Redukcja emisji gazów cieplarnianych: cele i przepisy Unii Europejskiej
Dowiedz się, jakie działania podejmuje Unia Europejska, by zrealizować ambitne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych w różnych sektorach, w ramach pakietu „Gotowi na 55" do 2030 roku.
Spis treści
- Cele UE w walce ze zmianą klimatu i Europejski Zielony Ład
- Przemysł: System handlu emisjami
- Ograniczanie emisji z transportu w Europie
- Ograniczenie emisji z sektora energetycznego
- Podatek węglowy na towary importowane
- Ograniczenie emisji dwutlenku węgla z innych sektorów
- Potencjał lasów dla walki ze zmianą klimatu
- Redukcja gazów cieplarnianych innych niż CO2
Cele UE w walce ze zmianą klimatu i Europejski Zielony Ład
Aby przeciwdziałać zmianie klimatu, Parlament Europejski przyjął europejskie prawo o klimacie, podnoszące cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do co najmniej 55% do 2030 r. (z obecnie planowanych 40%) oraz ustanawiające osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. jako prawnie wiążący cel.
Prawo o klimacie jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu - mapy drogowej UE w kierunku neutralności klimatycznej. Aby osiągnąć cele klimatyczne, Unia Europejska opracowała ambitne prawodawstwo, o nazwie „Gotowi na 55" do 2030 roku (Fit for 55). Ten pakiet zawiera kilkanaście powiązanych ze sobą zaktualizowanyc ustaw oraz nowe projekty ustaw dotyczących klimatu i energii.
Przemysł: System handlu emisjami
Celem unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla w przemyśle poprzez zobowiązanie firm do posiadania pozwolenia na każdą tonę emitowanego CO2. Firmy muszą kupować pozwolenia za pośrednictwem aukcji. Dodatkowo system oferuje pewne zachęty do pobudzania innowacji w sektorze.
Europejski system handlu uprawnieniami do emisji jest pierwszym i największym na świecie rynkiem uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Reguluje około 40% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE i obejmuje około 10 000 elektrowni i zakładów produkcyjnych w UE.
Aby dostosować system ETS do celów redukcji emisji zawartych w Europejskim Zielonym Ładzie, Parlament zatwierdził jego aktualizację w kwietniu 2023 roku. Reforma obejmuje ograniczenie emisji w sektorach objętych ETS do 62% do 2030 r. (w porównaniu z poziomem z 2005 r.).
Ograniczanie emisji z transportu w Europie
Emisja z samolotów i statków
Lotnictwo cywilne odpowiada za 13,4% całkowitej emisji CO2 z transportu w UE. W kwietniu 2023 r. Parlament zagłosował za zmianą systemu handlu uprawnieniami do emisji w lotnictwie, aby obejmował wszystkie samloty wylatujące z Europejskiego Obszaru Gospodarczego (który składa się z UE oraz Islandii, Liechtensteinu i Norwegii). Samoloty odlatujące i lądujące poza tym obszarem są obecnie objęte dobrowolnym mechanizmem kompensacji i redukcji CO2 dla lotnictwa międzynarodowego (CORSIA).
UE chce również wycofać bezpłatne przydziały dla lotnictwa do 2026 r. i wspierać stosowanie zrównoważonych paliw lotniczych.
Parlament i Rada doszły do porozumienia, że zużyty olej kuchenny, paliwo syntetyczne, a nawet wodór stopniowo powinny stać się normą jako paliwa lotnicze. Chcą, aby dostawcy zaczęli dostarczać zrównoważone paliwo od 2025 r. i aby do 2050 r. stanowiło ono 70% całego paliwa lotniczego w portach lotniczych UE.
Transport morski będzie również zawarty w systemie ETS. Posłowie chcą, aby sektor morski ograniczył emisje gazów cieplarnianych ze statków o 2% od 2025 r., o 14,5% od 2035 r. i o 80% od 2050 r., w porównaniu z poziomem z 2020 roku. Cięcia emisji powinny dotyczyć statków o tonażu brutto powyżej 5000, które odpowiadają za 90% emisji CO2.
