Jak UE chce osiągnąć gospodarkę o obiegu zamkniętym do 2050 r.?

Przeczytaj o unijnym planie działania dot. gospodarki o obiegu zamkniętym oraz o dodatkowych środkach proponowanych przez Parlament.

Jeśli nadal będziemy eksploatować zasoby w obecnym tempie, do 2050 r. będziemy potrzebować zasobów trzech planet Ziemi. Ograniczone zasoby i kwestie klimatyczne wymagają przejścia od społeczeństwa typu „take-make-dispose” („weź-wyprodukuj-wyrzuć") do neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, zrównoważonej środowiskowo, wolnej od toksyn gospodarki o całkowicie zamkniętym obiegu do 2050 roku.

Obecny kryzys uwidocznił słabości łańcuchów zasobów i wartości, uderzając w małe i średnie przedsiębiorstwa oraz przemysł. Gospodarka o obiegu zamkniętym ograniczy emisje CO2, jednocześnie pobudzając wzrost gospodarczy i tworząc miejsca pracy.

• Gospodarka o obiegu zamkniętym: definicja, znaczenie i korzyści

Unijny plan działania dot. gospodarki o obiegu zamkniętym

Zgodnie z celem osiągnięcia neutralności klimatycznej UE do 2050 r. zawartym w Zielonym Ładzie, Komisja Europejska zaproponowała w marcu 2020 r. pierwszy pakiet środków dla przyspieszenia przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, co zostało zapowiedziane w przygotowanym wcześniej planie działania dot. gospodarki o obiegu zamkniętym. Środki obejmują wsparcie zrównoważonych produktów, wzmacnianie pozycji konsumentów w zakresie zielonej transformacji, przegląd przepisów dotyczących wyrobów budowlanych oraz strategię dotycząca zrównoważonych tekstyliów.

W listopadzie 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała nowe unijne przepisy dotyczące opakowań. Zawierają propozycje ulepszenia projektowania opakowań, takie jak wyraźne oznakowanie, aby wspierać ponowne użycie i recykling. Wzywają również do przejścia na tworzywa sztuczne biopochodne, biodegradowalne i nadające się do kompostowania.

Podczas głosowania 9 lutego, Parlament wezwał do zaostrzenia przepisów dotyczących recyklingu i do ustanowienia wiążących celów na 2030 r. w zakresie wykorzystania i konsumpcji materiałów.

W październiku 2022 r. Parlament zatwierdził zmianę przepisów dotyczących trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) dla zmniejszenia ilości niebezpiecznych chemikaliów w odpadach i procesach produkcyjnych. Nowe przepisy wprowadzą bardziej rygorystyczne limity, zabronią niektórych chemikaliów i zapobiegną recyklingowi zanieczyszczeń.

Przejście na zrównoważone produkty

Proces produkcji zaczyna się od surowców. Światowe łańcuchy dostaw mocno ucierpiały w wyniku pandemii Covid-19. Dlatego w 2021 r. Parlament zaapelował o utworzenie kompleksowej strategii UE dotyczącej krytycznych surowców. Chcą, aby ta strategia opierała się na zrównoważonym środowiskowo wyborze dostawców i wysokich standardach środowiskowych, społecznych i dotyczących praw człowieka. Posłowie chcą zmniejszyć zależność UE od kilku krajów spoza UE i chcą promować recykling i odzyskiwanie surowców krytycznych.

Aby stworzyć unijny rynek zrównoważonych, neutralnych dla klimatu i efektywnie wykorzystujących zasoby produktów, Komisja Europejska zaproponowała rozszerzenie dyrektywy w sprawie ekoprojektu na produkty niezwiązane z energią i utworzenie cyfrowych paszportów produktów, które zawierałyby wszystkie istotne informacje z całego cyklu życia produktu.

Posłowie popierają również inicjatywy mające na celu zwalczanie przedwczesnego postarzania produktów, poprawę trwałości i możliwości naprawy produktów oraz wzmocnienie praw konsumentów poprzez „prawo do naprawy”. Nalegają, że konsumenci mają prawo do odpowiednich informacji o wpływie kupowanych produktów i usług na środowisko i zwrócili się do Komisji Europejskiej o przedstawienie propozycji zwalczania „pseudoekologicznego marketingu”, czyli udawania przyjazności dla środowiska, gdy w rzeczywistości tak nie jest. W marcu 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt w sprawie aktualizacji unijnych praw konsumenta wspierający transformację ekologiczną, a w marcu 2023 r. wniosek dotyczący dyrektywy ws. uzasadniania „oświadczeń ekologicznych”.

W styczniu 2024 r. posłowie i posłanki zatwierdzili wstępne porozumienie z Radą ws. aktualizacji unijnych praw konsumenta, które będą zakazywać tzw. pseudoekologicznego marketingu („greenwashingu”) i zapewnią konsumentom więcej informacji na temat trwałości produktów.

Tworzenie obiegu zamkniętego w kluczowych sektorach

Obieg zamknięty i zrównoważony charakter muszą charakteryzować wszystkie etapy łańcucha wartości, aby możliwe było osiągnięcie gospodarki o w pełni zamkniętym obiegu: od projektu, przez produckję, aż po konsumenta. Plan działania KE określa siedem kluczowych obszarów niezbędnych dla osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym. Są to: tworzywa sztuczne; tekstylia; e-odpady; żywność, woda i składniki odżywcze; opakowania; baterie i pojazdy; budynki i budownictwo.

