| "Blisko jedna trzecia budżetu UE przeznaczona jest na politykę regionalną, co tym samym stawia ten obszar polityki Unii Europejskiej na czołowej pozycji. Wsparcie regionów oparte jest na dążeniu do osiągnięcia ideału „gospodarczej i społecznej spójności”, wymagającej skierowania środków budżetowych do gorzej prosperujących obszarów Europy, aby zniwelować różnice w rozwoju regionów. Parlament Europejski zawsze silnie popierał tę politykę, postrzegając ją jako fundament europejskiej integracji. Jednakże w chwili obecnej polityka regionalna stoi wobec poważnych wyzwań wynikających z rozszerzenia."
Nowe drogi, mosty, linie kolejowe to infrastruktura o priorytetowym znaczeniu dla odległych, rolniczych regionów europejskich. Podupadające obszary przemysłowe również potrzebują inwestycji, które pobudziłyby rozwój nowych gałęzi oraz zatrzymały w regionie ich siły robocze. Poprawa sytuacji w biednych regionach niesie za sobą wiele korzyści, gdyż nie tylko wyposaża się je w możliwość partycypowania w szerszej gospodarce, ale również zapobiega odpływowi z nich ludności oraz przeludnieniu obszarów miejskich. W jaki sposób Unia Europejska dostarcza im koniecznych funduszy?
Obecnie UE dysponuje czterema Funduszami Strukturalnymi (ukierunkowanymi na polityki: społeczną, rolnictwa, rozwoju regionalnego oraz rybołówstwa), których przeznaczeniem jest wsparcie najbiedniejszych regionów. Fundusze te skupiają się w globalnej, rozplanowanej do roku 2006 strategii, której główne kierunki ograniczono do trzech celów. Cel 1, na który składa się większa część środków będących do dyspozycji funduszy, inwestuje w zacofane gospodarczo regiony, jeśli poziom PKB na głowę ich mieszkańca nie przekracza 75% średniego wskaźnika UE (obecnie dotyczy to 50 regionów, zamieszkałych przez 22% obywateli Unii). Cel 2 obejmuje wsparcie dla obszarów dotkniętych załamaniem się tradycyjnych gałęzi przemysłu (regionów przemysłowych, wiejskich, miejskich lub rybackich), w których mieszka 18% populacji UE. Środki służące realizacji celu 3 skupiają się na modernizacji systemów oświaty oraz działań na rzecz zwiększenia zatrudnienia. Środki z Funduszu Strukturalnego wykorzystuje się na finansowanie gamy projektów, jak budowa nowego potężnego mostu nad Tagiem w Lizbonie, międzynarodowego portu lotniczego w Atenach, połączenia kolejowego Helsinki - St. Petersburg, czy sieci transportu miejskiego w Manchesterze.
Równolegle do Funduszu Strukturalnego w roku 1993 powstał Fundusz Spójności, którego celem jest udzielenie wsparcia projektom w dziedzinie transportu i na rzecz ochrony środowiska w Państwach Członkowskich, w których wysokość PKB na jednego mieszkańca jest niższa niż 90% średniego poziomu w UE (Irlandia, Grecja, Hiszpania i Portugalia). Ponadto w 1999 r. powstał Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej (ISPA), wspomagający środkowo-wschodnie kraje europejskie ubiegające się o przystąpienie do UE (w tym Bułgarię i Rumunię) w ich przygotowaniach do członkostwa oraz w poprawie stanu ich środowiska naturalnego oraz infrastruktury transportowej. Dziesięć nowych Państw Członkowskich, łącznie z Cyprem i Maltą, uprawnione jest do ubiegania się o środki z Funduszy Strukturalnego i Spójności wraz z dniem 1 stycznia 2004 r., czyli na cztery miesiące przed oficjalnym przystąpieniem do UE.
Uprawnienia Parlamentu w dziedzinie polityki regionalnej
Uprawnienia Parlamentu co do tego obszaru polityk wzrastały w przeciągu lat: od 1993 r., czyli Traktatu z Maastricht, wymagano jego „zgody” w przypadku ogólnych przepisów operacyjnych Funduszu Strukturalnego. Oznaczało to, iż deputowani mogli zgadzać się lub odrzucać proponowane przepisy, nie będąc w stanie jednakże proponować swych poprawek. W 1999 r. Traktat z Amsterdamu rozciągnął uprawnienia Parlamentu poprzez wprowadzenie procedury współdecydowania przy uchwalaniu specyficznych aktów prawnych do poszczególnych funduszy. Oznacza to, że Parlament może dyskutować z Radą nad tym, który z obszarów projektu winien wejść w zakres Funduszu. Komisja jest zobowiązana co trzy lata składać raport Parlamentowi na temat osiągniętego postępu w dziedzinie gospodarczej i społecznej spójności, a sam Parlament przygotowuje roczny raport na temat różnych funduszy. W ten sposób wzrasta udział głosu i uprawnień parlamentarzystów w kształtowaniu tego istotnego obszaru polityki.