Emisje z samochodów
Samochody osobowe i dostawcze odpowiadają za 15% emisji CO2 w UE. Parlament poparł projekt Komisji Europejskiej w sprawie osiągnięcia zerowej emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych do 2035 roku. Według projektu, pośrednie cele redukcji emisji do 2030 r. zostały ustalone na poziomie 55% dla samochodów osobowych i 50% dla dostawczych.
Aby osiągnąć te cele, wszystkie nowe samochody, które pojawią się na rynku UE od 2035 r., nie mogą emitować CO2. Przepisy nie dotyczą istniejących samochodów.
Przejście na pojazdy bezemisyjne musi iść w parze z kompleksową infrastrukturą zrównoważonych paliw. W negocjacjach z Radą posłowie i posłanki do PE zapewnili, że do 2026 r. na głównych drogach UE co najmniej raz na 60 kilometrów pojawią się strefy ładowania samochodów elektrycznych, a do 2028 r. raz na 120 kilometrów dla ciężarówek i autobusów. Stacje tankowania wodoru będą musiały być rozmieszczone co najmniej raz na 200 kilometrów wzdłuż głównych dróg UE do 2031 roku.
Oddzielny system handlu emisjami zostanie utworzony dla budynków i transportu drogowego, aby ustalić cenę emisji z tych sektorów od 2027 r. (lub od 2028 r., jeśli ceny energii będą wyjątkowo wysokie).
Ograniczenie emisji z sektora energetycznego
Spalanie paliw odpowiada za ponad 3/4 emisji gazów cieplarnianych w UE. Zmniejszenie zużycia energii i rozwój czystszych źródeł energii są kluczowe dla osiągnięcia unijnych celów klimatycznych i dla rozwiązania problemu zależności UE od importu z krajów trzecich.
Mniejsze zużycie energii
W lipcu 2023 r. negocjatorzy Parlamentu zatwierdził nowe przepisy dla zwiększenia oszczędzania energii.
Państwa członkowskie powinny wspólnie zapewnić zmniejszenie zużycia energii o co najmniej 11,7% do 2030 r. na poziomie UE (w porównaniu z prognozami zużycia energii na 2030 r. pochodzącymi z 2020 r.). Do końca 2030 r. kraje powinny również osiągnąć roczną oszczędność energii na poziomie 1,5% (średnio).
Obecnie, ogrzewanie i chłodzenie budynków odpowiada za 40% całej energii zużywanej w UE. Parlament pracuje nad przepisami dotyczącymi charakterystyki energetycznej budynków, aby do 2050 r. budynki stały się bezemisyjne. Przepisy obejmują:
- strategie renowacji
- wymóg, aby wszystkie nowe budynki w UE były zeroemisyjne od 2030 r.
- instalowanie paneli słonecznych na nowych budynkach
Zwiększenie udziału energii odnawialnej
Rozwój źródeł czystej energii jako alternatywy dla paliw kopalnych również pomoże UE w ograniczeniu emisji. Obecnie ponad 20% energii zużywanej w UE pochodzi ze źródeł odnawialnych.
W grudniu 2022 r. posłowie i posłanki domagali się szybszego wydawania pozwoleń dla elektrowni OZE, w tym dla paneli fotowoltaicznych i wiatraków.
Posłowie i posłanki zastanawiają się nad zwiększeniem zużycia odnawialnego wodoru i morskich źródeł odnawialnych poza wiatrem, takich jak energia fal. Finansowanie UE dla projektów dla infrastruktury gazu ziemnego jest stopniowo wycofywane; fundusze są przekierowywane na projekty związane z infrastrukturą wodorową i morską energią odnawialną.
We wrześniu 2023 r. Parlament poparł porozumienie w sprawie zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, zgodnie z Zielonym Ładem i wysiłkami na rzecz zmniejszenia zależności od rosyjskiej energii. Nowe przepisy zwiększają cel udziału OZE w końcowym zużyciu energii w UE do 42,5% do 2030 r., podczas gdy kraje UE powinny dążyć do 45%.
