|
Πρόσφατα εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση δύο σημαντικές οδηγίες για τον καπνό, η μία σχετικά με τα συστατικά και τη σήμανση και η άλλη σχετικά με τη διαφήμιση και τη χορηγία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέφερε ορισμένες αλλαγές στην οδηγία για τη σήμανση, ιδίως όσον αφορά το μέγεθος και τον χαρακτήρα των προειδοποιητικών μηνυμάτων στα πακέτα των τσιγάρων. Αντίθετα, το Κοινοβούλιο υποστήριξε θερμά το σχέδιο οδηγίας για την διαφήμιση των προϊόντων καπνού. Και τα δύο νομοσχέδια προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις της βιομηχανίας καπνού. Στην περίπτωση δε της οδηγίας για τη διαφήμιση η μάχη δεν έχει ακόμη κριθεί: τον τελικό λόγο θα έχει το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Αν λάβουμε υπόψη ότι το κάπνισμα εκτιμάται ότι προκαλεί μισό εκατομμύρια θανάτους το χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι το 80% των νέων καπνιστών έχουν ηλικία κάτω των 18 ετών, η ιδέα να θεσπιστεί κοινοτική νομοθεσία για την καταπολέμηση του καπνίσματος είναι ελκυστική σε πολλούς. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περιορισμένες εξουσίες νομοθεσίας σε θέματα δημόσιας υγείας, η οποία αποτελεί κατά κύριο λόγο αρμοδιότητα των κρατών μελών. Ένας τρόπος με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να θεσπίζει αντικαπνιστικά μέτρα είναι μέσω της νομοθεσίας για την ενιαία αγορά, διότι οι νόμοι της ΕΕ που αποβλέπουν στην άρση των εμποδίων στις εμπορικές ανταλλαγές εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τα ζητήματα υγείας.
Για παράδειγμα, όσο ποικίλλουν οι εθνικές διατάξεις για τα συστατικά των τσιγάρων ή για τη διαφήμιση των προϊόντων καπνού, ένα κράτος μέλος μπορεί να απαγορεύει εισαγωγές τσιγάρων από άλλο κράτος μέλος ή την εισαγωγή ενός περιοδικού που έχει διαφημίσεις τσιγάρων. Η απαγόρευση αυτή, αν και νόμιμη, ισοδυναμεί με φραγμό στο εμπόριο. Για να επιτραπεί η ελεύθερη πώληση των προϊόντων σε ολόκληρη την Κοινότητα, απαιτούνται ενιαίοι κοινοτικοί κανόνες. Ωστόσο, οι κανόνες αυτές πρέπει να διατυπωθούν με τρόπο που να συμβάλλει επίσης σε καλύτερη δημόσια υγεία.
Η οδηγία για τα συστατικά και τη σήμανση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σχέδιο οδηγίας το 1999 για την εναρμόνιση των νομοθετικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με τη μέγιστη περιεκτικότητα σε πίσσα, νικοτίνη και μονοξείδιο του άνθρακα για τα τσιγάρα, με τα προειδοποιητικά μηνύματα που εμφανίζονται στα πακέτα, με τη χρήση συστατικών πλην του καπνού και τις περιγραφές των προϊόντων καπνού. Οι πολλές αποκλίσεις μεταξύ των εθνικών διατάξεων θεωρήθηκε ότι παρακωλύουν τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και έτσι η βασική ανάγκη ήταν να καθιερωθούν απλώς κοινά πρότυπα της ΕΕ. Ωστόσο, δεδομένου ότι η νέα νομοθεσία οφείλει επίσης να επιδιώκει την προστασία της δημόσιας υγείας, τα πανενωσιακά όρια που προτάθηκαν για τα επιζήμια συστατικά ήταν αυστηρά. Επίσης, προτάθηκαν τυποποιημένες ετικέτες προειδοποίησης και πληροφοριών για το προϊόν, έτσι ώστε οι καταναλωτές να ενημερώνονται επαρκώς για τους κινδύνους των προϊόντων καπνού.
Μέγιστη περιεκτικότητα σε πίσσα και νικοτίνη
Βάσει της οδηγίας, από την 1η Ιανουαρίου 2004 επρόκειτο να καθιερωθούν ανώτατα όρια για την πίσσα (10mg), τη νικοτίνη (1mg) και το μονοξείδιο του άνθρακα (10mg) για τα τσιγάρα που κατασκευάζονται και πωλούνται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και στην Ελλάδα παραχωρήθηκε περιθώριο έως την 1η Ιανουαρίου 2007 προκειμένου να συμμορφωθεί για τα επίπεδα για την πίσσα. Τα τσιγάρα που κατασκευάζονται εντός της ΕΕ για εξαγωγή σε χώρες εκτός ΕΕ θα υπόκεινται στα ίδια ανώτατα όρια ύστερα από την παρέλευση μεταβατικής περιόδου (έως την 1η Ιανουαρίου 2007) έτσι ώστε να δοθεί χρόνος στους κοινοτικούς κατασκευαστές να αλλάξουν τις προδιαγραφές των προϊόντων τους.
