Sprawiedliwe przejście na zieloną gospodarkę dla wszystkich regionów w Europie

Przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu to ogromna zmiana dla regionów zależnych od węgla. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ma udzielić im pomocy.

Watch the video document
Zielona transformacja Europy
Jeśli UE chce osiągnąć neutralność węglową do 2050 roku, musi przejść z paliw kopalnych na zrównoważoną energię

UE chce osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. i ten cel jest częścią wszystkich jej polityk w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, walczącego ze zmianą klimatu. Ten ambitny cel wymaga przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, co jest wyzwaniem dla obszarów zależnych głównie od paliw kopalnych i wysokoemisyjnych sektorów przemysłu.

Więcej o reakcji UE na zmianę klimatu.


Aby zmierzyć się ze społecznymi, gospodarczymi i środowiskowymi skutkami transformacji, Komisja Europejska zaproponowała w styczniu 2020 r. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który jest częścią planu finansowania działań klimatycznych o wartości 1 biliona euro na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu.

Górnicy w kopalni węgla. ©Peruphotoart/AdobeStock
©Peruphotoart/AdobeStock

Dostosowany budżet dla europejskich regionów

W maju Parlament zatwierdził Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), zatwierdzając porozumienie osiągnięte z Radą w grudniu 2020 r. na kwotę 17,5 mld euro. 7,5 mld euro pochodzi z budżetu na lata 2021-2027, a 10 mld euro z unijnego instrumentu naprawczego.

Wszystkie państwa członkowskie będą miały dostęp do finansowania, ale środki będą skoncentrowane na regionach, przed którymi stoją największe wyzwania: o wysokiej emisji dwutlenku węgla czy intensywnie wykorzystujących paliwa kopalne (czyli węgiel brunatny, torf i łupki bitumiczne). Zamożność danego kraju będzie również brana pod uwagę.

FST przewiduje:

  • stawkę współfinansowania do 85% dla regionów słabiej rozwiniętych, 70% dla regionów w okresie przejściowym i 50% dla regionów lepiej rozwiniętych
  • wyjątkowe wsparcie dla przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji zgodnie z tymczasowymi zasadami pomocy państwa UE
  • wezwanie krajów UE do skupienia się na wspieraniu regionów najbardziej oddalonych i wysp oraz przeznaczenie określonych kwot z ich krajowych przydziałów w ramach terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji

Zaproponowany przez Parlament „mechanizm zielonego wynagrodzenia” zostanie wprowadzony, jeśli zasoby FST zostaną zwiększone po 31 grudnia 2024 roku. Zostałyby one rozdzielone między państwa członkowskie, w większym stopniu dla tych, które najbardziej ograniczyły emisje gazów cieplarnianych z przemysłu.

Wyłącza się z tego likwidację lub budowę elektrowni jądrowych, działalność związaną z wyrobami tytoniowymi oraz inwestycje związane z produkcją, przetwarzaniem, transportem, dystrybucją, magazynowaniem lub spalaniem paliw kopalnych.

Zielona transformacja nie pozostawiająca nikogo w tyle

Planowane obszary inwestycji FST

  • MŚP i mikroprzedsiębiorstwa, uniwersytety i publiczne instytucje badawcze
  • innowacje i działania cyfrowe w obszarach edukacji i integracji społecznej
  • przystępna cenowo czysta energia, redukcja emisji, efektywność energetyczna, energia odnawialna i technologie magazynowania energii
  • produkcja ciepła na potrzeby ciepłownictwa opartego na odnawialnych źródłach energii
  • inteligentna i zrównoważona mobilność lokalna
  • regeneracja i odkażanie terenów, rekultywacja gruntów i zmiana ich przeznaczenia
  • gospodarka o obiegu zamkniętym, w tym zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ograniczanie, efektywne gospodarowanie zasobami, ponowne wykorzystanie, naprawa i recykling
  • podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie pracowników
  • pomoc w poszukiwaniu pracy
  • transformacja istniejących instalacji wysokoemisyjnych

Platforma na rzecz sprawiedliwej transformacji

W czerwcu 2020 r., Komisja Europejska uruchomiła platformę na rzecz sprawiedliwej transformacji, wspierającą podmioty publiczne i prywatne z regionów węglowych i innych regionów o dużym zużyciu węgla. Będzie zawierać bazę danych projektów i ekspertów, umożliwiać wymianę informacji i porad technicznych.

Kontekst

W marcu 2018 r. Parlament wezwał do utworzenia kompleksowego funduszu wspierającego sprawiedliwą transformację w sektorze energetycznym.

W styczniu 2020 r. KE zaproponowała Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, aby wesprzeć regiony najbardziej dotknięte jej skutkami.

W lipcu 2020 r. przywódcy UE uzgodnili mniejszą kwotę na plan odbudowy i wieloletni budżet na lata 2021-2027, co spotkało się z ostrą krytyką ze strony PE.

Już na posiedzeniu plenarnym 23 lipca Parlament wezwał Radę do uzasadnienia poważnych cięć budżetów Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i InvestEU w kontekście Zielonego Ładu - długoterminowego priorytetu UE, któremu nie należy zagrażać.

Porozumienie zostało zatwierdzone przez państwa członkowskie na posiedzeniu Rady 25 lutego 2021 roku.

Więcej informacji

Powiązane artykuły

Udostępnij ten artykuł przez: