| Πριν ακόμη από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, η Ευρώπη αναζητούσε αποτελεσματικότερους τρόπους για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Μετά τις επιθέσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέτεινε γρήγορα τις προσπάθειές της και επιδίωξε στενότερη συνεργασία με τις ΗΠΑ. Ωστόσο, σύντομα, πολλοί θεώρησαν ότι η προσέγγιση των ΗΠΑ στο ζήτημα αυτό αποτελεί κίνδυνο για τα ατομικά δικαιώματα. Έτσι, διάφοροι ευρωβουλευτές βρέθηκαν στο προσκήνιο των προσπαθειών για την εξεύρεση μιας χρυσής τομής μεταξύ ασφάλειας και ατομικών ελευθεριών.
Ήδη από τα πρώτα στάδια της παρούσας θητείας τους οι ευρωβουλευτές εξέφρασαν την ανησυχία τους για την αύξηση των τρομοκρατικών δραστηριοτήτων εντός της Ένωσης καθώς και για τις ανεπάρκειες των παραδοσιακών μορφών δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας. Όσον αφορά την αντιτρομοκρατική νομοθεσία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μόνο έναν συμβουλευτικό ρόλο. Στις 5 Σεπτεμβρίου, ωστόσο, μερικές μόνο ημέρες πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις που συγκλόνισαν τον κόσμο, οι ευρωβουλευτές υιοθέτησαν ένα ψήφισμα το οποίο περιλαμβάνει μια σειρά συστάσεις σχετικά με το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Συγκεκριμένα, προέτρεψαν το Συμβούλιο να εισαγάγει ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως για να συμβάλει στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και ζήτησαν να θεσπισθούν σε επίπεδο ΕΕ τόσο ορισμοί του τι συνιστά τρομοκρατική πράξη όσο και συγκεκριμένες ποινές για τις τρομοκρατικές ενέργειες. Οι επίσημες διαδικασίες έκδοσης προσώπων πρέπει να καταργηθούν, υποστήριξε το Κοινοβούλιο, και τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναγνωρίζουν αμοιβαία τις αποφάσεις σχετικά με τις τρομοκρατικές πράξεις που λαμβάνουν τα άλλα κράτη μέλη. Οι ευρωβουλευτές κάλεσαν επίσης τα κράτη μέλη της ΕΕ να εγκρίνουν κοινά μέτρα για την αποζημίωση των θυμάτων τρομοκρατικών ενεργειών. Πολλές από τις προτάσεις αυτές έχουν περιληφθεί σε μεταγενέστερα νομοθετικά κείμενα.
Δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των τρομοκρατών
Αμέσως μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε αμέσως τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Την 1η Οκτωβρίου 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατύπωσε προτάσεις για τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων 27 ατόμων και οργανώσεων που ήταν ύποπτα για συμμετοχή στις επιθέσεις. Το Κοινοβούλιο έπρεπε να κληθεί να γνωμοδοτήσει στις προτάσεις και ενέργησε με μεγάλη ταχύτητα, εγκρίνοντας τους νόμους τρεις μόνο ημέρες μετά τη δημοσίευσή τους. Ωστόσο, οι βουλευτές υποστήριξαν ότι η δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων έπρεπε να είναι προσωρινή, δεδομένου ότι η νομοθεσία είχε συνταχθεί βεβιασμένα και θα χρειαζόταν να βελτιωθεί. Τόνισαν επίσης ότι ο κανονισμός έπρεπε να εκπνεύσει στα τέλη του 2003 και να αναθεωρηθεί ύστερα από ένα έτος. Το Συμβούλιο Υπουργών εισάκουσε αυτές τις εκκλήσεις και τις ενσωμάτωσε στο τελικό νομοθετικό κείμενο.