Από τις 30 Σεπτεμβρίου 2003 απαγορεύεται η χρήση όρων όπως «low-tar», «light», «ultra-light» και «mild», καθώς και νέων ονομάτων, εμπορικών σημάτων και απεικονίσεων που υποδηλώνουν ότι ένα συγκεκριμένο προϊόν καπνού είναι λιγότερο επιβλαβές από άλλα.
Προειδοποιητικά μηνύματα - όσο μεγαλύτερα τόσο καλύτερα
Από τις 30 Σεπτεμβρίου 2003, τα πακέτα των τσιγάρων πρέπει να φέρουν μεγάλα προειδοποιητικά μηνύματα υγείας. Χάρη στην επιμονή των βουλευτών, τα μηνύματα αυτά έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και πιο σκληρή διατύπωση απ’ ό,τι αρχικά είχε προτείνει η Επιτροπή.
Το 30% της εμπρόσθιας επιφάνειας κάθε πακέτου που πωλείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταλαμβάνεται από υποχρεωτική γενική προειδοποίηση, είτε την «Το κάπνισμα σκοτώνει/Το κάπνισμα μπορεί να σκοτώσει» ή την «Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά εσάς και τους γύρω σας». Το μήνυμα αυτό συμφωνήθηκε κατόπιν επιμονής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο ήθελε να επισύρει την προσοχή στους κινδύνους του παθητικού καπνίσματος. Το 40% της οπίσθιας επιφάνειας κάθε πακέτου πρέπει να καλύπτεται από υποχρεωτική συμπληρωματική προειδοποίηση, την οποία μπορούν να επιλέξουν τα κράτη μέλη από τον εγκεκριμένο κατάλογο δεκατεσσάρων μηνυμάτων που περιέχονται στην οδηγία. Παραδείγματα αυτών των προειδοποιητικών μηνυμάτων είναι: «Το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να βλάψει την υγεία του παιδιού σας», «Το κάπνισμα είναι εξαιρετικά εθιστικό, μην το αρχίσετε» και «Το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει αργό και επώδυνο θάνατο».
Για τα κράτη μέλη που έχουν δύο ή τρεις επίσημες γλώσσες, η συνολική επιφάνεια που καλύπτεται από τη γενική και την συμπληρωματική προειδοποίηση θα είναι μεγαλύτερη.
Ως αποτέλεσμα της πίεσης του Κοινοβουλίου, τα κράτη μέλη επιτρέπεται επίσης από την 1η Οκτωβρίου 2004 να καθιερώσουν έγχρωμες φωτογραφίες ή άλλες εικόνες που θα παρουσιάζουν τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία και θα συνοδεύουν τις συμπληρωματικές προειδοποιήσεις στα πακέτα των τσιγάρων. Το σοκ που προκαλούν παρόμοιες εικόνες έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε χώρες όπως ο Καναδάς και η Βραζιλία. Επίσης οι προειδοποιήσεις μπορούν να περιλαμβάνουν αριθμούς τηλεφώνου και διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή ιστοσελίδων όπου οι καπνιστές μπορούν να πάρουν πληροφορίες για το πώς να απαλλαγούν από τη συνήθεια του καπνίσματος. Αν και τα κράτη μέλη δεν υποχρεώνονται να καθιερώσουν προειδοποιήσεις υπό μορφή εικόνων, δεν επιτρέπεται να εμποδίζουν εισαγωγές τσιγάρων από κράτη μέλη της ΕΕ που χρησιμοποιούν τέτοιες προειδοποιήσεις.
