| Τα νέα μέσα εξασφαλίζουν ότι όλο το ψηφιακό περιεχόμενο -κείμενο, μουσική και κινηματογραφικές ταινίες- είναι διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, και μπορεί να αντιγράφει χωρίς περιορισμούς και με χαμηλό κόστος. Στην κοινωνία των πληροφοριών, οι καταναλωτές έχουν πρόσβαση σε δεδομένα οπουδήποτε, ανά πάσα στιγμή, και αυτό επιταχύνει τα πράγματα. Μπορούν επίσης να επωφεληθούν από ευρύ φάσμα πληροφοριών: μπορούν να διαβάζουν επιστημονικά κείμενα στο Διαδίκτυο, αντί για τη βιβλιοθήκη· μπορούν να παράγουν δικούς τους μουσικούς δίσκους και πολλά άλλα.
Η νέα τεχνολογία φέρνει μαζί της νέες ευκαιρίες. Ωστόσο, έστω και αν ανοίγει πρωτοφανείς δυνατότητες για την αξιοποίηση της δημιουργικότητας άλλων, δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο για την αμοιβή δημιουργών, παραγωγών και ηθοποιών. Το ίδιο ισχύει για το εμπόριο έργων τέχνης: οι νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πιστεύουν ότι οι δημιουργοί πρέπει να επωφελούνται όχι μόνο από την αρχική πώληση των έργων τους, αλλά και από την μεταπώλησή τους. Δύο νέες νομοθετικές διατάξεις που φροντίζουν ώστε ο δημιουργός ενός έργου να μπορεί να επωφελείται με ασφάλεια και μακροπρόθεσμα από την εργασία του, έτσι ώστε η δημιουργικότητα να συνεχίσει να αποδίδει και στο μέλλον.
Οι δημιουργοί δεν πρέπει να αδικηθούν
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να προχωρήσει στην κοινωνία της πληροφορίας. Θέλει να προωθήσει καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες και, ταυτόχρονα, να εξασφαλίσει τη δίκαιη ανταμοιβή τους μέσω της οδηγίας για την εναρμόνιση των πνευματικών δικαιωμάτων. Ακόμη, η Ένωση θέλει να εξασφαλίσει προστασία εναντίον των παράνομων μεθοδεύσεων των πειρατών, για παράδειγμα, και έτσι εκθέτει κοινούς κανόνες για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την αναπαραγωγή, την αναμετάδοση και τη διανομή έργων. Η οδηγία εναρμονίζει το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην τεχνική πρόοδο. Εκτός αυτού, υλοποιεί διεθνείς υποχρεώσεις που απορρέουν από δύο συνθήκες του Παγκοσμίου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO).
Η οδηγία για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύει συνθέτες ή συγγραφείς βιβλίων ή δημιουργούς κινηματογραφικών ταινιών. Το ίδιο ισχύει, όσον αφορά την εγγραφή των έργων τους, για μουσικούς, ηθοποιούς ή παραγωγούς φωνογραφημάτων, ταινιών η ραδιοφωνικών εκπομπών. Από τις 22 Δεκεμβρίου 2002, η εθνική νομοθεσία των κρατών μελών για τα πνευματικά δικαιώματα έπρεπε να αντικατοπτρίζει τις κοινοτικές διατάξεις.
Βάσει της οδηγίας, οποιοσδήποτε δημιουργεί πνευματική ιδιοκτησία πρέπει να είναι σε θέση να ασκεί έλεγχο επί της αναπαραγωγής της. Υπάρχουν όμως και μια σειρά εξαιρέσεις που εξασφαλίζουν ότι λαμβάνεται επίσης δεόντως υπόψη το κοινό. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να αποφασίσουν μόνα τους εάν θα εφαρμόσουν ή όχι αυτές τις σαφέστατα καθορισμένες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη δύνανται να επιτρέπουν στούς καταναλωτές να πραγματοποιούν αντίγραφα για ιδιωτική χρήση. Μπορούν επίσης να προβλέπουν εξαιρέσεις για επιστημονικούς και διδακτικούς σκοπούς, για βιβλιοθήκες η αρχεία, για την ειδησεογραφία η για συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θέλησαν αφενός να ικανοποιήσουν τα θεμιτά δημόσια συμφέροντα, και αφετέρου να εξασφαλίσουν ότι οι εξαιρέσεις δεν υπονομεύουν τα δικαιώματα των δημιουργών. Προώθησαν μια διάταξη βάσει της οποίας, ακόμη και στην περίπτωση ορισμένων εξαιρέσεων, οι δημιουργοί πρέπει να αμείβονται δεόντως για τη χρήση του έργου τους. Επίσης, απέκρουσαν με επιτυχία την αντίσταση των κρατών μελών, στο Συμβούλιο Υπουργών, και εξασφάλισαν ότι το όνομα του δημιουργού πρέπει να μνημονεύεται κάθε φορά που γίνεται λόγος για το έργο του «εκτός εάν τούτο αποδεικνύεται αδύνατο». Το Συμβούλιο είχε ταχθεί υπέρ ασθενέστερης διατύπωσης. Επίσης, οι βουλευτές κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν ότι η οδηγία θα μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο μέσα σε δεκαοχτώ μήνες, αντί των δύο ετών που ζητούσε το Συμβούλιο.
