|
W czerwcu 2003 r. UE zgodziła się dokonać całościowego przeglądu swojej polityki rolnej w celu przystosowania się do nadchodzących zmian: rozszerzenia UE o dziesięć nowych Państw Członkowskich w 2004 r., konieczności podniesienia konkurencyjności europejskich rolników na światowych rynkach oraz zbliżającego się terminu rozmów w Cancún, w ramach Światowej Organizacji Handlu. Dzięki reformie większość dopłat rolniczych nie będzie w przyszłości powiązana z wielkością produkcji, a unijni rolnicy będą w coraz większym stopniu produkować to, czego domaga się rynek. Parlament Europejski, świadomy potrzeby przeprowadzenia zmian, walczył o złagodzenie wpływu liberalizacji na drobnych rolników oraz zdobył większe fundusze na rozwój obszarów wiejskich.
Nie tak dawno temu określenie „wspólna polityka rolna” lub „WPR” przywoływały w pamięci góry masła i jeziora wina, będące rezultatem mocno zawyżonych dopłat do produkcji rolnej, bez związku z realnymi potrzebami rynku. Tego typu problemy zostały już na ogół przezwyciężone, ale nadal dokonuje się okresowych przeglądów WPR. Ostatnia reforma, przeprowadzona w 1999 r., miała wystarczyć aż do 2006 r. W lipcu 2002 r. Komisja oznajmiła jednak, że niezbędne jest wprowadzenie kolejnych zmian, aby UE finansowo sprostała rozszerzeniu i aby europejskie produkty rolne stały się bardziej konkurencyjne na światowym rynku. Projekt najnowszych zmian we WPR został opublikowany na początku 2003 r.
Propozycje Komisji zmierzjace do stopniowej liberalizacji produkcji rolnej spowodowały różne reakcje wśród Państw Członkowskich. Można je z grubsza podzielić na te, które są niechętne zmianom w WPR przed 2006 r. (Francja, Hiszpania, Luksemburg, Austria, Portugalia i Irlandia) oraz te, które poparły zmiany z uwagi na sytuację budżetową (Wielka Brytania, Niemcy, Dania, Szwecja i Holandia). Warto zauważyć, że podczas gdy w przeszłości rolnictwo stanowiło dwie trzecie budżetu Wspólnoty, proporcje te stopniowo się zmniejszały. W 2003 r., 46,38% budżetu było przeznaczone na rolnictwo (42,68 miliardów euro na WPR i 4,7 milardów euro na rozwój obszarów wiejskich), podczas gdy w 2004 r. liczba ta wynosi 42,7% (42,77 miliardów euro na WPR i 6,5 miliarda na rozwój obszarów wiejskich).
Parlament Europejski odpowiedział na propozycje Komisji serią sprawozdań przyjętych w czerwcu 2003 r., w których dążono przede wszystkim do złagodzenia społecznego i gospodarczego wpływu liberalizacji na europejskich rolników. Mimo że w zakresie polityki rolnej rola Parlamentu ograniczona jest tylko do wydawania opinii, ponieważ ostatnie słowo należy do rządów krajowych, to sprawozdania przygotowane przez Parlament miały znaczny wpływ na ostateczny kształt reformy, która będzie wprowadzana w życie etapami w 2004 i 2005 r.
Zapobiec wyludnianiu wsi
Kamieniem węgielnym reformy zaproponowanej przez Komisję było likwidacja zależności między wielkością produkcji a poziomem dopłat oraz wprowadzenie systemu pomocy bezpośredniej (dopłaty nie uzależnione od produkcji), aby zrekompensować rolnikom zmniejszenie dochodów. Oprócz tego, mimo że dopłaty do produkcji zmalały w ostatnich latach, Komisja chciała je jeszcze bardziej zredukować.
Parlament nalegał jednak, aby oddzielenie dopłat od produkcji było „częściowe”, a nie zupełne. Jednym z powodów takiego podejścia jest „wielofunkcyjna rola” rolnictwa. Deputowani PE od lat argumentowali, że korzyści jakie przynosi rolnictwo wykraczają daleko poza produkcję żywności. Rolnicy stoją na straży obszarów wiejskich i kultywują zajęcia rolnicze, które odgrywają kluczową rolę w powstrzymaniu migracji do miast. Wspieranie rolnictwa jest w takim razie, według deputowanych PE, uczciwym i pożytecznym sposobem, aby zatrzymać ludność na wsi, przede wszystkim na terenach górskich i na obrzeżach UE. Dlatego jedną z propozycji Parlamentu na plany Komisji był apel o „częściową likwidację zależności między produkcją i dopłatami” oraz o wprowadzenie, poczynając od stycznia 2004 r., „wielofunkcyjnego systemu płatności”, polegającego na bezpośrednich dopłatach do dochodu dla rolników uprawiających ziemię i dla niektórych hodowców bydła. Pomoc finansowa dla wszystkich innych sektorów pozostałaby powiązana z produkcją.
26 czerwca 2003 r. ministrowie rolnictwa UE, po omówieniu wyżej wspomnianych reform, zajęli się propozycjami Parlamentu. W rezultacie, mimo że w przyszłości zdecydowana większość dopłat będzie wypłacana w formie ustalonej kwoty (określanej jako „pojedyncza płatność” (single farm payment)) zamiast być powiązana z wielkością produkcji, Państwa Członkowskie mogą w pewnych okolicznościach, dla uniknięcia odpływu ludności ze wsi, zastosować ograniczone powiązanie dopłat z produkcją.