Περισσότερες πληροφορίες στους καταναλωτές για τα προϊόντα
Εκατοντάδες συστατικά πλην του καπνού προστίθενται στην διεργασία παραγωγής πολλών προϊόντων καπνού, ενδέχεται δε να έχουν εθιστικό αποτέλεσμα. Αρχίζοντας από τις 31 Δεκεμβρίου 2002, οι εταιρείες καπνού οφείλουν να υποβάλλουν στις κυβερνήσεις τους κάθε χρόνο κατάλογο όλων των συστατικών που περιέχονται στα προϊόντα τους, μαζί με τις ποσότητες και τους λόγους που υπαγορεύουν τη χρήση τους. Οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επέμειναν οι κυβερνήσεις να δημοσιοποιούν τις πληροφορίες αυτές. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να συντάξει όχι αργότερα από τις 31 Δεκεμβρίου 2004 πρότυπο κατάλογο συστατικών που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται σε προϊόντα καπνού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η οδηγία για τη διαφήμιση και τη χορηγία
Η τηλεοπτική διαφήμιση καπνού έχει ήδη απαγορευθεί βάσει κοινοτικού νόμου του 1991. Οδηγία για τη διαφήμιση καπνού σε άλλους κλάδους των μέσων ενημέρωσης καθώς και για τη χορηγία υπέρ των προϊόντων καπνού εγκρίθηκε καταρχάς από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1998, αλλά προσβλήθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου των ΕΚ από την γερμανική κυβέρνηση η οποία υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε υπερβεί τις εξουσίες της. Το Δικαστήριο έκανε δεκτή αυτή την άποψη και ακύρωσε την οδηγία, αναφέροντας ότι ορισμένες από τις μελετώμενες διαφημιστικές απαγορεύσεις - σε αφίσες, ομπρέλες ηλίου, σταχτοδοχεία και κινηματογράφους - δεν θα είχαν επίπτωση στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά δεδομένου ότι ο αντίκτυπός τους είναι καθαρά τοπικός. Ωστόσο, οι δικαστές πρόσθεσαν ότι δεν υπήρχε λόγος που να εμποδίζει τη νομοθεσία για την ενιαία αγορά να χρησιμοποιηθεί για την απαγόρευση της διαφήμισης προϊόντων καπνού.
Κατά συνέπεια το 2001 η Επιτροπή πρότεινε νέο σχέδιο οδηγίας, προσεκτικά διατυπωμένο έτσι ώστε να αποφεύγει τα προβλήματα που είχε συναντήσει η προηγούμενη οδηγία, έχοντας ως στόχο μόνο τη διαφήμιση και τη χορηγία που έχουν «διαμεθοριακή επίδραση».
Η νέα οδηγία απαγορεύει τις διαφημίσεις προϊόντων καπνού στα έντυπα μέσα, στο ραδιόφωνο και στο Διαδίκτυο, ενώ επιτρέπονται εξαιρέσεις σε ειδικά επαγγελματικά έντυπα του κλάδου της καπνοβιομηχανίας. Επίσης απαγορεύει τη χορηγία υπέρ προϊόντων καπνού σε ραδιοφωνικά προγράμματα και σε εκδηλώσεις με διαμεθοριακό αντίκτυπο όπως οι αγώνες αυτοκινήτου Φόρμουλα 1· απαγορεύεται επίσης η δωρεάν διανομή προϊόντων καπνού σε τέτοιες εκδηλώσεις. Η έμμεση διαφήμιση, για παράδειγμα πάνω σε ρούχα, δεν απαγορεύεται από την οδηγία. Ωστόσο, τα κράτη μέλη επιτρέπεται να θεσπίζουν ακόμη αυστηρότερα μέτρα εάν του επιθυμούν.
Το Κοινοβούλιο ενέκρινε με μεγάλη πλειοψηφία την οδηγία, η οποία προβλέπεται να τεθεί σε ισχύ έως τον Ιούλιο του 2005. Ωστόσο, το Σεπτέμβριο του 2003 η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι και πάλι θα ασκήσει προσφυγή ενώπιον του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Και άλλα αντικαπνιστικά μέτρα ετοιμάζονται
Πολλά άλλα μέτρα εξετάζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι επιδοτήσεις υπέρ των καλλιεργητών καπνού, οι οποίες κοστίζουν αυτή τη στιγμή γύρω στο 1 δισ. ευρώ στον κοινοτικό προϋπολογισμό, θα μπορούν τώρα να περικοπούν και τα κεφάλαια να διοχετευθούν σε μέτρα στήριξης του γεωργικού εισοδήματος και σε μέτρα περιφερειακής ενίσχυσης. Μελετάται απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, συμπεριλαμβανομένων των μπαρ, προκειμένου να προστατευθούν οι εργαζόμενοι από το παθητικό κάπνισμα και έτσι οι εργοδότες από τους κινδύνους δικαστικών διαδικασιών εναντίον τους. Τελευταίο αλλά όχι έσχατο: οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ειδοποιήθηκαν ότι από το Μάιο του 2004 δεν θα μπορούν να καπνίζουν στο γραφείο.
|
