Andrzej Poczobut i Mzia Amaglobeli laureatami Nagrody Sacharowa 2025
Laureatami Nagrody im. Sacharowa za wolność myśli za rok 2025 zostali uwięzieni dziennikarze Andrzej Poczobut z Białorusi i Mzia Amaglobeli z Gruzji.
Decyzję o przyznaniu Nagrody im. Sacharowa uwięzionym dziennikarzom podjęli liderzy grup politycznych Parlamentu oraz Przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola; Przewodnicząca ogłosiła ją na posiedzeniu plenarnym 22 października.
Parlament przyznaje Nagrodę im. Sacharowa, aby uhonorować wyjątkowe osoby i organizacje broniące praw człowieka, podstawowych wolności i praw mniejszości oraz walczące o poszanowanie prawa międzynarodowego, demokracji i praworządności.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 16 grudnia w Strasburgu.
Laureaci
Nagrody im. Sacharowa 2025
Uwięzieni dziennikarze walczący o waszą i naszą wolność - Andrzej Poczobut z Białorusi i Mzia Amaglobeli z Gruzji
Andrzej Poczobut
Andrzej Poczobut to dziennikarz, eseista i bloger pochodzący z polskiej mniejszości na Białorusi, znany z krytyki reżimu Aleksandra Łukaszenki. Stał się symbolem walki o wolność i demokrację w tym kraju.
Wielokrotnie aresztowany przez władze, po zatrzymaniu w 2021 r. został skazany na osiem lat kolonii karnej. Czasami przetrzymywano go w izolacji bez odpowiedniej opieki medycznej. Jego obecny stan jest nieznany, a rodzinie odmawia się prawa do odwiedzin. Parlament zaapelował o jego natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie.
Mzia Amaglobeli
Gruzińska dziennikarka i dyrektorka medialnych serwisów internetowych Mzia Amaglobeli została zatrzymana w 2025 roku za udział w antyrządowej demonstracji i skazana na dwa lata więzienia na podstawie zarzutów o podłożu politycznym.
To pierwsza dziennikarka, która została więźniem politycznym w Gruzji od czasu uzyskania niepodległości, i bojowniczka o wolność słowa. Stała się symbolem prodemokratycznego ruchu protestacyjnego w Gruzji, sprzeciwiającego się reżimowi partii Gruzińskie Marzenie po wyborach w październiku 2024 r.
Poczobut i Amaglobeli zostali wspólnie nominowani przez grupę Europejskiej Partii Ludowej, grupę Europejskich Konserwatystów i Reformatorów oraz Rasę Juknevičienė (EPP, Litwa) i grupę 60 innych eurodeputowanych.
Pozostali finaliści
Dziennikarze i pracownicy organizacji humanitarnych w Palestynie i strefach konfliktu
Grupa Socjalistów i Demokratów oraz grupa Lewicy nominowały dziennikarzy i pracowników humanitarnych w Palestynie i strefach konfliktu reprezentowanych przez Syndykat Dziennikarzy Palestyńskich, Czerwony Półksiężyc i Agencję Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA).
Strefa Gazy jest uznawana za najbardziej niebezpieczny region na świecie dla dziennikarzy; zabito tam wiele palestyńskich dziennikarzy. Organizacje humanitarne również poniosły znaczne straty w ludziach podczas konfliktu - śmiertelne ataki dotknęły organizacje takie jak World Central Kitchen, Czerwony Półksiężyc (PRCS) i UNRWA. Dzięki swojej pracy i poświęceniu, dziennikarze i pracownicy organizacji humanitarnych dbają o międzynarodową świadomość krytycznej sytuacji praw człowieka w Strefie Gazy.
Serbscy studenci
Serbscy studenci i studentki zainicjowali ogólnokrajowe protesty po zawaleniu się dachu dworca kolejowego w Nowym Sadzie w Serbii 1 listopada 2024 roku. Tragedia, w której zginęło 16 osób, była postrzegana jako efekt korupcji i zaniedbań infrastrukturalnych. Wywołała protesty w całym kraju, w których domagano się pociągnięcia winnych do odpowiedzialności.
