|
Το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας είναι ο βασικός μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής έρευνας και έχει ως βασικό στόχο τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, που είναι το ισοδύναμο της "κοινής αγοράς" για την έρευνα. Το πρόγραμμα έχει διάρκεια τεσσάρων ετών από το 2003 έως το 2006 και προϋπολογισμό σχεδόν 16,3 δισ. ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε ένθερμα το πρόγραμμα από την αρχή και κατέβαλε κάθε προσπάθεια να επιταχύνει τη νομοθετική διαδικασία ψήφισής του, παράλληλα όμως επέμεινε να μετατοπιστούν εν μέρει οι δαπάνες προς τις δικές του προτεραιότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν την έρευνα στον καρκίνο, το AIDS, την ελονοσία και τη φυματίωση.
Η επιστημονική έρευνα στην Ευρώπη έχει μεγαλύτερη ανάγκη από ποτέ από μια ισχυρή ώθηση, δεδομένου ότι οι βασικοί τεχνολογικοί αντίπαλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης όχι μόνο δεν επαναπαύονται στις δάφνες τους αλλά εντείνουν τις προσπάθειές τους. Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία ως προς τις δαπάνες για την έρευνα, όχι μόνο ως ποσοστό του ΑΕγχΠ (1,8% έναντι 2,7% των Ηνωμένων Πολιτειών και 3,1% της Ιαπωνίας) αλλά επίσης και ως προς τον αριθμό των κατά κεφαλήν ερευνητών, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και εξαγωγών υψηλής τεχνολογίας.
Το πρώτο σχέδιο του έκτου προγράμματος-πλαισίου που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τροποποιήθηκε από ορισμένες απόψεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συναπόφασης μεταξύ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου Υπουργών. Ωστόσο, το Κοινοβούλιο ενδιαφερόταν να μην καθυστερήσει την έγκριση του προγράμματος, με αποτέλεσμα αυτό να εγκριθεί στις 27 Ιουνίου 2002, γεγονός που του επέτρεψε να ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2003, χωρίς σημαντικές αλλαγές από πλευράς δομής, περιεχομένου, προϋπολογισμού ή επιχειρησιακών διευθετήσεων σε σχέση με την πρόταση της Επιτροπής. Ο συνολικός προϋπολογισμός για την τετραετή περίοδο ανέρχεται σε 16,27 δισ. ευρώ, κάτι που αντιπροσωπεύει αύξηση 17% ως προς το 5ο πρόγραμμα-πλαίσιο και αντιστοιχεί σχεδόν στο 4% του συνολικού προϋπολογισμού της Ένωσης.
Η Ευρώπη έχει ισχυρή παράδοση στην έρευνα και την καινοτομία, αλλά τα κέντρα αριστείας της είναι διεσπαρμένα σε ολόκληρη την ήπειρο και πάσχουν από ανεπαρκή δικτύωση και επικοινωνία. Το 6ο πρόγραμμα-πλαίσιο επιδιώκει να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα: προβλέπει τη διάθεση πιστώσεων 2,925 δισ. ευρώ για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί "το ερευνητικό ισοδύναμο της κοινής αγοράς". Θα έχει στόχο, μέσω συμφωνιών δικτύωσης και ολοκληρωμένων έργων, να εστιάζει πόρους και να συντονίζει τις εθνικές ερευνητικές προσπάθειες σε τομείς όπως η κινητικότητα των ερευνητών, οι υποδομές έρευνας και ζητήματα "επιστήμης και κοινωνίας". Δεν υπάρχουν εθνικές ποσοστώσεις για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος, το οποίο είναι ανοιχτό σε όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, μεγάλους ή μικρούς.
Επτά πεδία προτεραιότητας
Από τον συνολικό προϋπολογισμό, πάνω από 13 εκατ. διατίθενται σε επτά πεδία προτεραιότητας που συμφωνήθηκαν από το Κοινοβούλιο και τους Υπουργούς Έρευνας: γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας· τεχνολογίες της κοινωνίας των πληροφοριών· νανοτεχνολογίες και νανοεπιστήμες· αεροναυπηγική και διάστημα· ασφάλεια των τροφίμων· βιώσιμη ανάπτυξη· και, οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες.
