| W roku 2001, wobec zbliżania się momentu przyjęcia nowych członków, Unia Europejska postanowiła uaktualnić dyrektywę z 1994 roku w sprawie opakowań i odpadów z opakowań oraz zachęcić do odzyskiwania zawartych w nich surowców. Wytyczono nowe, ambitne cele w zakresie utylizacji odpadów. Parlamentowi nie udało się przeforsować wcześniejszego terminu wprowadzenia w życie tych celów, natomiast udało się zapewnić położenie silniejszego nacisku na prewencję.
Odpady opakowań stanowią dziś wagowo około 20% i objętościowo około 40% odpadów komunalnych, z których większość trafia do spalarni śmieci lub na wysypiska. Polityka oszczędnego stosowania opakowań nie tylko zmniejsza ilość odpadów i przyczynia się do czystszego środowiska, lecz może również być bodźcem ekonomicznym obniżającym koszty produkcji, a nawet stymulującym powstawanie nowych miejsc pracy w przemyśle utylizacyjnym i odzyskującym surowców.
Nowa dyrektywa, która weszła w życie w lutym 2004 r., pozostawia Państwom Członkowskim decyzję odnośnie sposobów osiągnięcia celów, a zatem swobodę podziału odpowiedzialności pomiędzy przemysł i administrację publiczną. Mimo że wiele gałęzi przemysłu odczuje skutki nowej polityki, ponieważ większość produktów jest pakowana, najbardziej rygorystyczne normy zostaną ustalone dla opakowań zawierających stal, drewno, szkło, plastik lub papier.
Utylizacja i odzysk surowców
Utylizacja i odzysk surowców wtórnych są dwoma blisko związanymi sposobami podejścia do problemu odpadów. Ogólnie mówiąc, utylizacja oznacza odwrócenie procesu przetwarzania i uzyskanie tego samego lub innego produktu (np.: papieru z papieru; kompostu z papieru). Odzysk surowców to utylizacja połączona z odzyskaniem energii, czego przykładem może być wykorzystanie odpadów jako paliwa w cementowniach.
W zakresie utylizacji zmodyfikowane prawo znacznie podwyższa ogólne cele wyznaczone w dyrektywie z 1994 roku i wymaga od każdego Państwa Członkowskiego osiągnięcia do 31 grudnia 2008 r. 55 procentowego zamiast 25 procentowego wskaźnika utylizacji wszystkich odpadów opakowań. Wyznacza również minimalne (procent wagi) wskaźniki dla odzysku surowców występujących w odpadach opakowań: 60% w przypadku szkła, 60% papieru i tektury, 50% metali, 22,5% plastików, które należy osiągnąć w tym samym terminie. Co więcej, Państwa Członkowskie muszą przedsięwziąć kroki w celu zachęcenia producentów opakowań i innych produktów do używania surowców odzyskanych z odpadów opakowań.
W zakresie odzysku surowców nowa dyrektywa nie zmienia minimalnych celów wyznaczonych w 1994 r. Oznacza to, że do 31 grudnia 2008 r. wszystkie Państwa Członkowskie będą musiały odzyskać nie mniej niż 60% wagi "ich" odpadów opakowań.
Nowe prawo precyzuje jednak pojęcie "odzysku". Definicja ta obejmuje obecnie spalanie odpadów opakowań w spalarniach wyposażonych w urządzenia do odzysku energii, które uzyskują i wykorzystują energię jako produkt uboczny procesu spalania. Trybunał Sprawiedliwości orzekł uprzednio, że spalanie odpadów nie spełnia wymogów dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów z opakowań w zakresie poziomu odzysku surowców i musi być uznane jedynie za usuwanie odpadów, nawet jeśli w jego wyniku zostaje wytworzona energia.
W celu zapewnienia, że Państwa Członkowskie nie obejdą prawa eksportując odpady do krajów poza Unią Europejską o niższych standardach ochrony środowiska, Parlament Europejski wprowadził do dyrektywy zapis mówiący, że odpady opakowań wywiezione poza teren UE mogą zostać ujęte w wykazie odpadów przetworzonych jedynie wówczas, gdy eksporter udowodni, że metody ich odzysku lub utylizacji odpowiadają w zasadzie metodom wymaganym przez prawo UE.
Prewencja - albo "ekologizacja" producentów opakowań
Innym sukcesem Parlamentu było zapewnienie, że zmieniona dyrektywa kładzie nacisk na prewencję, co było jednym z podstawowych elementów ustawy z 1994 r., mimo że Komisja pierwotnie proponowała po prostu ustalenie nowych wskaźników utylizacji. W wyniku nalegań Parlamentu producenci opakowań będą musieli przyjąć większą odpowiedzialność za minimalizację wpływu ich produktów na środowisko naturalne.
Posłowie domagali się również od Komisji przedłożenia w terminie do czerwca 2005 roku raportu o skuteczności dyrektywy. Raport ma przedstawić sposoby uproszczenia zapobiegania powstawaniu odpadów opakowań i podwyższenia ich skuteczności oraz porównać koszty i korzyści powtórnego wykorzystania i utylizacji.
Ale co jest opakowaniem?
Dyrektywa z 1994 była rozmaicie interpretowana w różnych Państwach Członkowskich, szczególnie w zakresie definicji opakowania. Znowelizowane prawo definiuje więc jasno co jest opakowaniem, a co nim nie jest, oraz daje listę przykładów. Pudełka po słodyczach i folia ochronna wokół opakowania płyt CD uważane są za opakowania, podczas gdy pudełka na narzędzia, torebki od herbaty, warstwa woskowa wokół sera, skórki kiełbas i doniczki do kwiatów, "których przeznaczeniem jest pozostawanie razem z kwiatem przez całe jego życie", do opakowań się nie zaliczają. Posłowie wprowadzili zapis zobowiązujący Komisję do dokonania przeglądu listy wyjątków i uwzględnienia w pierwszym rzędzie przedmiotów takich, jak płyty CD i kasety wideo, doniczki do kwiatów, rolki po papierze toaletowym, naklejane etykiety i papier do pakowania. Stworzyłoby to w przyszłości jaśniejszą sytuację dla gałęzi przemysłu, których dyrektywa ta dotyczy.
Wyjątki
Ponieważ niektóre Państwa Członkowskie miałyby trudności z osiągnięciem wyznaczonych celów w krótkim okresie czasu, nowe prawo dopuszcza pewną elastyczność terminów spełnienia wymogów odzyskiwania i utylizacji. W przypadku Grecji z jej licznymi wyspami, Irlandii z jej obszarami rolniczymi i górskimi oraz Portugalii, gdzie zużycie opakowań jest na bardzo niskim poziomie, termin spełnienia wymogów został przesunięty z roku 2008 na koniec roku 2011.
Ponadto, w wyniku presji Parlamentu uzgodniono, że nowym Państwom Członkowskim wyznaczone zostaną przedłużone terminy na podstawie już złożonych przez nie wniosków. Cypr, Czechy, Estonia, Węgry, Litwa, Słowacja i Słowenia - rok 2012; Malta - rok 2013; Polska - rok 2014; Łotwa - rok 2015.
|