Poparcie posłów dla zwiększenia wydatków na dotacje regionalne
Parlament Europejski zawsze popierał zasadę finansowej solidarności ze słabiej rozwiniętymi i geograficznie odległymi regionami EU, aby odwrócić tendencję koncentrowania się działalności gospodarczej, zatrudnienia oraz ludności w regionach zasobnych, centralnie położonych i miejskich. Dlatego parlamentarzyści są zdania, iż dotacje regionalne stanowią zasadniczy element polityki UE i opierają się wszelkim próbom ich „racjonalizacji”. Nieustannie wzywają do zadowalającego finansowego wyposażenia Funduszu Strukturalnego oraz, w rzeczy samej, zwiększenia wydatków na pomoc regionalną, zwracając uwagę na fakt, iż w perspektywie rozszerzenia UE koniecznym będzie dokonanie „śmiałych decyzji politycznych” odnośnie jej budżetu. Zdanie to podziela Komisja Europejska, która niedawno ujawniła projekt swojej koncepcji polityki spójności w poszerzonej Unii na okres 2007-2013, zakładający 30% wzrost wydatków na regiony. Komisja przygotowuje się na potyczkę o środki budżetowe z niektórymi Państwami Członkowskimi, które opowiadają się za zastopowaniem wydatków na regiony. Będzie to najprawdopodobniej najbardziej burzliwy temat zbliżającego się posiedzenia na temat przyszłego budżetu UE.
W minionych latach Parlament zwracał uwagę na inne liczne problemy związane z gospodarczą i społeczną spójnością. Parlamentarzyści podkreślali utrzymujące się nierówności w obrębie poszczególnych Państw Członkowskich oraz brak poprawy co do obniżenia stopy bezrobocia. Nalegali na poprawę koordynacji pomiędzy działaniami Funduszu Strukturalnego a innych polityk i instrumentów wspólnotowych, takich jak Europejska Strategia Zatrudnienia oraz Fundusz Spójności. I to oni wreszcie domagają się objęcia szczególną troską najodleglejszych terenów, wysp, obszarów wiejskich i górzystych. Dążeniem Parlamentu jest ponadto położenie większego nacisku na postęp, zasoby ludzkie oraz nowe technologie, jak również dążenie do osiągnięcia równouprawnienia płci, na przykład poprzez specyficzne programy tworzenia miejsc pracy dla kobiet.
Rozwój głównych szlaków transportowych - znanych jako Sieci Transeuropejskie (Trans-European Networks: TENs) - łączące UE wewnętrznie i z jej sąsiadami stanowi zasadniczy obszar polityki regionalnej. Mimo to posłowie PE nalegają od dawna, by więcej środków poświęcić szczególnie inwestycjom sektora kolejowego, aby zmaterializowało się poparcie słowne UE dla dążenia do zrównoważonego transportu poprzez częściowe odejście od transportu drogowego. Zwracają zwłaszcza uwagę, iż należy dołożyć szczególnych starań zmierzających do rozwoju europejskiej sieci szybkiej kolei, wychodzącej naprzeciw potrzebom na nowe szlaki transportowe po rozszerzeniu.
Teoretycznie kraje otrzymujące wsparcie z Funduszu Strukturalnego winny również dokładać pewne sumy do budżetu dotowanych projektów. Parlamentarzyści zwracają uwagę, że ta zasada nie zawsze jest przestrzegana, oraz że nie istnieją kary dla niestosujących się do zasad Państw Członkowskich. Parlamentarzyści domagają się wreszcie lepszego zarządzania środkami i ogólnym funkcjonowaniem Funduszy oraz aby Komisja zajęła się poprawą jakości projektów oraz ścisłym monitorowaniem ich wykonania, z położeniem nacisku na jej kontrolę na miejscu realizacji oraz analizę efektów.
Rozszerzenie
Zarówno Komisji jak i Parlamentowi zależy na kontynuowaniu polityki wsparcia tych regionów, które obecnie kwalifikują się do otrzymywania pomocy w ramach celu 1 Funduszy Strukturalnych, ale które ucierpią w wyniku „efektu statystycznego” związanego z rozszerzeniem. Efekt ten polega na tym, że - wraz z wejściem do UE nowych, biedniejszych Państw Członkowskich - ich poziom PKB na jednego mieszkańca przewyższy kryterium 75% progu . Będzie to dotyczyć około 18 regionów - głównie Hiszpanii, Grecji, wschodnich Niemiec, Włoch i Portugalii. Liczne raporty sporządzone przez parlamentarną Komisję Polityki Regionalnej argumentowały, że rozszerzenie nie powinno odbyć się ze szkodą dla uboższych regionów Państw Członkowskich UE. W raportach odnosi się do potrzeby osiągnięcia równowagi pomiędzy potrzebami wchodzących państw oraz odpowiedniego rozwiązania przejściowego dla obecnych biednych obszarów UE. W jednym z raportów znalazła się sugestia, że poza kryterium PKB inne wskaźniki, zwłaszcza poziom zatrudnienia, winny zostać brane pod uwagę. Z tym większym zadowoleniem przyjęto plany Komisji udzielenia tymczasowego wsparcia regionom, które obecnie odpowiadają kryterium celu 1, a które przestałyby korzystać z jego środków po rozszerzeniu.
" Podsumowując, Parlament Europejski jest zdania, że polityka regionalna zacznie odgrywać jeszcze ważniejszą rolę w nowej, poszerzonej Unii. Stanowić będzie kluczową strategię w zwalczaniu głównych, narzucających się dysproporcji oraz w ożywieniu wzrostu i integracji regionów gospodarczo zacofanych. Polityka regionalna odgrywać będzie strategiczną rolę we wspieraniu większej, lecz w mniejszym stopniu jednolitej Unii Europejskiej, by stała się ona spójną i konkurencyjną na szczeblu światowym wspólnotą."
|