Το Κοινοβούλιο διαδραμάτισε κεφαλαιώδη ρόλο στη βελτίωση και τον επανακαθορισμό των κατηγοριών αυτών. Κατ' αρχάς, οι βουλευτές εξασφάλισαν ότι τουλάχιστον 15% της χρηματοδότησης προορίζεται για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Δεύτερον, διευκρινίσθηκε το πρόγραμμα και επεκτάθηκε το πεδίο εφαρμογής ορισμένων βασικών τομέων.
Στο πρώτο θεματικό πεδίο προτεραιότητας (γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας), η θεμελιώδης έρευνα στον τομέα της γονιδιωματικής επεκτάθηκε από το Κοινοβούλιο έτσι ώστε να καλύπτει όλους τους οργανισμούς, δεδομένου ότι από την έρευνα αυτή μπορούν να προκύψουν χρήσιμες εφαρμογές, μεταξύ άλλων και για την ανθρώπινη υγεία. Σε σχέση με τις ιατρικές εφαρμογές της γονιδιωματικής έρευνας, το Κοινοβούλιο επέμεινε επίσης να συμπεριληφθεί μεγαλύτερο φάσμα ασθενειών, και ιδίως ο καρκίνος, το AIDS, η ελονοσία, η φυματίωση, ο διαβήτης, οι ασθένειες του νευρικού συστήματος και οι καρδιαγγειακές και σπάνιες ασθένειες. Επιπλέον, οι βουλευτές πίεσαν με επιτυχία για μια ευρύτερη έρευνα στον τομέα του καρκίνου που να μην συνδέεται με τη γονιδιωματική και να εστιάζεται στην ανάπτυξη στρατηγικών προσανατολισμένων στον ασθενή, από την πρόληψη έως τη διάγνωση και την αγωγή. Το έκτο πεδίο προτεραιότητας (βιώσιμη ανάπτυξη, πλανητική μεταβολή και οικοσυστήματα) αναδιαρθρώθηκε με βάση τα αιτήματα του Κοινοβουλίου να καλυφθούν τα βιώσιμα ενεργειακά συστήματα, οι βιώσιμες επιφανειακές μεταφορές, η πλανητική αλλαγή και τα οικοσυστήματα.
Δεοντολογικές αρχές
Τα δεοντολογικά ζητήματα απασχόλησαν έντονα όλους όσοι συμμετείχαν στην έγκριση του προγράμματος, υπήρξαν δε έντονες αντιθέσεις απόψεων. Αρχικά, οι βουλευτές επιχείρησαν να απαγορεύσουν τη χρηματοδότηση ορισμένων τύπων έρευνας από το πρόγραμμα, όπως η έρευνα στην ανθρώπινη κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς, η δημιουργία εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς και η έρευνα που θα μπορούσε να κάνει κληρονομικές τις γενετικές αλλαγές. Ωστόσο, δεν υπήρχε ενιαία στάση μεταξύ των κρατών μελών και τελικά το Κοινοβούλιο και οι υπουργοί έρευνας συμβιβάστηκαν καταλήγοντας σε μια γενικότερη δήλωση: "Όλες οι ερευνητικές δραστηριότητες αναλαμβάνονται βάσει του έκτου προγράμματος-πλαισίου πρέπει να υλοποιούνται σύμφωνα με θεμελιώδεις αρχές δεοντολογίας".
Το πρόγραμμα είναι ανοικτό σε κράτη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, στη Κύπρο, τη Μάλτα, την Τουρκία, την Ελβετία και το Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι η μοναδική μη ευρωπαϊκή χώρα που συμμετέχει πλήρως στα ευρωπαϊκά προγράμματα-πλαίσια και πρόκειται να έχει συνεισφορά στον προϋπολογισμό η οποία εκτιμάται σε 192 εκατ. ευρώ.
Έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο - πώς λειτουργεί
Θα χρηματοδοτηθούν μόνο έργα στα οποία συμμετέχουν περισσότεροι του ενός εταίροι από διαφορετικές χώρες. Οι χρηματοδοτήσεις εκχωρούνται κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμών με "προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων" τους οποίους δημοσιεύει η Επιτροπή. Τα έργα αξιολογούνται από πέντε κατά μέσο όρο ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες. Τα κεφάλαια του προγράμματος δεν είναι γενικές επιδοτήσεις προς ερευνητικούς οργανισμούς ή εταιρείες. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνο για συγκεκριμένη εργασία ή ερευνητικό έργο. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση του προγράμματος.
|