Podatek węglowy na towary importowane
Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 stanowiłby zachętę dla branż z i spoza UE do obniżenia emisyjności poprzez ustalenie ceny emisji dwutlenku węgla na importowane towary, jeśli pochodzą one z krajów mniej ambitnych pod względem prawodawstwa klimatycznego. Ma to zapobiec ucieczce emisji, czyli przenoszeniu produkcji do krajów o mniej surowych przepisach dotyczących emisji gazów cieplarnianych.
W ramach pakietu Gotowi na 55 (Fit for 55), UE stworzy mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM), nakładający opłatę węglową na import niektórych towarów spoza UE. Obejmie towary z energochłonnych gałęzi przemysłu, takich jak żelazo, stal, cement, aluminium, nawozy sztuczne i wodór.
Importerzy będą musieli zapłacić różnicę między ceną uprawnień do emisji dwutlenku węgla zapłaconą w kraju produkcji a ceną uprawnień do emisji dwutlenku węgla w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji.
CBAM będzie stopniowo wprowadzany od 2026 do 2034 r. w tym samym tempie, w jakim wycofywane będą bezpłatne uprawnienia w ramach EU ETS. Parlament przyjął przepisy w kwietniu 2023 r.
Ograniczenie emisji dwutlenku węgla z innych sektorów
Sektory nieobjęte obecnym systemem handlu emisjami - takie jak transport, rolnictwo, budynki i gospodarka odpadami - odpowiadają za ok. 60% ogólnej emisji gazów cieplarnianych w UE. Komisja Europejska zaproponowała zmniejszenie emisji pochodzących z tych sektorów o 40% do 2030 r., w porównaniu z 2005 rokiem.
By tego dokonać, państwa członkowskie uzgodniły krajowe cele redukcyjne, w rozporządzeniu w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego. Krajowe cele redukcji emisji są obliczane na podstawie produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca. Kraje UE o niższych dochodach otrzymają odpowiednie wsparcie, by osiagnąć swoje cele.
W marcu 2023 r. Parlament przegłosował podniesienie poprzeczki w zakresie redukcji gazów cieplarnianych do 2030 r. z 30% do 40% w porównaniu z poziomem z 2005 roku.
Potencjał lasów dla walki ze zmianą klimatu
Lasy są naturalnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla, co oznacza, że wychwytują więcej węgla z atmosfery niż uwalniają. Lasy w UE pochłaniają rocznie równowartość prawie 7% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE. UE chce wykorzystać ten potencjał do walki ze zmianami klimatycznymi.
W marcu 2023 r. Parlament i Rada zatwierdziły nowe przepisy regulujące użytkowanie gruntów, zmianę użytkowania gruntów i sektor leśny, zwiększając ilość pochłaniaczy dwutlenku węgla w UE o 15% do 2030 roku.
Wylesianie i degradacja lasów mają wpływ na cele środowiskowe UE, takie jak walka ze zmianą klimatu i utratą różnorodności biologicznej, ale także na prawa człowieka, pokój i bezpieczeństwo. Dlatego UE stara się walczyć z utratą lasów na świecie.
W kwietniu 2023 r. Parlament zatwierdził nowe przepisy zobowiązujące firmy do weryfikacji, czy produkty sprzedawane na rynku europejskim nie przyczyniły się do wylesiania lub degradacji lasów w dowolnym miejscu na świecie.
Redukcja gazów cieplarnianych innych niż CO2
Aby złagodzić globalne ocieplenie, UE podejmuje również wysiłki dla uregulowania innych gazów cieplarnianych, które przyczyniają się do wzrostu temperatury na Ziemi, takich jak metan, gazy fluorowane i substancje zubożające warstwę ozonową. Chociaż w atmosferze są obecne w mniejszych ilościach niż CO2, mogą mieć znaczący efekt ocieplający i są objęte porozumieniem paryskim.