| In 2001, toen de uitbreiding voor de deur stond, besloot de EU de verpakkingsrichtlijn uit 1994 aan te passen aan de actuele situatie. Deze richtlijn was bedoeld om verpakkingsafval te voorkomen en hergebruik van de erin verwerkte grondstoffen aan te moedigen. In de herziene richtlijn werden ambitieuze nieuwe streefcijfers geïntroduceerd. Het Europees Parlement had graag gezien dat de termijnen voor deze nieuwe streefcijfers naar voren waren gehaald, maar het is er in elk geval in geslaagd ervoor te zorgen dat in de nieuwe wetgeving meer nadruk ligt op preventie.
Verpakkingsafval vormt op dit moment ongeveer 20% van het gewicht en 40% van het volume van huisvuil. Het grootste deel ervan belandt in afvalverbrandingsinstallaties of op vuilstortplaatsen. Een beleid dat erop gericht is verpakkingsafval te beperken, draagt niet alleen bij aan een schoner milieu maar kan ook de economie stimuleren doordat productiekosten lager worden. Bovendien kunnen nieuwe banen worden geschapen in de terugwinning- en recyclingsector.
Krachtens de nieuwe richtlijn, die in februari 2004 in werking is getreden, kunnen lidstaten zelf beslissen op welke manier zij de doelstellingen bereiken, en dus hoe zij de verantwoordelijkheid verdelen tussen producenten en de overheid. Het ligt voor de hand dat veel sectoren door deze richtlijn geraakt zullen worden, omdat de meeste producten verpakt op de markt worden gebracht. De strengste cijfers gaan gelden voor verpakkingen die staal, hout, glas, kunststof of papier bevatten.
Recyclen en terugwinnen
Recyclen en terugwinnen zijn twee nauw verwante manieren om verpakkingsafval te verwerken. Kort gezegd komt recycling neer op het opnieuw verwerken van afvalmateriaal tot de oorspronkelijke grondstof of tot een ander materiaal (bijvoorbeeld oud papier tot nieuw papier of tot compost). Terugwinnen is recycling waarbij de vrijkomende energie wordt benut, bijvoorbeeld wanneer afvalmateriaal wordt gebruikt als brandstof in cementovens.
Het globale streefcijfer voor recycling is in de herziene richtlijn aanzienlijk verhoogd ten opzichte van de richtlijn van 1994: elke lidstaat moet uiterlijk op 31 december 2008 minstens 55% in plaats van 25% van zijn totale hoeveelheid verpakkingsafval recyclen. Bovendien zijn in de richtlijn minimumpercentages vastgesteld voor recycling van afzonderlijke materialen in het afval: 60 gewichtsprocent voor glas, 60% voor papier en karton, 50% voor metaal, 22,5% voor kunststof en 15% voor hout. Daarvoor geldt dezelfde termijn. Ook moeten de lidstaten maatregelen nemen om te stimuleren dat nieuwe verpakkingen en andere producten worden vervaardigd met behulp van materiaal dat uit verpakkingsafval is gewonnen.
Het minimumpercentage voor terugwinning daarentegen blijft in de nieuwe richtlijn gelijk aan het percentage in de richtlijn van 1994. Dat betekent dat elke lidstaat uiterlijk op 31 december 2008 ten minste 60 gewichtsprocent van zijn verpakkingsafval moet terugwinnen.
In de nieuwe regels wordt wel de definitie van 'terugwinnen' verduidelijkt. 'Terugwinning' omvat nu ook het verbranden van verpakkingsafval in afvalverbrandingsinstallaties met faciliteiten voor het terugwinnen van energie, waarbij de energie wordt benut die vrijkomt als bijproduct van verbranding. Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen had namelijk eerder geoordeeld dat het verbranden van afval niet mag meetellen bij de streefcijfers voor terugwinning van de verpakkingsrichtlijn, maar beschouwd moet worden als afvalverwijdering, zelfs als daarbij energie wordt opgewekt.
Om te voorkomen dat lidstaten de regels omzeilen door hun afval naar landen met minder strenge milieunormen buiten de EU te exporteren, heeft het Parlement een clausule in de richtlijn opgenomen die bepaalt dat verpakkingsafval dat wordt uitgevoerd naar landen buiten de EU alleen mag worden meegeteld als de exporteur kan aantonen dat de omstandigheden van de terugwinning of recycling in het exportland bij benadering gelijkwaardig zijn aan de omstandigheden die door het EU-recht worden voorgeschreven.
Preventie - fabrikanten van verpakkingen worden 'groen'
Het Parlement heeft ook bereikt dat in de herziene verpakkingsrichtlijn nog steeds de nadruk ligt op preventie (een van de voornaamste beginselen van de richtlijn van 1994) en niet alleen maar nieuwe streefcijfers voor recycling worden vastgesteld, zoals de Commissie aanvankelijk van plan was. Het Parlement heeft ervoor gezorgd dat producenten een grotere verantwoordelijkheid krijgen om de druk op het milieu van hun verpakkingen te beperken.
De EP-leden stonden er ook op dat de Commissie uiterlijk in juni 2005 een verslag publiceert over het effect van de richtlijn. Dat verslag moet ingaan op eenvoudigere en doeltreffendere manieren om verpakkingsafval te voorkomen en de kosten en baten van hergebruik vergelijken met die van recycling.
Maar wat is nu eigenlijk een verpakking?
De voorschriften van de richtlijn van 1994 en vooral de definitie van verpakking zijn in de lidstaten verschillend uitgelegd. In de herziene richtlijn wordt daarom, onder meer aan de hand van voorbeelden, een duidelijker onderscheid gemaakt tussen wat een 'verpakking' is en wat niet. Bonbondozen en plasticfolie om een cd-doosje zijn voor de richtlijn bijvoorbeeld verpakkingen, terwijl gereedschapskisten, theezakjes, waslagen rond kaas, velletjes rond worst en bloempotten die "voor de gehele levensduur van de plant zijn bedoeld" geen verpakkingen zijn. Op aandringen van de EP-leden heeft de Commissie toegezegd dat zij de lijst met voorbeelden zal herzien en dat de classificatie van voorwerpen als cd- en videodozen, bloempotten, wc-rollen, zelfklevende etiketten en inpakpapier daarbij prioriteit zal krijgen. Zodoende hebben de betrokken sectoren in de toekomst meer duidelijkheid.
Vrijstellingen
Bij de termijnen voor de terugwinning- en recyclingdoelstellingen van de nieuwe wetgeving is enige flexibiliteit toegestaan, omdat sommige lidstaten er niet in zouden slagen de doelstellingen op korte termijn te verwezenlijken. De terugwinning- en recyclingtermijn van 2008 is voor Griekenland, met zijn vele eilanden, Ierland, vanwege de plattelands- en berggebieden, en Portugal, waar weinig verpakkingen worden gebruikt, verlengd tot eind 2011.
Tot slot is onder druk van het Europees Parlement overeengekomen de nieuwe lidstaten uitstel te gunnen op basis van verzoeken die zij al hebben ingediend. Voor hen zijn de termijnen: 2012 voor Cyprus, de Tsjechische Republiek, Estland, Hongarije, Litouwen, Slowakije en Slovenië; 2013 voor Malta; 2014 voor Polen en 2015 voor Letland.
|