Ruch wzniósł się ponad ideologiczne i polityczne podziały - obejmuje obecnie pracowników naukowych i studentów, rolników, artystów, dziennikarzy, taksówkarzy, inżynierów i nie tylko. Kulminacyjne wydarzenie odbyło się 15 marca 2025 roku, kiedy ponad 350 000 osób zgromadziło się w Belgradzie na największej demonstracji w historii Serbii po rozpadzie Jugosławii.
Do nagrody zgłosiła ich grupa Renew Europe.
Pozostałe nominacje do Nagrody im. Sacharowa 2025
Boualem Sansal
Francusko-algierski pisarz Boualem Sansal został nominowany przez grupę Patrioci dla Europy. Ten były wysoki rangą urzędnik algierskiego Ministerstwa Przemysłu po przejściu na emeryturę zaczął pisać powieści. Jest laureatem kilku nagród literackich i jest znany z krytyki islamizmu i algierskiego rządu.
W listopadzie 2024 r. Sansal został aresztowany w Algierii za „podważanie jedności narodowej” po udzieleniu wywiadu francuskim mediom. W marcu 2025 r. został skazany na pięć lat więzienia, pomimo problemów ze zdrowiem i braku obecności jego francuskiego adwokata. Wyrok ten został podtrzymany w postępowaniu apelacyjnym. Parlament Europejski i francuskie Zgromadzenie Narodowe domagają się jego natychmiastowego uwolnienia.
Parada Równości w Budapeszcie
Parada Równości w Budapeszcie została nominowana przez grupę Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie, a także przez Marca Angela (S&D, Luksemburg), Kim van Sparrentak (Zieloni/WPE, Holandia) i 43 innych eurodeputowanych. Pomimo wydanego przez rząd zakazu, parada Budapest Pride 2025 zgromadziła największą liczbę osób w historii i stała się siódmym co do wielkości marszem równości w Europie.
Pomimo grożb w postacji interwencji policji, grzywien i kar więzienia, uczestnicy marszu zaprotestowali przeciwko łamaniu prawa do wolności zgromadzeń i wypowiedzi. Łącząc oddolny aktywizm LGBTQ ze wsparciem uznanych organizacji pozarządowych w obliczu narastających ograniczeń ze strony rządu, parada odegrała rolę w propagowaniu wartości demokratycznych i swobód obywatelskich na Węgrzech.
Charlie Kirk
Charlie Kirk, nominowany przez grupę Europa Suwerennych Narodów, był amerykańskim działaczem obywatelskim, mówcą publicznym oraz współzałożycielem i dyrektorem generalnym Turning Point USA (TPUSA), organizacji założonej w 2012 r. w celu angażowania studentów i młodych wyborców. Pod jego kierownictwem TPUSA odegrała znaczącą rolę w zachęcaniu młodzieży do udziału w życiu politycznym i debatach na temat wolności słowa na kampusach uniwersyteckich.
10 września 2025 roku został zastrzelony podczas imprezy plenerowej na Uniwersytecie Utah Valley. Zabójstwo spotkało się z powszechnym potępieniem i uwypukla obawy dotyczące zagrożeń dla wolności słowa.
Nagroda im. Sacharowa
Doroczna Nagroda im. Sacharowa za wolność myśli jest przyznawana osobom i organizacjom broniącym praw człowieka i podstawowych wolności od 1988 roku. Została nazwana na cześć sowieckiego fizyka i dysydenta politycznego Andrieja Sacharowa; nagroda pieniężna wynosi 50 000 euro.
Nominacje zgłaszają parlamentarne grupy polityczne lub grupa co najmniej 40 posłów lub posłanek do Parlamentu Europejskiego. Następnie parlamentarne komisje Spraw Zagranicznych i Rozwoju wybierają troje finalistów. Ostateczną decyzję o wyborze laureata podejmują liderzy grup politycznych Parlamentu oraz Przewodnicząca Parlamentu.
W 2024 r. Nagroda im. Sacharowa została wręczona liderom wenezuelskiej opozycji.
Kalendarz
- 22 października: liderzy grup politycznych i Przewodnicząca Parlamentu Roberta Metsola zadecydują o zwycięzcy;
- 16 grudnia: Ceremonia wręczenia Nagrody im. Sacharowa w Strasburgu