Διογκούμενες ανησυχίες για τα δικαιώματα των πολιτών
Το Νοέμβριο του 2001 το Κοινοβούλιο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει για ένα νέο νόμο σχετικά με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ωστόσο, οι βουλευτές είχαν εν τω μεταξύ συνειδητοποιήσει τις ευρύτερες προεκτάσεις του ζητήματος. Από τη μια πλευρά ψήφισαν υπέρ του να θεωρηθεί η συνεργασία και η προώθηση τρομοκρατικών ενεργειών πράξη κολάσιμη δια νόμου και πρότειναν τα αδικήματα εναντίον στρατιωτικών να θεωρηθούν επιβαρυντική περίσταση. Επίσης, ζήτησαν να συμπεριληφθούν στον ορισμό της τρομοκρατίας οι αεροπειρατείες και πειρατείες πλοίων καθώς και η αποδέσμευση επικίνδυνων χημικών ή βιολογικών ουσιών.
Ωστόσο, το Κοινοβούλιο πρότεινε επίσης φραστικές τροποποιήσεις στο νέο νομοσχέδιο έτσι ώστε να μην θεωρούνται τρομοκρατικές ενέργειες ορισμένα δευτερεύοντα αδικήματα ή πολιτικού χαρακτήρα δραστηριότητες (συμπεριλαμβανομένων νόμιμων δημόσιων και συνδικαλιστικών διαμαρτυριών). Τα αιτήματα του Κοινοβουλίου εισακούστηκαν από το Συμβούλιο Υπουργών το οποίο προσπάθησε να πετύχει την χρυσή τομή ανάμεσα στην αποτελεσματική καταπολέμηση των τρομοκρατικών αδικημάτων και στην εξασφάλιση των στοιχειωδών δικαιωμάτων. Τελικά, το Συμβούλιο τροποποίησε αισθητά το νομοσχέδιο και ζήτησε εκ νέου τη γνώμη του Κοινοβουλίου. Το Φεβρουάριο του 2002, οι βουλευτές υποστήριξαν τη νέα, βελτιωμένη μορφή του νόμου.
Συμφωνίες ΕΕ-ΗΠΑ για την έκδοση προσώπων και τη δικαστική συνεργασία
Το 2003, το Συμβούλιο σύναψε δύο συμφωνίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την έκδοση προσώπων και τη δικαστική συνεργασία. Το Κοινοβούλιο διαφώνησε με την έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου αυτών των συμφωνιών. Αν και προφανώς οι βουλευτές δεν ήταν αντίθετοι με τις προσπάθειες των ΗΠΑ για καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ενέκριναν ωστόσο ψήφισμα στο οποίο ζητούσαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες να παραδίδουν αποδεικτικά στοιχεία για τις επιμέρους υποθέσεις στα κράτη μέλη της ΕΕ. Τούτο θα επέτρεπε σε ευρωπαίους πολίτες που έχουν διαπράξει έγκλημα στην ευρωπαϊκή επικράτεια να δικάζονται στη χώρα τους αντί να εκδίδονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, το Κοινοβούλιο υποστήριξε ότι η συμφωνία πρέπει να απαγορεύει ρητά την έκδοση προσώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες εάν κινδυνεύουν να καταδικασθούν σε θάνατο. Σε περίπτωση παράλληλων αιτήσεων έκδοσης, οι αιτήσεις από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ή από κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να έχουν προτεραιότητα έναντι των αιτήσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι βουλευτές υποστήριξαν ότι πριν κυρωθούν οι συμφωνίες από τα κράτη μέλη πρέπει να εκπονηθεί λεπτομερής μελέτη σχετικά με τον ενδεχόμενο αντίκτυπο της αμερικανικής νομοθεσίας. Το Κοινοβούλιο ζήτησε επίσης να συγκροτηθεί διακοινοβουλευτική επιτροπή η οποία θα παρακολουθεί τις συμφωνίες. Τέλος, οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζήτησαν επιμόνως από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέσουν ως όρο για την υπογραφή των συμφωνιών την επίτευξη ισόρροπης λύσης στο θέμα των ευρωπαίων πολιτών που κρατούνται στη βάση του Γκουαντανάμο χωρίς να τους έχει απαγγελθεί κατηγορία απλώς και μόνο επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύουν ότι είναι τρομοκράτες.
