| Zmuszenie Komisji Santera do ustąpienia w 1999 r. odbiło się szerokim echem w Europie. Dymisja 20 Komisarzy nastąpiła po tym, jak Komisja Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego wskazała na nieprawidłowości, do których doszło przy zawieraniu kontraktów z firmami zewnętrznymi, a Komisja nie odpowiedziała na powyższe wnioski bezzwłocznie i w należyty sposób. Cztery lata później, żądając od Komisji wyjaśnień w sprawie poważnych uchybień w urzędzie statystycznym Eurostat, Komisja Kontroli Budżetowej ponownie wykazała, jak ważne jest, by UE miała swojego "strażnika finansów".
Każdego roku Parlament Europejski ma oceniać, w jaki sposób Komisja gospodarowała budżetem UE. Co roku w kwietniu Parlament głosuje nad podjęciem uchwały w sprawie zatwierdzenia wykonania budżetu, w ramach procedury znanej jako udzielanie absolutorium. W ten sposób eurodeputowani mogą okazać swoją aprobatę – lub jej brak – dla sposobu wydatkowania środków pieniężnych UE. Komisja musi stosować się do wszelkich uwag lub zaleceń zawartych w uchwale Parlamentu. Jeśli Parlament dojdzie do wniosku, że konieczne jest uprzednie wyjaśnienie pewnych istotnych zagadnień, udzielenie absolutorium zostanie odroczone. Komisja musi wówczas podjąć szybkie działania zmierzające do zaradzenia pojawiającym się problemom.
Efekty zaleceń Parlamentu
Poprzez swoje zalecenia zawarte w uchwałach o absolutorium Parlament zdołał wprowadzić znaczące usprawnienia w zarządzaniu pieniędzmi europejskich podatników. Po upadku Komisji Santera reguły zawierania umów z podmiotami zewnętrznymi uległy zaostrzeniu. Wcześniej, w tym samym roku, dzięki staraniom Parlamentu, powołano Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jako niezależny organ. Mimo że Komisja posiadała już jednostkę do zwalczania oszustw i nadużyć w gospodarowaniu środkami pieniężnymi UE, w r. 1997 stało się jasne , iż zjawisko nadużyć w instytucjach europejskich wymaga powołania nowego organu, który mógłby prowadzić niezależne dochodzenia w obrębie instytucji.
Ponadto Parlament zawsze dostrzegał potrzebę powołania europejskiego urzędu prokuratorskiego, poza urzędem ds. zwalczania nadużyć, gdyż OLAF ma wyłącznie możność prowadzenia dochodzeń; musi on pozostawić ściganie sądowe władzom narodowym, a następnie czekać i przyglądać się obrotowi sprawy. Propozycja powołania prokuratora europejskiego została włączona do projektu Konstytucji sporządzonego przez Konwent.
Zalecenia formułowane przy okazji udzielania absolutorium doprowadziły również do poprawy monitorowania wydatków na rolnictwo, w tym na zwiększanie personelu Komisji zajmującego się tą problematyką. Obecnie Komisja wprowadza nowy system rachunkowości, po tym, jak Parlament wskazał na słabości dotychczasowego systemu.
Tylko raz, w r. 1998, Parlament odmówił udzielenia Komisji absolutorium, co stało się przyczyną ustąpienia Komisji. Odmowa udzielenia absolutorium nie ma skutków prawnych, lecz może być traktowana jako polityczny "strzał ostrzegawczy". W r. 1998 po odrzuceniu na posiedzeniu plenarnym wniosku o udzielenie absolutorium grupa niezależnych ekspertów została poproszona o przeprowadzenie dochodzenia, którego wyniki potwierdziły zarzuty defraudacji i niegospodarności. Wnioski sformułowane przez ekspertów były w takim stopniu obciążające, że cała Komisja zdecydowała się podać do dymisji.
Następca Santera na stanowisku Przewodniczącego Komisji, Romano Prodi, i jej Wiceprzewodniczący Neil Kinnock obiecali całkowitą rewizję aparatu Komisji. Mimo to w 2003 r. w następstwie dochodzeń i przesłuchań podjętych przez Komisję Kontroli Budżetowej Parlamentu, Komisja została zmuszona do przyznania, że miały miejsce poważne nadużycia w urzędzie statystycznym Eurostat, jak również do podjęcia radykalnych środków zmierzających do wyeliminowania tych nieprawidłowości.
Raporty roczne Trybunału Obrachunkowego
Ważnym instrumentem efektywnej kontroli finansowej jest działalność Europejskiego Trybunału Obrachunkowego. Ta mająca siedzibę w Luksemburgu instytucja prowadzi niezależne audyty, których przedmiotem jest gromadzenie i wydatkowanie środków finansowych UE. Sprawdza ona, w jaki sposób instytucje i agencje UE realizują swoje zadania, i bada, czy operacje finansowe są prawidłowo księgowane, właściwie zarządzane oraz przeprowadzone zgodnie z prawem.
Od kilku lat z wyczerpujących raportów rocznych Trybunału wynika, że nieprawidłowości dotyczą mniej więcej 5% wydatków. Oszustwa są jedynie drugorzędnym aspektem tych nieprawidłowości, które dotyczą głównie takich problemów jak nieprawidłowe wypełnianie formularzy wniosków. Co więcej, sama Komisja może bezpośrednio odpowiadać tylko za bardzo ograniczony ich zakres, ponieważ około 80–85% środków pieniężnych UE jest zarządzanych i nadzorowanych przez administracje krajowe i lokalne w Państwach Członkowskich.
Podział pracy
Ze względu na kompleksowy charakter budżetu UE, poszczególni eurodeputowani wchodzący w skład Komisji Kontroli Budżetowej specjalizują się w określonych politykach UE i przygotowują odpowiedzi Parlamentu na raporty specjalne Trybunału Obrachunkowego w swojej dziedzinie, często w formie dokumentów roboczych funkcjonujących jako wytyczne dla deputowanego, który ponosi ogólną odpowiedzialność za absolutorium.
Oprócz szczegółowego badania sposobu, w jaki Komisja wykonuje ogólny budżet UE, Komisja Kontroli Budżetowej dokonuje oceny administrowania finansami przez inne instytucje UE, takie jak Trybunał Obrachunkowy, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz oczywiście sam Parlament Europejski. Komisja ta przeprowadza również kontrolę budżetów takich organów UE, jak Agencja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, Agencja Ochrony Środowiska, Centrum Tłumaczeń, Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii, Agencja Odbudowy Kosowa i Rzecznik Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.
|