Tworzywa sztuczne

Posłowie do PE popierają europejską strategię na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, która doprowadziłaby do stopniowego zaprzestania stosowania mikrodrobin plastiku.

• Przeczytaj więcej o strategii UE dla zmniejszenia ilości odpadów z tworzyw sztucznych.

Tekstylia

Do produkcji tekstyliów wykorzystuje się dużo surowców i wody, a tylko 1% tekstyliów jest poddawanych recyklingowi.

Strategia UE na rzecz zrównoważonych tekstyliów o obiegu zamkniętym przedstawiona przez KE w marcu 2020 r. ma zapewnić, że do 2030 r. wyroby włókiennicze wprowadzane na rynek UE będą trwałe i zdatne do recyklingu, wykonane w jak największym stopniu z włókien pochodzących z recyklingu i wolne od niebezpiecznych substancji.

Europosłowie chcą nowych środków przeciwko uwalnianiu mikrowłókien i surowszych norm zużycia wody.

• Dowiedz się, jak produkcja tekstyliów i odpady wpływają na środowisko

Elektronika i technologie informacyjno-komunikacyjne

Odpady elektroniczne i elektryczne, czyli e-odpady, to najszybciej rosnący strumień odpadów w UE, a mniej niż 40% z nich jest poddawanych recyklingowi. Posłowie chcą, aby UE promowała dłuższą żywotność produktów poprzez możliwość ponownego użycia i naprawy.

• Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny w UE: fakty i liczby (infografika)

Żywność, woda i składniki odżywcze

Szacuje się, że w UE traci lub marnuje się 10% dostępnej żywności. Posłowie wzywają do zmniejszenia o połowę ilości marnowanej żywności do 2030 r. w ramach strategii „od pola do stołu”.

• Dowiedz się więcej o marnotrawstwie żywności w UE

Opakowania

Ilość odpadów opakowaniowych w Europie rośnie - w 2021 r. każda osoba w UE wygenerowała średnio 189 kg odpadów opakowaniowych. UE pracuje nad aktualizacją przepisów dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych, aby zmniejszyć ich ilość i poprawić sytuację.

Baterie i pojazdy

Posłowie zgodzili się na propozycje, zgodnie z którymi produkcja i materiały wszystkich baterii na rynku UE powinny charakteryzować się niskim śladem węglowym orazi przestrzegać praw człowieka i norm społecznych i ekologicznych.

• Zapoznaj się z nowymi przepisami UE nt. bardziej zrównoważonych i etycznych baterii

Budynki i budownictwo

Budownictwo odpowiada za ponad 35% wszystkich odpadów w UE. KE ogłosiła przegląd rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych aby unowocześnić obowiązujące od 2011 r. przepisy. Posłowie chcą wydłużenia żywotności budynków, wyznaczenia celów w zakresie redukcji śladu węglowego materiałów oraz ustanowienia minimalnych wymagań w zakresie efektywności wykorzystania zasobów i energii.

Gospodarowanie odpadami i przesyłanie

UE wytwarza ponad 2,5 miliarda ton odpadów rocznie. Eksport odpadów z UE do krajów spoza UE w 2020 r. wyniósł 32,7 mln ton. Większość przewożonych odpadów to złom metali żelaznych i nieżelaznych oraz odpady papierowe, plastikowe, tekstylne i szklane. Trafiają głównie do Turcji, Indii i Egiptu.

Posłowie wzywają kraje UE do zwiększenia wysokiej jakości recyklingu, odejścia od składowania, minimalizacji spalania i i zredukowania szkodliwych chemikaliów w odpadach. W styczniu 2023 r. Parlament przegłosował swoje stanowisko w sprawie przepisów dotyczących przewożenia odpadów, które mają wspierać ponowne użycie i recykling oraz ograniczać zanieczyszczenia.

Zgodnie z przepisami, odpady wywożone z UE powinny być zagospodarowywane w sposób przyjazny dla środowiska w krajach docelowych. Aby przeciwdziałać nielegalnemu transportowi, należy usprawnić egzekwowanie tych wymogów. W obrębie UE, posłowie i posłanki chcą lepszej wymiany informacji i przejrzystości dotyczących przesyłek z odpadami. Wywóz odpadów niebezpiecznych z UE do krajów nienależących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) powinien być generalnie zabroniony. Należy również zakazać eksportu odpadów z tworzyw sztucznych do krajów spoza OECD, natomiast eksport do krajów należących do OECD powinien zostać zakończony w ciągu 4 lat.

• Zarządzanie odpadami w UE: Fakty i liczby (infografika)

Więcej informacji

• Wywiad na żywo na Facebooku z Janem Huitemą (Grupa Renew, Holandia) otwiera się w nowym oknie
• Projekt sprawozdania Komisji Środowiska o gospodarce o obiegu zamkniętym
• Stan prac legislacyjnych [EN]
• Etapy procedury otwiera się w nowym oknie
• Strona Komisji Europejskiej poświęcona gospodarce o obiegu zamkniętym [EN] otwiera się w nowym oknie
• Infografika: gospodarka o obiegu zamkniętym [EN]
• EPRS (październik 2020 r.): Wpływ tworzyw sztucznych i mikrodrobin, odpadów i zanieczyszczeń na środowisko: środki unijne i krajowe [EN]
• Nota tematyczna: Zrównoważona konsumpcja i produkcja

Powiązane artykuły

• Gospodarka o obiegu zamkniętym

• Ekoprojekt: Urządzenia powinny być energooszczędne, ale i łatwo naprawialne