VI Ramowy Program Badań i Rozwoju jest głównym narzędziem finansowania badań naukowych. Jego podstawowym zadaniem jest stworzenie Europejskiego Obszaru Badawczego, odpowiednika "wspólnego rynku" dla badań i rozwoju. Program obowiązuje przez cztery lata - od 2003 do 2006 roku i posiada budżet w wysokości około 16,3 miliarda euro. Parlament Europejski od samego początku zdecydowanie popierał ten program i dokładał wszelkich starań, aby przyspieszyć jego proces ustawodawczy. Naciskał także na przeznaczenie części wydatków na priorytety własne, w tym na badania nowotworowe, badania nad AIDS, malarią i gruźlicą.
Badania naukowe w Europie potrzebują, bardziej niż kiedykolwiek, skutecznego bodźca, tym bardziej, że najwięksi rywale technologiczni UE nie spoczywają na laurach i podwajają swoje wysiłki w tej dziedzinie. W odniesieniu do wydatków na badania, Europa plasuje się obecnie za Stanami Zjednoczonymi i Japonią nie tylko w ich stosunku do PKB (1,8% w porównaniu z 2,7% i 3,1% odpowiednio dla USA i Japonii), ale również jeśli chodzi o liczbę naukowców, patentów i eksportu produktów o zaawansowanej technologii w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Pierwszy projekt VI Programu Ramowego, przedstawiony przez Komisję Europejską, został zmodyfikowany w pewnych aspektach na podstawie procedury współdecydowania pomiędzy Parlamentem a Radą Ministrów. Parlament był jednak za tym, żeby nie opóźniać przyjęcia programu, ostatecznie zatwierdzonego dnia 27 lipca 2002 r. Umożliwiło to jego rozpoczęcie z dniem 1 stycznia 2003 r. bez znacznych zmian w projekcie Komisji dotyczących struktury, treści, budżetu oraz ustaleń operacyjnych. Całkowity budżet na okres 4 lat wynosi 16,27 miliarda euro, co oznacza wzrost o 17% w stosunku do V Programu Ramowego a stanowi niemal 4% całkowitego budżetu Unii.
Europa ma bogate tradycje w obszarze badań i innowacji. Najlepsze ośrodki innowacyjno-wdrożeniowe rozrzucone są jednak po całym kontynencie, a nieskuteczna sieć i niedostateczna współpraca hamuje ich rozwój. VI Program Ramowy stara się rozwiązać ten problem: 2,925 miliarda euro przeznaczone jest na Europejski Obszar Badawczy, który opisany został jako “odpowiednik wspólnego rynku”. Jego zadaniem jest koncentracja źródeł i koordynacja narodowych wysiłków badawczych, poprzez tworzenie sieci oraz projekty zintegrowane, w takich dziedzinach jak mobilność naukowców, infrastruktura badawcza oraz kwestie dotyczące “nauki i społeczeństwa”. Dystrybucja środków finansowych w ramach programu nie podlega zadnym kwotom narodowym. Program jest otwarty dla wszystkich podmiotów publicznych i prywatnych, bez względu na ich wielkość.
Siedem kluczowych obszarów
Ponad 13 miliardów euro z całego budżetu przeznaczonych jest na siedem głównych obszarów, uzgodnionych przez Parlament i ministrów ds. nauki, mianowicie na: genomikę i biotechnologię w dziedzinie zdrowia człowieka; technologie społeczeństwa informacyjnego; nanotechnologie i nanonauki; aeronautykę i przestrzeń kosmiczną; jakość i bezpieczeństwo żywności; zrównoważony rozwój; oraz na nauki społeczne i ekonomiczne. Parlament odegrał kluczową rolę w udoskonaleniu i zredefiniowaniu tych kategorii. Po pierwsze, deputowani PE zapewnili, że przynajmniej 15% funduszy zarezerwowanych będzie na finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw. Po drugie, program został objaśniony, a zakres niektórych kluczowych obszarów poszerzony.
W ramach pierwszego obszaru kluczowego (genomika oraz biotechnologia w dziedzinie zdrowia) Parlament rozszerzył badania w aspekcie genomiki na wszystkie organizmy, ponieważ badania takie pozwoliłyby na wiele użytecznych zastosowań, w tym dotyczących zdrowia ludzkiego. W ramach zastosowań medycznych dotyczących badań nad genomami, Parlament nalegał także, aby włączyć w badania szerszy zakres chorób, w szczególności nowotwory, AIDS, malarię, gruźlicę, cukrzycę, choroby układu nerwowego oraz choroby układu krążenia i niektóre rzadkie choroby. Dodatkowo, deputowani PE zadecydowali o szerszym, nie genomicznym potraktowaniu nowotworów, w szczególności skupiając się na rozwoju strategii ukierunkowanych na pacjenta, począwszy od zapobiegania po diagnozę i leczenie. Szósty priorytet (zrównoważony rozwój, przemiany globalne i ekosystemy) został przeformułowany zgodnie z wymaganiami Parlamentu w taki sposób, by uwzglednione zostały zrównoważe systemy energetyczne, zrównoważony transport powierzchniowy, globalne izmiany klimatyczne i ekosystemy.
Zasady etyczne
Kwestie etyczne były ważne dla wszystkich stron zaangażowanych w przyjęcie programu, choć z bardzo różnych przyczyn. Deputowani PE próbowali początkowo zabronić przeprowadzania pewnego rodzaju badań ze środków przeznaczonych na program, takich jak badania nad klonowaniem człowieka dla celów reprodukcji, tworzenie embrionów dla celów naukowych oraz badania mogące spowodować dziedziczność zmian genetycznych. Wśród państw członkowskich zdania były jednak podzielone. Ostatecznie Parlament oraz ministrowie ds. nauki osiągnęli kompromis, którego odzwierciedleniem jest bardziej ogólna formuła: “Wszelkie działania naukowe wykonane w ramach szóstego programu ramowego winny być realizowane w zgodzie z podstawowymi zasadami etyki.”
Program otwarty jest dla krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, kandydujących krajów Europy środkowej i wschodniej, Cypru, Malty, Turcji, Szwajcarii i Izraela. Izrael jest jedynym krajem nie europejskim, który w pełni objęty jest programami ramowymi UE i wpłaci do budżetu składkę szacowaną na 192 millionów euro.
Jak działa Szósty Program Ramowy?
Jedynie projekty, w których bierze udział kilku partnerów z różnych krajów moga być finansowane. Fundusze przyznawane są zgodnie z "przetargiem ofert" publikowanym przez Komisję. Projekty oceniane są zazwyczaj przez pięciu niezależnych ekspertów. Fundusze Programu nie maja charakteru dotacji ogólnych przydzielanych instytucjom lub spółkom badawczym. Mogą być one zastosowane jedynie w przypadku specyficznych prac lub projektów badawczych. Za realizację programu odpowiedzialna jest Komisja.
|