Διογκούμενη αντίθεση στην προσέγγιση των ΗΠΑ
Κατά τη διάρκεια του 2003, η αμερικανική προσέγγιση στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας συνάντησε διογκούμενες επικρίσεις στο Κοινοβούλιο. Μεταξύ άλλων οι Ηνωμένες Πολιτείες ζήτησαν από τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες να παραδίδουν προσωπικά δεδομένα επιβατών στις αμερικανικές αρχές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήθελαν να τους παρέχονται πληροφορίες 39 τύπων, όπως ο αριθμός τηλεφώνου ή οι διαιτολογικές προτιμήσεις των επιβατών υπερατλαντικών πτήσεων. Στόχος ήταν να εντοπισθούν τρομοκράτες που προσπαθούσαν να εισέλθουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η παράδοση προσωπικών δεδομένων αποτελεί παραβίαση των νόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία του προσωπικού απορρήτου και οι βουλευτές φοβήθηκαν μήπως οι νομοθετικές αυτές διατάξεις θυσιαστούν στο βωμό της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Έτσι, τον Οκτώβριο του 2003 το Κοινοβούλιο ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία ψήφισμα που ζητούσε τα προσωπικά δεδομένα των επιβατών να διαβιβάζονται σε τρίτους μόνο εφόσον δεν γίνεται διάκριση εναντίον μη αμερικανών επιβατών, εφόσον οι επιβάτες συγκατατίθενται αφού ενημερωθούν και εφόσον έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί ενστάσεων. Επίσης οι βουλευτές ζήτησαν η συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας να κριθεί με βάση την αποτελεσματικότητά της και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ψήφισμα κατέληγε ότι αυτή τη στιγμή δεν ήταν δυνατόν να θεωρηθεί επαρκής η προστασία δεδομένων που παρέχεται από τις αρχές των ΗΠΑ.
Τον Δεκέμβριο του 2003 ο Επίτροπος Bolkestein γνωστοποίησε στους ευρωβουλευτές ότι οι ΗΠΑ προέβησαν σε αρκετές σημαντικές παραχωρήσεις και ότι η πίεση που άσκησε το Κοινοβούλιο είχε παίξει καίριο ρόλο σε αυτήν την επιτυχία. Είχαν τεθεί σαφή όρια στον όγκο των προς διαβίβαση δεδομένων, ενώ ο κατάλογος περιελάμβανε 34 αντί 39 κατηγοριών. Οι ΗΠΑ συμφώνησαν να αποθηκεύουν τα δεδομένα μόνο για τρεισήμισι χρόνια, αντί για πενήντα που είχαν αρχικά προτείνει. Το είδος της χρήσης των δεδομένων που διαβιβάζονται θα προσδιορισθεί πιο αναλυτικά, η νομοθεσία θα αναθεωρείται από κοινού με τις αρχές της ΕΕ τουλάχιστον μια φορά το χρόνο και οι ευρωπαίοι επιβάτες των οποίων τα παράπονα προς την Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφαλείας (Department of Homeland Security) δεν επιλύονται ικανοποιητικά θα έχουν το δικαίωμα εκπροσώπησης από τις αρχές προστασίας δεδομένων της ΕΕ. Ωστόσο το Κοινοβούλιο θεώρησε ότι η συμφωνία εξακολουθούσε να παραβιάζει τα δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών στον τομέα της προστασίας του ιδιωτικού βίου. Επομένως, τον Απρίλιο του 2004 το Κοινοβούλιο αποφάσισε να ζητήσει τη γνώμη του Δικαστηρίου σχετικά με το συμβατό της συμφωνίας προς τους νόμους προστασίας δεδομένων της ΕΕ. Το αίτημα αυτό όμως δεν μπορούσε να εμποδίσει την εκ μέρους του Συμβουλίου υπογραφή της συμφωνίας, η οποία και πραγματοποιήθηκε ένα μήνα αργότερα. Αναμένεται τώρα ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ζητήσει από το Δικαστήριο την ακύρωση της συμφωνίας.
|
