ongeveer 20% van het Europese grondgebied en 30% van de bevolking getroffen door waterstress.
De leden van het Europees Parlement vragen bindende doelstellingen voor waterefficiëntie voor alle vormen van watergebruik, inclusief de industrie, de landbouw en huishoudens.
De voorgestelde oplossingen omvatten de invoering van duurzamere landbouwmodellen, ondersteund door innovatieve technologische oplossingen, het stimuleren van waterhergebruik, het verminderen van vervuiling en de vraag naar water.
Waterverontreiniging: belangrijkste bedreigingen en preventie
De waterproblematiek in de EU beperkt zich niet tot de kwantiteit, maar heeft ook betrekking op de kwaliteit. In 2021 had volgens het EMA slechts 37% van het oppervlaktewater in Europa een “goede” of “hoge” ecologische toestand, terwijl slechts 29% aan de criteria voor een “goede” chemische toestand voldeed. Een goede ecologische en chemische toestand betekent dat menselijke activiteiten geen significante invloed hebben gehad op een oppervlaktewaterlichaam.
De voornaamelijkste waterverontreinigende stoffen zijn industriële chemicaliën, zoals zware metalen en persistente schadelijke stoffen die bekend staan als “forever chemicals”, chemicaliën die in de landbouw worden gebruikt en in rivieren, meren en andere wateren terechtkomen, en opkomende verontreinigende stoffen zoals microplastics.
De leden van het Europees Parlement benadrukken dat de bestaande EU-wetgeving ter bestrijding van waterverontreiniging (zoals de kaderrichtlijn water en de drinkwaterrichtlijn) beter moet worden uitgevoerd en gehandhaafd. Zij voegen hieraan toe dat de EU de verontreiniging door chemische stoffen, geneesmiddelen, antibiotica-resistente bacteriën, microplastics, chemische bestrijdingsmiddelen en meststoffen verder moet terugdringen.
Bovendien moet de Commissie voorstellen om “eeuwige chemicaliën” in consumentengoederen die schadelijk zijn gebleken voor de menselijke gezondheid en het milieu, geleidelijk uit te bannen en de grenswaarden voor deze chemicaliën in drinkwater aan te passen.
De gevolgen van klimaatverandering
Klimaatverandering verergert de waterproblematiek in Europa. Extreme hitte, langdurige droogtes en vernielende overstromingen schaden ecosystemen en de menselijke gezondheid en veroorzaken grote verstoringen voor economische activiteiten.
Tegen het midden van deze eeuw zullen de frequentie en intensiteit van hittegolven en droogte naar verwachting in het grootste deel van Europa toenemen.
De leden van het Europees Parlement stellen dringende maatregelen voor om de gevolgen van droogte te verzachten, zoals een hoger hergebruik van afvalwater, meer waterbesparing in gebouwen en de industrie en een efficiënter watergebruik in de landbouw. Investeringen in technieken voor wateropslag zijn ook van cruciaal belang om de watervoorziening tijdens droge periodes in stand te houden.
Om het overstromingsrisico te helpen verminderen, stelt het verslag natuurgebaseerde oplossingen voor, zoals het herstel van watergebieden en de aanleg van groene buffers.
Gemeenschappelijke watervoorraden: grensoverschrijdende samenwerking
Veel rivieren en meren in Europa worden door meerdere landen gedeeld, waardoor grensoverschrijdend waterbeheer essentieel is.
De leden van het Europees Parlement benadrukken dat waterveerkracht een gezamenlijke Europese inspanning moet zijn en dat de Commissie moet zorgen voor regionale en transnationale solidariteit door middel van gecoördineerd waterbeleid en door samenwerking tussen EU-landen te vergemakkelijken.
Investeringen in waterinfrastructuur en slimme monitoringsystemen zijn essentieel om de waterkwaliteit en het waterverbruik in realtime te kunnen volgen. Daarom stellen de EP-leden een apart fonds voor in de komende langetermijnbegroting van de EU vanaf 2028 om de waterveerkracht te verbeteren in regio's die het grootste risico lopen op waterschaarste.
Slim waterbeheer: technologieën voor een duurzame toekomst
Moderne uitdagingen vragen om moderne oplossingen. Nieuwe technologieën kunnen helpen het waterbeheer te transformeren en het watergebruik duurzamer te maken.
De leden van het Europees Parlement dringen er bij de Commissie op aan te investeren in oplossingen op basis van kunstmatige intelligentie (AI), sensoren voor realtime monitoring van de waterkwaliteit en -kwantiteit, slimme irrigatie en technologieën om de waterefficiëntie te verbeteren.
Afvalwaterzuivering kan ook worden verbeterd door geavanceerde zuiveringsprocessen die een hogere mate van hergebruik van water in zowel stedelijke als landelijke gebieden mogelijk maken.