Οι εικαστικές τέχνες πρέπει να αμείβονται
Οι νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν επίσης ότι οι εικαστικές τέχνες πάσχουν από έλλειψη προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και από στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι εικαστικοί καλλιτέχνες βρίσκονταν μέχρι σήμερα σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με άλλους καλλιτέχνες. Ενώ οι συνθέτες λαμβάνουν αμοιβή κάθε φορά που οι συνθέσεις τους παρουσιάζονται στο ραδιόφωνο, οι ζωγράφοι συχνά δεν αμείβονται παρά μόνο μια φορά, όταν πωλείται ο πίνακας τους. Βεβαίως, η Σύμβαση της Βέρνης προβλέπει ότι ο δημιουργός ενός έργου τέχνης πρέπει να έχει χρηματική συμμετοχή στην μεταπώληση του έργου, αλλά η Σύμβαση δεν είναι δεσμευτική. Κατά συνέπεια, σε ορισμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το λεγόμενο δικαίωμα παρακολούθησης δεν ισχύει, ενώ σε άλλες ισχύει αλλά σε διαφορετικό κάθε φορά επίπεδο.
Στο μέλλον, οι εικαστικοί καλλιτέχνες θα επωφελούνται και από τη μεταπώληση έργων τους, σύμφωνα με ενιαίους κανόνες της ΕΕ. Η οδηγία για το δικαίωμα παρακολούθησης πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως την 1η Ιανουαρίου 2006, και περιορίζεται κυρίως στη σύγχρονη τέχνη, δεδομένου ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας εκπνέουν 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού. Επίσης, το δικαίωμα παρακολούθησης ισχύει μόνο όταν τα έργα τέχνης πωλούνται από επαγγελματίες, π.χ. εμπόρους έργων τέχνης. Το δικαίωμα είναι κλιμακωτό, και μειώνεται όσο αυξάνεται η τιμή πώλησης του έργου, από 4% σε 0,25%. Τα κράτη μέλη επιτρέπεται να προβλέπουν εξαιρέσεις στις οποίες δεν έχει εφαρμογή το δικαίωμα παρακολούθησης.
Αν και οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμφωνούσαν με το Συμβούλιο Υπουργών ως προς τους στόχους, εξακολουθούσαν να διαφωνούν σε δύο ζητήματα. Πρώτον, στην ελάχιστη τιμή πώλησης από την οποία θα άρχιζε να ισχύει το δικαίωμα παρακολούθησης. Το Συμβούλιο είχε θέσει κατώτατο όριο τις 4000 ευρώ, επομένως ήθελε να συμπεριλάβει λιγότερα έργα τέχνης από ό,τι οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι οποίοι πρότειναν τα 1000 ευρώ. Δεύτερον, στην περίοδο που προβλεπόταν για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και τη μεταβατική περίοδο της: το Συμβούλιο ήθελε να δώσει στα κράτη μέλη περισσότερο χρόνο από όσο ήθελε το Κοινοβούλιο. Τελικά επιτεύχθηκε συμβιβασμός: το δικαίωμα παρακολούθησης ισχύει τώρα για όλα τα αντικείμενα που στοιχίζουν τουλάχιστον 3000 ευρώ, αλλά τα κράτη μέλη δύνανται να καθορίσουν χαμηλότερο αριθμό. Το Συμβούλιο κατόρθωσε να περιορίσει το ποσό των χρημάτων που δικαιούται να λάβει ο καλλιτέχνης από τη μεταπώληση, σε μέγιστο ποσό 12500 ευρώ κάθε φορά. Η περίοδος που προβλέπεται για τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι τέσσερα έτη. Το Κοινοβούλιο είχε ζητήσει δύο έτη και το Συμβούλιο πέντε έτη.
Λέξη κλειδί
Παγκόσμιος Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO). Ο WIPO είναι ειδικός οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που έχει στόχο να προωθεί την προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Ιδρύθηκε το 1967, έχει περίπου 180 κράτη μέλη και εδρεύει στη Γενεύη. Οι απαρχές του ανάγονται στο στη δεκαετία του 1880, στη Συμφωνία των Παρισίων για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας (1883) και στη Συμφωνία της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων (1886). Το 14ο άρθρο της συμφωνίας της Βέρνης, το οποίο αναθεωρήθηκε τελευταία φορά στο Παρίσι το 1971, αφορά ειδικώς τα δικαιώματα παρακολούθησης.
|