Parlament poparł opinię Komisji, iż WPR może spełniać więcej funkcji niż do tej pory poprzez skierowanie większej ilości środków na wspieranie rozwoju obszarów wiejskich, szczególnie w aspekcie społecznym i ochrony środowiska, zamiast na wspieranie rynku rolnego. Znalazło to odbicie w ostatecznej wersji reformy przygotowanej przez Radę, dającej więcej pieniędzy dla rolników, którzy starają się podnieść jakość produkcji, a także na programy ochrony środowiska lub propagujące humanitarne traktowanie zwierząt. Reforma obcina jednocześnie pomoc finansową dla dużych gospodarstw. „Pojedyncza płatność” jest również zależna od przestrzegania standardów ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności i dobra zwierząt.
Bitwa o środki przeznaczane na WPR
Jedną z najzacieklej dyskutowanych kwestii była propozycja całkowitego zlikwidowania subsydiów do 2013 r., wobec wysokiego pułapu wydatków budżetowych w UE liczącej 25 członków. Parlament zdecydowanie zaprotestował przeciw propozycji Komisji, aby zredukować stopniowo wszystkie dopłaty, poczynając od 1% redukcji w 2006 r. aż do osiągnięcia 19% w 2012 r. Według planu Komisji rolnicy otrzymywaliby dodatkowe dopłaty, które wynagrodziłyby im straty poniesione w wyniku cięć. W zamian Parlament zaproponował zmniejszenie dopłat bezpośrednich, ale tylko tym rolnikom, którzy otrzymują wiecej niż 7 500 euro rocznie. Ostatecznie ministrowie rolnictwa odrzucili proponowany system i zdecydowali wprowadzić „mechanizm dyscypliny finansowej”, w którym subysdia nie zostaną natychmiast zmniejszone, ale który zostanie wprowadzony w przyszłości jeśli zajdzie taka potrzeba, np. aby uniknąć przekroczenia pułapu wydatków na rolnictwo ustalonego do 2013 r.
Produkty gospodarstw indywidualnych
Podczas generalnej reformy WPR Komisja przedstawiła kilka samodzielnych planów aktualizowania przepisów regulujących pomoc przyznawaną najważniejszym sektorom rolnym. Celem zmian była redukcja cen interwencyjnych, co miało ułatwić delegacji UE negocjacje w Cancún, w ramach Światowej Organizacji Handlu, które odbyły się w październiku 2003 r., oraz doprowadzić do większej konkurencyjności produktów europejskich na rynku światowym poprzez eliminację sztywnej polityki interwencjonistycznej w takich sektorach jak produkcja ryżu, wołowiny, nabiału i zbóż. Rozwiązanie jakie zaproponowano to likwidacja zależności między wielkością produkcji a poziomem pomocy w większości sektorów. Deputowani PE podkreślili jednak, że dla niektórych rolników oznaczać to będzie wielkie straty i spowoduje, że pewne sektory rolnictwa staną się nieopłacalne, co doprowadzi do ich zaniknięcia. Dlatego też należy utrzymać częściowy interwencjonizm na wszystkie produkty. Ostateczna decyzja Rady uwzględniła niektóre postulaty Parlamentu, szczególnie jeśli chodzi o zboża i wołowinę.
W przypadku zbóż Komisja zaproponowała zmniejszenie cen interwencyjnych i likwidację zależności „produkcja - wysokość pomocy”, ale Rada przychyliła się do opinii Parlamentu, że cena interwencyjna powinna pozostać bez zmian oraz że jedynie 75% pomocy przestanie być uzależnione od wielkości produkcji. Dla producentów wołowiny Komisja zaproponowała całkowite zlikwidowanie zależności „pomoc - wielkość produkcji”, eliminując wiele istniejących premii, przyznawanych producentom wołowiny i cielęciny. Mimo to Rada zdecydowanie poparła apel Parlamentu o tylko częściową likwidację zależności "pomoc - wielkość produkcji", pozostawiając poszczególnym krajom decyzję co do tego, dla których premii ją zastosować.
W innych sektorach rolnych ostateczna decyzja była wynikiem kompromisu pomiędzy opinią Komisji i Parlamentu. W przypadku produktów mlecznych i nabiału Rada zgodziła się z propozycją Komisji, że ceny masła i chudego mleka w proszku powinny zostać zredukowane i że wysokość kwoty mlecznej powinna pozostać na tym samym poziomie do 2014-15 r. Ministrowie rolnictwa zgodzili się jednak z Parlamentem, że likwidacja zależności "pomoc - wielkość produkcji" powinna zostać odłożona do 2007-08 r.
Parlamentarna Komisja ds. Rolnictwa przyjęła już wspólne stanowisko w sprawie reformy sektorów typowo śródziemnomorskich (produkcja oliwy, bawełny i tytoniu) w lutym 2004 r., po opublikowaniu przez Komisję jej propozycji w listopadzie 2003 r. Ostateczna decyzja Rady oczekiwana jest na wiosnę tego roku.
|
